Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Globalizacja handlu i rosnących wymagań bezpieczeństwa żywności, transport produktów szybko psujących się stanowi jeden z najważniejszych elementów międzynarodowej logistyki. Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów, znana powszechnie jako Umowa ATP, ustanawia fundamentalne standardy zapewniające jakość i bezpieczeństwo żywności podczas przewozu między krajami.
Niniejszy artykuł stanowi syntetyczne streszczenie tej Umowy.
Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP) została sporządzona w Genewie dnia 1 września 1970 roku pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Celem tej międzynarodowej regulacji było ustanowienie jednolitych standardów dla transportu żywności wymagającej kontrolowanej temperatury, zapewnienie bezpieczeństwa konsumentów oraz ułatwienie handlu międzynarodowego produktami spożywczymi.
Umowa ATP weszła w życie 21 listopada 1976 roku i została ratyfikowana przez ponad 50 krajów na świecie. Polska przystąpiła do tej umowy na mocy oświadczenia rządowego z dnia 24 września 1984 roku, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw. Najnowsza wersja umowy w polskim porządku prawnym została ogłoszona w Dz.U. 2015 poz. 667 dnia 14 maja 2015 roku.
Umowa ATP jest dokumentem dynamicznym, który jest regularnie aktualizowany przez specjalną grupę roboczą działającą w ramach ONZ. Zmiany uwzględniają rozwój technologiczny, nowe wyzwania branży oraz postęp w dziedzinie bezpieczeństwa żywności. Najnowsze modyfikacje wprowadzone w latach 2020-2022 koncentrują się na zwiększeniu efektywności przewozu i poprawie systemów monitorowania temperatury.
Zgodnie z art. 3 Umowy ATP, regulacja stosuje się do przewozu głęboko mrożonych lub mrożonych artykułów żywnościowych wymienionych w Załączniku 2 oraz schłodzonych artykułów żywnościowych wymienionych w Załączniku 3. Kluczowe kategorie produktów obejmują:
Umowa ATP ma zastosowanie wyłącznie do przewozów międzynarodowych, gdzie miejsca załadunku i rozładunku towaru znajdują się w dwóch różnych państwach, z których co najmniej jedno jest stroną umowy. Istotne ograniczenia dotyczą:
Umowa ATP nie obejmuje wszystkich artykułów żywnościowych. Wyłączone są między innymi świeże owoce i warzywa przewożone w stanie schłodzonym (poza wymienionymi w załącznikach), produkty suszone, konserwy oraz wiele innych artykułów żywnościowych niewrażliwych na wahania temperatury.
Załącznik 1 do Umowy ATP precyzyjnie definiuje różne kategorie specjalnych środków transportu przeznaczonych do przewozu artykułów żywnościowych. Podstawowa klasyfikacja obejmuje:
Każdy środek transportu objęty Umową ATP musi spełniać ściśle określone wymagania techniczne dotyczące izolacji termicznej, szczelności i wydajności chłodniczej. Kluczowe parametry obejmują:
Umowa ATP ustanawia system jednolitych oznaczeń umożliwiających identyfikację klasy pojazdu i jego możliwości termicznych. System oznaczeń składa się z liter i cyfr określających typ środka transportu oraz klasę temperaturową, co ułatwia kontrolę i weryfikację zgodności z wymaganiami.
Zgodnie z Załącznikiem 2 do Umowy ATP, produkty głęboko mrożone muszą być przewożone w temperaturze nie wyższej niż -18°C. Szczegółowe wymagania obejmują:
Załącznik 3 do Umowy ATP określa wymagania temperaturowe dla produktów schłodzonych, które są znacznie bardziej zróżnicowane w zależności od rodzaju produktu:
Umowa ATP przewiduje określone tolerancje temperaturowe podczas transportu, uwzględniające praktyczne aspekty przewozu. Dla produktów mrożonych dopuszcza się krótkotrwałe podwyższenie temperatury o maksymalnie 3°C, pod warunkiem że nie nastąpi rozmrożenie produktu i czas przekroczenia temperatury będzie minimalny.
W Polsce certyfikację środków transportu zgodnie z Umową ATP prowadzi Centralny Ośrodek Chłodnictwa "COCH" w Krakowie - instytucja upoważniona przez administrację rządową. Proces certyfikacji obejmuje następujące etapy:
Świadectwo ATP ma ważność przez okres 6 lat od daty jego wydania, z możliwością przedłużenia na kolejne 3 lata po przeprowadzeniu badań kontrolnych. Dokument musi być zawsze przewożony wewnątrz środka transportu i okazywany podczas kontroli organów państwowych.
Kontrolę przestrzegania przepisów Umowy ATP prowadzą właściwe organy państwowe krajów członkowskich. W Polsce kontrolę tę wykonują:
Przewoźnik realizujący przewozy zgodnie z Umową ATP zobowiązany jest do spełnienia szeregu wymagań dotyczących zarówno środka transportu, jak i organizacji przewozu:
Nadawca towaru ma również określone obowiązki wynikające z Umowy ATP, które obejmują przede wszystkim:
Odbiorca towaru zobowiązany jest do szybkiego odbioru przesyłki oraz weryfikacji stanu towaru i dokumentacji temperaturowej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości powinien niezwłocznie zgłosić je przewoźnikowi i sporządzić odpowiednią dokumentację.
Umowa ATP została inkorporowana do polskiego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana przez polskie organy administracji oraz sądy. Aktualna wersja umowy została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP z 2015 r. poz. 667. Dodatkowo, przepisy krajowe uzupełniają regulację ATP w zakresie procedur administracyjnych i sankcji.
Za prawidłową implementację przepisów ATP w Polsce odpowiadają następujące instytucje:
Polscy przewoźnicy i producenci żywności stają przed wyzwaniami związanymi z rosnącymi wymaganiami jakościowymi oraz rozwojem technologii monitorowania temperatury. Przyszłe kierunki rozwoju obejmują cyfryzację procesów kontroli, wprowadzanie systemów telematycznych oraz harmonizację przepisów z regulacjami Unii Europejskiej dotyczącymi higieny żywności.
Umowa ATP stanowi fundamentalny instrument prawny regulujący międzynarodowy transport artykułów żywnościowych wymagających kontrolowanej temperatury. Jej znaczenie dla bezpieczeństwa żywności i rozwoju handlu międzynarodowego jest nie do przecenienia - umowa zapewnia jednolite standardy techniczne, procedury kontroli oraz wymagania jakościowe w ponad 50 krajach na świecie.
Dla polskich przedsiębiorców zaangażowanych w transport żywności, przestrzeganie przepisów ATP jest warunkiem koniecznym prowadzenia legalnej działalności na rynku międzynarodowym. Kluczowe elementy, na które należy zwrócić uwagę, to posiadanie odpowiedniego certyfikatu ATP, przestrzeganie wymagań temperaturowych oraz właściwa organizacja procesów logistycznych.
W praktyce zaleca się regularne szkolenie personelu, inwestowanie w nowoczesne systemy monitorowania temperatury oraz współpracę z certyfikowanymi przewoźnikami. Warto również śledzić zmiany w przepisach ATP, które są regularnie aktualizowane w odpowiedzi na rozwój technologiczny i nowe wyzwania branży.
Przyszłość transportu żywności pod rządami ATP będzie się koncentrować na cyfryzacji procesów, zwiększeniu efektywności energetycznej oraz integracji z systemami jakości żywności. Przedsiębiorcy, którzy już dziś inwestują w nowoczesne rozwiązania technologiczne i doskonalenie procedur, będą najlepiej przygotowani do sprostania przyszłym wymaganiom rynku.
#UmowaATP #TransportŻywności #ŁańcuchChłodniczy #CertyfikatATP #BezpieczeństwoŻywności #TransportMiędzynarodowy #LogistykaSpożywcza
 |
 |
 |
