Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Czy zastanawiałeś się co Cię może spotkać, gdy kierowca nie dowiezie ładunku w ustalonym terminie do odbiorcy? Opóźnienia w dostawie towaru mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zarówno dla nadawców, jak i odbiorców. Odpowiedzialność przewoźnika za terminową dostawę jest tu kluczowa. W niniejszym artykule przedstawiono, jakie obowiązki spoczywają na przewoźniku w przypadku opóźnień oraz jakie prawa przysługują odbiorcom. Dowiesz się, jakie kroki można podjąć, aby zminimalizować ryzyko opóźnień i jakie są potencjalne skutki prawne dla wszystkich stron zaangażowanych w proces transportu.
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w dostawie towaru. Aby jednak ta odpowiedzialność rodziła konsekwencje prawne w postaci odszkodowania konieczne jest, aby osoba żądająca odszkodowania udowodniła, że poniosła szkodę w związku z tym opóźnieniem. Samo opóźnienie, bez udowodnienia szkody, nie prowadzi do odpowiedzialności odszkodowawczej.
Regulacje dotyczące odpowiedzialności przewoźnika różnią się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z przewozem krajowym, czy międzynarodowym.
W Polsce podstawą prawną jest do określania odpowiedzialności przewoźnika za opóźnienie w dostawie ładunku jest Ustawa Prawo Przewozowe.
Prawo Przewozowe nie podaje jednoznacznej definicji opóźnienia, co prowadzi w sądach do różnych interpretacji. Najczęściej jest to rozumiane, jako przekroczenie ustalonego terminu dostawy ładunku do odbiorcy. Niektórzy do tej definicji dokładają również opóźnienie w podstawieniu pojazdu do załadunku, które staje się powodem przekroczenia terminu dostawy towaru do odbiorcy.
Jeśli wskutek zwłoki w przewozie powstała szkoda inna niż w dostarczonym ładunku, wówczas przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego. Natomiast, gdy opóźnienie doprowadziło również do uszkodzenia towaru, to odszkodowanie za uszkodzenie ładunku przysługuje niezależnie od odszkodowania za opóźnienie.
W sytuacji, gdy przewoźnik spóźnił się z podstawieniem pojazdu do załadunku, co skutkowało opóźnieniem w dostawie, mamy do czynienia z nienależytym wykonaniem umowy przewozu. W takim przypadku nie obowiązuje limit podwójnej kwoty przewoźnego.
W przewozach krajowych możliwe jest zastosowanie kar umownych, jednak nie mogą one przekroczyć podwójnej kwoty przewoźnego. Zastosowanie kar wyższych jest traktowane, jako niezgodne z prawem.
Kary umowne mogą być stosowane w przypadku nieterminowego podstawienia pojazdu do załadunku.
Gdy nie było ubytku lub uszkodzenia ładunku roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki (jest to jeden z najkrótszych terminów przedawnienia w prawie transportowym).
Przewoźnik może zostać zwolniony z odpowiedzialności, jeśli udowodni, że opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od niego. Poniżej podano te przyczyny.
Choć winę za opóźnienia przypisuje się z reguły firmom transportowym, jednak przyczyny mogą leżeć również po stronie nadawcy lub odbiorcy.
Przyczyny opóźnień w dostawie po stronie nadawcy:
Przyczyny opóźnień w dostawie po stronie odbiorcy
Specyfika przewożonych ładunków może prowadzić do opóźnień i jakie kroki można podjąć, aby minimalizować ryzyko ich wystąpienia.
Istnieją sytuacje, które są poza kontrolą wszystkich zaangażowanych stron. W takich przypadkach mówimy o wystąpieniu siły wyższej.
Czym dokładnie jest siła wyższa i jak wpływa na opóźnienia w dostawie ładunku?
Siła wyższa to zdarzenie, którego nie można było przewidzieć ani mu zapobiec, nawet przy dołożeniu najwyższej staranności. Obejmuje ona równe sytuacje, do których zalicza się:
JAK SOBIE RADZIĆ Z OPÓŹNIENIAMI SPOWODOWANYMI SIŁĄ WYŻSZEJ?
Istnieje wiele czynników niezależnych od działania przewoźników, które mogą prowadzić do opóźnień w dostawie towaru. Można do nich zaliczyć:
Ciężar dowodu, że opóźnienie dostawy towaru z powodu co najmniej z jednej z opisanych wyżej przyczyn, spoczywa na przewoźniku.
W przewozach międzynarodowych zastosowanie ma Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), która precyzyjnie definiuje opóźnienie. Ma ono miejsce, gdy towar nie został dostarczony w umówionym terminie, lub jeśli terminu nie było, gdy faktyczny czas przewozu przekracza czas, który można przyznać starannym przewoźnikom w normalnych okolicznościach
W razie opóźnienia dostawy, jeśli osoba uprawniona udowodni szkodę, odszkodowanie nie może przewyższyć kwoty przewoźnego. Odszkodowanie nie ma charakteru ryczałtowego – jego celem nie jest wzbogacenie, lecz naprawienie szkody do tej wysokości. Limit dotyczy szkód finansowych (np. zatrzymanie produkcji), a w przypadku szkód w samym towarze spowodowanych opóźnieniem (np. zepsucie), stosuje się ogólne zasady odpowiedzialności za uszkodzenie, czyli do 8.33 SDR za kilogram brakującego towaru.
Limit odpowiedzialności do wysokości przewoźnego nie ma zastosowania, jeśli szkoda powstała na skutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika. W takich okolicznościach można dochodzić pełnego odszkodowania.
Nadawca może zabezpieczyć się przed znaczącymi szkodami wynikającymi z opóźnienia (np. zatrzymanie produkcji) poprzez wpisanie do listu przewozowego, za dodatkową opłatą, kwoty specjalnego interesu w dostawie. W takim przypadku można żądać odszkodowania równego udowodnionej dodatkowej szkodzie, aż do wysokości zadeklarowanej kwoty.
W przypadku opóźnienia w transporcie międzynarodowym, odbiorca ma 21 dni od daty otrzymania towaru na zgłoszenie pisemnej reklamacji do przewoźnika. Brak spełnienia wymagania (zarówno terminu, jak i formy pisemnej) powoduje, że zastrzeżenie jest nieskuteczne i zamyka drogę do dochodzenia odszkodowania.
Standardowy termin przedawnienia wynosi jeden rok od dnia wydania towaru. Jednak w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa (równoznacznego ze złym zamiarem) termin przedawnienia wynosi trzy lata.
Konwencja CMR przewiduje możliwość zwolnienia przewoźnika z odpowiedzialności w podobnych okolicznościach jak Prawo Przewozowe, czyli:
Wszystki9e z nich były omówione wyżej w rozdziale "Wyłączenie odpowiedzialności przewoźnika" wg Prawa Przewozowego.
Aby przewoźnik uniknął odpowiedzialności za opóźnienie w dostawie towaru musi musi udowodnić, że nie stało się to z jego winy. W praktyce bywa to bardzo trudne. , gdyż jego odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka, a to oznacza, że nawet okoliczności niezawinione nie zwalniają go z odpowiedzialności za opóźnienie w dostawie.
Należy również pamiętać, że przewoźnik nie może powoływać się dla zwolnienia się od odpowiedzialności na wady pojazdu, którym się posługuje, ani na winę osoby lub pracowników osoby, u której pojazd wynajął.
Konwencja CMR uniemożliwia skuteczne zastrzeganie kar umownych za opóźnienie w dostawie towaru w zleceniu przewozowym.. Art. 41 ust. 1 CMR stwierdza, że każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia Konwencji, jest nieważna i pozbawiona mocy. Ponieważ Konwencja wymaga udowodnienia szkody i określa limit odszkodowania (kwotę przewoźnego), więc ryczałtowe ustalenie kary umownej jest niezgodne z tymi zasadami i uznawane za nieważne.
Należy odróżnić opóźnieni w dostawie od zaginięcia towaru. Na podstawie art. 20 CMR, przesyłkę można uznać za zaginioną, jeśli nie została dostarczona 30 dni po upływie umówionego terminu dostawy, a jeśli terminu nie było, po upływie 60 dni od dnia przyjęcia towaru przez przewoźnika. Konwencja CMR przewiduje odmienną podstawę prawną i treść roszczeń dla obu tych okoliczności.
Prawo Przewozowe i Konwencja CMR nie zawierają szczegółowych zapisów dotyczących odpowiedzialności za nieterminowe podstawienie pojazdu do załadunku. Dlatego w takich przypadkach wiążące są postanowienia umowne wpisane zlecenie przewozowe. Stąd wniosek, że kary umowne zastrzeżone za nieterminowe podstawienie pojazdu pod załadunek są w pełni wiążące i będą brane pod uwagę w sporze sądowym
Większość ubezpieczycieli pokrywa szkody powstałe na skutek opóźnienia w dostawie w ramach podstawowego zakresu odpowiedzialności OC przewoźnika. Jednak należy dokładnie zapoznać się również z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia (OWU), gdyż w nich zakres odpowiedzialności może być ograniczony. Standardowo ubezpieczenie nie pokrywa szkód przekraczających ustawowy limit ani szkód wynikających z deklaracji kwoty specjalnego interesu, chyba że zostaną wynegocjowane dodatkowe klauzule za dopłatą.
Aby chronić swoje interesy i ograniczenie odpowiedzialności za opóźnienia w terminowej dostawie ładunku do odbiorcy przewoźnik powinien przestrzegać następujących zaleceń:
