Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Umowa Europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 roku, stanowi fundamentalny akt prawny regulujący bezpieczeństwo przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym. Kluczowe znaczenie tej umowy przejawia się w ujednoliceniu standardów bezpieczeństwa na poziomie międzynarodowym, co ma bezpośredni wpływ na ochronę zdrowia, życia ludzkiego oraz środowiska naturalnego. Znajomość przepisów ADR jest niezbędna dla wszystkich uczestników łańcucha transportowego, gdyż brak przestrzegania jej postanowień może skutkować nie tylko sankcjami prawnymi, ale także poważnymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa publicznego. Niniejszy artykuł przedstawia syntetyczne omówienie najważniejszych aspektów umowy ADR w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy prawne.
Zgodnie z artykułem 1 umowy ADR, w rozumieniu niniejszej umowy:
Umowa ADR została sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 roku. Zgodnie z artykułem 3 umowy, załączniki do niniejszej umowy stanowią jej część integralną.
Zgodnie z artykułem 2 umowy ADR:
Według przepisu 1.1.1 załącznika A, załączniki A i B do ADR składają się z 9 części:
Każda część podzielona jest na działy, a każdy dział podzielony jest na rozdziały i podrozdziały. W obrębie każdej części jej numer podawany jest łącznie z numerami działów, rozdziałów i podrozdziałów, np. numer „4.2.1" oznacza część 4, dział 2, rozdział 1.
W rozumieniu artykułu 2 ADR, załącznik A określa (1.1.2.1):
W rozumieniu artykułu 2 ADR, załącznik B określa wymagania dotyczące konstrukcji, wyposażenia i używania pojazdów przewożących towary niebezpieczne, dopuszczonych do przewozu (1.1.2.3):
Załącznik A zawiera następujące przepisy, które zgodnie z artykułem 2 ADR, odnoszą się do załącznika B lub do obu wymienionych załączników (1.1.2.2):
Zgodnie z przepisem 1.1.2.4, wyraz „pojazdy" użyty w artykule 1 (c) ADR nie odnosi się wyłącznie do jednego i tego samego pojazdu. Przewóz międzynarodowy pomiędzy nadawcą i odbiorcą, wskazanymi w dokumencie przewozowym, może być wykonywany przy użyciu kilku różnych pojazdów, pod warunkiem, że odbywa się on na terytorium co najmniej dwóch Umawiających się Stron ADR.
Zgodnie z przepisem 1.1.3.1, przepisy zawarte w ADR nie mają zastosowania do:
Przepisy zawarte w ADR nie mają zastosowania do przewozu gazów znajdujących się w zbiornikach paliwa lub butlach pojazdu wykonującego operację transportową i służących do jego napędu lub do działania jego wyposażenia używanego lub przeznaczonego do użycia podczas przewozu (1.1.3.2).
Zgodnie z przepisem 1.1.3.3, przepisy zawarte w ADR nie mają zastosowania do przewozu paliwa znajdującego się w zbiornikach pojazdu i służącego do jego napędu lub do pracy jego wyposażenia. Pojemność całkowita zbiorników stałych nie powinna przekraczać 1500 litrów na jednostkę transportową, a pojemność zbiornika zamocowanego na przyczepie nie powinna przekraczać 500 litrów.
Przepis 1.1.3.6 określa wyłączenia dotyczące ilości przewożonych w jednostce transportowej. Towary niebezpieczne zaliczone są do kategorii transportowych 0, 1, 2, 3 lub 4, zgodnie ze wskazaniem w kolumnie (15) tabeli A w dziale 3.2.
Zgodnie z artykułem 5 umowy ADR, przewozy, do których ma zastosowanie niniejsza umowa, podlegają krajowym lub międzynarodowym przepisom dotyczącym w ogóle ruchu drogowego, międzynarodowego przewozu drogowego i handlu międzynarodowego.
Każda Umawiająca się Strona zachowuje prawo regulowania lub wprowadzania zakazu wwozu towarów niebezpiecznych na jej terytorium z innych przyczyn niż bezpieczeństwo w czasie przewozu (art. 4 ust. 1 ADR).
Pojazdy wykonujące przewozy na terytorium Umawiającej się Strony w czasie wejścia w życie niniejszej umowy lub włączone do wykonywania tych przewozów na takim terytorium w ciągu dwu miesięcy po jej wejściu w życie są dopuszczone do wykonywania międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych w okresie trzech lat od takiego wejścia w życie, nawet jeżeli konstrukcja i wyposażenie tych pojazdów nie odpowiadają całkowicie warunkom ustalonym w załączniku B (art. 4 ust. 2 ADR).
Zgodnie z przepisem 1.1.4.2.1, sztuki przesyłek, kontenery, cysterny przenośne, kontenery-cysterny i MEGC, które nie spełniają wymagań ADR dotyczących pakowania, pakowania razem, oznakowania i stosowania nalepek ostrzegawczych, ale są zgodne z wymaganiami Kodeksu IMDG lub Instrukcji Technicznych ICAO, powinny być dopuszczone do przewozu w łańcuchu transportowym zawierającym przewóz morski lub lotniczy.
Jeżeli wymagane jest stosowanie normy, a występują jakiekolwiek rozbieżności pomiędzy tą normą i przepisami ADR, to przepisy ADR mają pierwszeństwo (1.1.5). Wymagania normy, które nie są sprzeczne z przepisami ADR, stosuje się w sposób określony w tej normie.
Jeżeli pojazd wykonujący przewóz objęty przepisami ADR przewożony jest na części swojej trasy inaczej niż po drogach kołowych, to na tej części trasy stosuje się tylko te przepisy krajowe lub międzynarodowe, które dotyczą przewozu towarów niebezpiecznych tym rodzajem transportu, którym przewożony jest ten pojazd (1.1.4.5.1).
Po upływie trzyletniego okresu obowiązywania niniejszej umowy każda Umawiająca się Strona, w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, może zażądać zwołania konferencji w celu zrewidowania tekstu niniejszej umowy (art. 13 ust. 1 ADR).
Niezależnie od procedury rewizyjnej przewidzianej w artykule 13, każda Umawiająca się Strona może zaproponować jedną lub więcej poprawek do załączników do niniejszej umowy (art. 14 ust. 1 ADR). W tym celu przekazuje ona tekst poprawki Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Każda zaproponowana poprawka do załączników uważana jest za przyjętą, chyba że w ciągu trzech miesięcy od daty przekazania jej przez Sekretarza Generalnego co najmniej jedna trzecia Umawiających się Stron lub pięć z nich, gdy jedna trzecia przewyższa tę liczbę, zawiadomi pisemnie Sekretarza Generalnego o swoim sprzeciwie wobec zaproponowanej poprawki (art. 14 ust. 3 ADR).
Jeżeli poprawka zostanie uznana za przyjętą, wchodzi ona w życie w stosunku do wszystkich Umawiających się Stron po upływie dalszych trzech miesięcy (art. 14 ust. 3 ADR).
Polska przystąpiła do umowy ADR przez akcesję. Umowa została ratyfikowana przez Polskę i stanowi część polskiego porządku prawnego zgodnie z zapisami Dziennika Ustaw.
Zgodnie z Dziennikiem Ustaw z 2025 r. poz. 642, obowiązuje jednolity tekst Umowy dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r., uwzględniający zmiany znowelizowanych załączników A i B, które weszły w życie dnia 1 stycznia 2025 r.
Przepisy umowy ADR są nowelizowane w cyklu dwuletnim - uaktualniona oficjalna polska wersja językowa umowy (tekst jednolity) jest ogłaszana w Dzienniku Ustaw. Zmian wprowadzonych do załączników A i B Umowy ADR są publikowane w oświadczeniach rządowych w Dzienniku Ustaw.
Ogłoszenie Umowy dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) stanowi jednocześnie realizację obowiązku transpozycji przewidzianego w dyrektywie delegowanej Komisji (UE) w celu uwzględnienia postępu naukowo-technicznego, w zakresie transportu drogowego.
Umowa ADR stanowi kluczowy instrument prawny regulujący międzynarodowy przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, zapewniając jednolite standardy bezpieczeństwa na poziomie międzynarodowym. Przedsiębiorcy działający w branży transportowej powinni dokładnie zapoznać się z przepisami umowy, szczególnie z wyłączeniami określonymi w przepisach 1.1.3, które mogą wpływać na zakres obowiązków prawnych. Warto pamiętać, że umowa zawiera elastyczny mechanizm nowelizacji załączników, co pozwala na dostosowywanie przepisów do postępu techniczno-naukowego. Kluczowe znaczenie ma również właściwe rozumienie struktury umowy - podział na załącznik A (dotyczący towarów) i załącznik B (dotyczący pojazdów) pozwala na kompleksowe uregulowanie wszystkich aspektów bezpiecznego przewozu. Praktyczne zastosowanie przepisów wymaga szczegółowej analizy konkretnych sytuacji transportowych, z uwzględnieniem kategorii transportowych i limitów ilościowych określonych w umowie.
#UmowaADR #PrzepisyPrawne #TransportTowarówNiebezpiecznych #BezpieczeństwoTransportu #PrawoTransportowe #ZałącznikiADR #PrzewózMiędzynarodowy
 |
 |
 |
