Umowa ADR - Część 6 - Wymagania dotyczące konstrukcji i badania opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), opakowań dużych, cystern i kontenerów do przewozu luzem

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Część 6 Umowy ADR stanowi zaawansowaną inżynierską specyfikację techniczną, która przekształca teoretyczne koncepcje bezpieczeństwa w konkretne wymagania konstrukcyjne, materiałowe i proceduralne dla wszystkich typów opakowań oraz cystern stosowanych w przewozie towarów niebezpiecznych. W przeciwieństwie do pozostałych części umowy, które koncentrują się na aspektach klasyfikacyjnych i operacyjnych, część 6 określa szczegółowe kryteria wytrzymałościowe, standardy jakości materiałów oraz procedury certyfikacji, stanowiąc fundament techniczny dla zapewnienia integralności konstrukcyjnej środków transportu. Znajomość przepisów części 6 jest niezbędna dla inżynierów projektujących opakowania i cysterny, producentów wymagających certyfikacji swoich produktów oraz organów kontrolnych oceniających zgodność techniczną urządzeń transportowych. Niniejszy artykuł prezentuje systematyczne omówienie najważniejszych elementów części 6 umowy ADR w oparciu o aktualne przepisy prawne, koncentrując się na praktycznych aspektach implementacji wymagań konstrukcyjnych w procesie projektowania i produkcji urządzeń do przewozu towarów niebezpiecznych.

Spis treści

1. Struktura i zakres części 6 umowy ADR
2. Dział 6.1 - Przepisy budowy i badania opakowań
3. System kodowania i oznakowania opakowań
4. Wymagania konstrukcyjne dla różnych typów opakowań
5. Dział 6.2 - Naczynia ciśnieniowe
6. Działy 6.3-6.6 - Opakowania specjalne
7. Dział 6.7 - Cysterny przenośne i MEGC
8. Dział 6.8 - Cysterny stałe i pojazdy-baterie

Struktura i zakres części 6 umowy ADR

Miejsce części 6 w systemie ADR

Zgodnie z przepisem 1.1.1 umowy ADR, załącznik A składa się z części od 1 do 7, przy czym część 6 zatytułowana "Wymagania dotyczące konstrukcji i badania opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), opakowań dużych, cystern i kontenerów do przewozu luzem" stanowi techniczne uzupełnienie wymagań operacyjnych określonych w części 4. Część ta bezpośrednio odnosi się do zapisów artykułu 2 umowy, który w punkcie (c) wskazuje na konieczność określenia przepisów konstrukcyjnych i certyfikacyjnych dla środków transportu.

Podział części 6 na działy

Część 6 umowy ADR składa się z jedenastu głównych działów regulujących systematycznie wszystkie aspekty konstrukcyjne:

1. Dział 6.1 - Przepisy dotyczące budowy i badania opakowań standardowych.
2. Dział 6.2 - Przepisy dotyczące budowy i badań naczyń ciśnieniowych.
3. Dział 6.3 - Przepisy dotyczące budowy i badań opakowań dla materiałów zakaźnych kategorii A klasy 6.2.
4. Dział 6.4 - Przepisy dotyczące budowy, badań i zatwierdzania sztuk przesyłek dla materiałów promieniotwórczych klasy 7.
5. Dział 6.5 - Przepisy dotyczące budowy i badań DPPL.
6. Dział 6.6 - Przepisy dotyczące budowy i badań opakowań dużych.
7. Dział 6.7 - Przepisy dotyczące projektowania, budowy i badań cystern przenośnych oraz MEGC-UN.
8. Dział 6.8 - Przepisy dotyczące budowy, wyposażenia, zatwierdzania typu, badań i oznakowania cystern stałych.
9. Dział 6.9 - Przepisy dotyczące kontenerów-cystern z tworzyw sztucznych wzmocnionych włóknem.
10. Dział 6.10 - Przepisy dotyczące cystern do przewozu odpadów napełnianych podciśnieniowo.
11. Dział 6.11 - Przepisy dotyczące kontenerów do przewozu luzem.

Dział 6.1 - Przepisy budowy i badania opakowań

Przepisy ogólne i zakres stosowania

Zgodnie z przepisem 6.1.1.1, przepisy działu 6.1 nie dotyczą:

1. Sztuk przesyłek z materiałami promieniotwórczymi klasy 7, jeżeli nie określono inaczej.
2. Sztuk przesyłek z materiałami zakaźnymi klasy 6.2, jeżeli nie określono inaczej.
3. Naczyń ciśnieniowych z gazami klasy 2.
4. Sztuk przesyłek, których masa netto przekracza 400 kg.
5. Opakowań dla materiałów ciekłych o pojemności większej niż 450 litrów.

Wymagania dotyczące programu zapewnienia jakości

Zgodnie z przepisem 6.1.1.4, opakowania powinny być produkowane, naprawiane i badane zgodnie z programem zapewnienia jakości zatwierdzonym przez władzę właściwą, dla zapewnienia, że każde opakowanie odpowiada przepisom tego działu. Norma ISO 16106:2006 "Opakowania - Opakowania do transportu materiałów niebezpiecznych" zawiera wytyczne odnośnie do procedur, według których należy postępować.

Badanie szczelności opakowań

Zgodnie z przepisem 6.1.1.3, każde opakowanie przeznaczone do materiałów ciekłych powinno przejść z wynikiem pozytywnym odpowiednie badanie szczelności. To badanie jest częścią programu zapewnienia jakości i wykazuje, że opakowanie jest w stanie spełnić odpowiedni poziom badań przed pierwszym przewozem oraz po przebudowie lub regeneracji.

System kodowania i oznakowania opakowań

Kod określający typ opakowania

Zgodnie z przepisem 6.1.2.1, kod składa się z:

1. Jednej cyfry arabskiej wskazującej rodzaj opakowania (bęben, kanister, itp.).
2. Jednej lub kilku wielkich liter łacińskich wskazujących rodzaj materiału (stal, drewno, itp.).
3. Jednej cyfry arabskiej wskazującej kategorię opakowania wśród rodzaju, do którego opakowanie należy.

Oznaczenie rodzaju opakowań

Zgodnie z przepisem 6.1.2.5, dla oznaczenia rodzaju opakowań stosuje się następujące cyfry:

1. 1 - bęben.
2. 2 - (zarezerwowany).
3. 3 - kanister.
4. 4 - skrzynia.
5. 5 - worek.
6. 6 - opakowanie złożone.
7. 7 - (zarezerwowany).
8. 0 - opakowanie metalowe lekkie.

Oznaczenie rodzaju materiału

Zgodnie z przepisem 6.1.2.6, dla oznaczenia rodzaju materiału stosuje się następujące wielkie litery:

1. A - stal (wszystkie typy i rodzaje obróbki powierzchniowej).
2. B - aluminium.
3. C - drewno naturalne.
4. D - sklejka.
5. F - materiał drewnopochodny.
6. G - tektura.
7. H - tworzywo sztuczne.
8. L - tkanina włókiennicza.
9. M - papier wielowarstwowy.
10. N - metal (inny niż stal lub aluminium).
11. P - szkło, porcelana lub kamionka.

Wymagania dotyczące oznakowania

Zgodnie z przepisem 6.1.3.1, każde opakowanie powinno być zaopatrzone w znaki, które są trwałe i czytelne oraz umieszczone w takim miejscu, że ich rozmiar jest odpowiedni dla opakowania. Znaki powinny zawierać:

1. Symbol ONZ dla opakowań lub symbol "RID/ADR" dla opakowań uproszczonych.
2. Kod określający rodzaj opakowania zgodnie z przepisem 6.1.2.
3. Kod składający się z dwóch części określający grupy pakowania i gęstość względną lub maksymalną masę brutto.
4. Literę "S" dla materiałów stałych lub wartość ciśnienia próbnego dla materiałów ciekłych.
5. Dwie ostatnie cyfry roku produkcji opakowania.
6. Znak państwa zatwierdzającego oznakowanie.
7. Nazwę producenta lub inny znak identyfikacyjny.

Wymagania konstrukcyjne dla różnych typów opakowań

Bębny stalowe

Zgodnie z przepisami 6.1.4.1, bębny stalowe dzielą się na dwie kategorie:

Bębny z wiekiem niezdejmowalnym (1A1)

1. Materiał - pobocznica i dna powinny być wykonane z odpowiedniej blachy stalowej.
2. Szwy - szwy pobocznicy bębnów o pojemności ponad 40 litrów przeznaczonych do materiałów ciekłych powinny być spawane.
3. Złącza - złącza pomiędzy dnami a pobocznicą powinny być mechanicznie zawalcowane lub spawane.
4. Maksymalna pojemność - 450 litrów.
5. Maksymalna masa netto - 400 kg.

Bębny z wiekiem zdejmowalnym (1A2)

1. Zamknięcia - powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby były mocno zamknięte i pozostawały szczelne.
2. Uszczelki - wieka zdejmowalne powinny być używane z uszczelkami lub innymi środkami uszczelniającymi.

Kanistry stalowe lub aluminiowe

Zgodnie z przepisami 6.1.4.4, kanistry mogą być wykonane ze stali lub aluminium:

1. Materiał - blacha na pobocznicę i dna powinna być ze stali lub aluminium o czystości nie mniejszej niż 99%.
2. Spawanie - w kanistrach aluminiowych wszystkie szwy powinny być spawane.
3. Maksymalna pojemność - 60 litrów.
4. Maksymalna masa netto - 120 kg.

Opakowania z tworzywa sztucznego

Zgodnie z przepisami 6.1.4.8, bębny i kanistry z tworzywa sztucznego powinny spełniać następujące wymagania:

1. Materiał - odpowiednie tworzywo sztuczne dostosowane do pojemności i przeznaczenia.
2. Ochrona UV - wymagane zabezpieczenie przed promieniowaniem ultrafioletowym przez domieszkę sadzy lub inhibitora.
3. Przenikalność - maksymalna dopuszczalna przenikalność przy materiałach zapalnych ciekłych wynosi 0,08 g·cm⁻²·d⁻¹ w 23°C.
4. Tworzywa z recyklingu - szczególne wymagania dotyczące programu zapewnienia jakości.

Skrzynie drewniane

Zgodnie z przepisami 6.1.4.9, skrzynie drewniane dzielą się na:

Skrzynie zwykłe (4C1)

1. Drewno - dobrze wysezonowane, handlowo suche i bez wad.
2. Elementy mocujące - odporne na wibracje występujące w normalnych warunkach przewozu.

Skrzynie ze ściankami pyłoszczelnymi (4C2)

1. Konstrukcja - każda część skrzyni powinna składać się z jednej sztuki lub być jej równoważną.
2. Połączenia - klejowe typu Lindermanna, na wpust i pióro, na zakładkę lub na styk.

Dział 6.2 - Naczynia ciśnieniowe

Przepisy ogólne projektowania i budowy

Zgodnie z przepisem 6.2.1.1, naczynia ciśnieniowe powinny być projektowane i budowane w sposób zapewniający wytrzymałość na wszystkie obciążenia normalnie występujące podczas przewozu. Szczególne wymagania dotyczą:

1. Minimalna grubość ścianki - dostosowana do ciśnienia próbnego i właściwości materiału.
2. Materiały do spawanych naczyń - odpowiednia spawalność i udarność.
3. Ciśnienie próbne - określone dla różnych typów naczyń.
4. Ochrona przed korozją - szczególnie przed korozją elektrochemiczną.

Wyposażenie obsługowe

Zgodnie z przepisem 6.2.1.3, wyposażenie obsługowe powinno obejmować:

1. Zawory - odpowiednio zaprojektowane i zabezpieczone.
2. Przewody rurowe - wykonane z odpowiednich materiałów.
3. Osprzęt - dostosowany do typu przewożonego gazu.
4. Urządzenia obniżające ciśnienie - dla odpowiednich kategorii naczyń.

Badania i próby

Zgodnie z przepisem 6.2.1.5, nowe naczynia ciśnieniowe powinny przejść następujące badania:

1. Sprawdzenie właściwości mechanicznych materiału użytego do produkcji.
2. Sprawdzenie grubości ścianki zbiornika.
3. Sprawdzenie jednorodności materiału zbiornika.
4. Sprawdzenie stanu zewnętrznego i wewnętrznego.
5. Próba hydrauliczna.
6. Kontrola końcowa obejmująca sprawdzenie zgodności z zatwierdzoną specyfikacją.

Działy 6.3-6.6 - Opakowania specjalne

Dział 6.3 - Opakowania dla materiałów zakaźnych

Zgodnie z przepisami działu 6.3, opakowania dla materiałów zakaźnych kategorii A klasy 6.2 powinny spełniać szczególne wymagania:

1. Kodowanie - podobne do systemu z działu 6.1 z dodatkowymi literami "U" i "W".
2. Oznakowanie - wymaga symbolu UN, kodu typu i napisu "KLASA 6.2".
3. Badania - specjalne badania na spadek i przebicie.

Dział 6.4 - Sztuki przesyłek promieniotwórczych

Dział 6.4 reguluje wymagania dla różnych typów sztuk przesyłek materiałów promieniotwórczych:

1. Typu IP - przemysłowe sztuki przesyłek (IP-1, IP-2, IP-3).
2. Typu A - podstawowe wymagania integralności i osłonności.
3. Typu B - zwiększone wymagania wytrzymałościowe.
4. Typu C - najwyższe wymagania dla przewozu lotniczego.

Dział 6.5 - DPPL (Duże Pojemniki do Przewozu Luzem)

Zgodnie z przepisami działu 6.5, DPPL powinny spełniać następujące wymagania:

1. Kodowanie - system podobny do opakowań z dodatkowymi wymaganiami.
2. Konstrukcja - odporność na wpływy środowiska i obciążenia dynamiczne.
3. Badania - kompleksowy zestaw badań wytrzymałościowych.

Dział 6.6 - Opakowania duże

Dział 6.6 określa wymagania dla opakowań dużych o pojemności powyżej 400 litrów lub masie netto powyżej 400 kg.

Dział 6.7 - Cysterny przenośne i MEGC

Przepisy ogólne dotyczące cystern przenośnych

Zgodnie z przepisem 6.7.1, przepisy dotyczą cystern przenośnych dla klasy 1 oraz klas 3-9, a także MEGC-UN dla gazów nieschłodzonych klasy 2. Cysterny powinny spełniać wymagania konwencji CSC dotyczącej bezpiecznych kontenerów.

Wymagania projektowe dla cystern przenośnych

Zgodnie z przepisami działu 6.7.2, cysterny przenośne powinny spełniać następujące wymagania konstrukcyjne:

Materiały

1. Metale - odpowiednia spawalność i odporność na pękanie.
2. Obróbka cieplna - zgodnie z wymaganiami dla danego materiału.
3. Zgodność chemiczna - z przewożonymi materiałami.
4. Ochrona przed korozją - szczególnie elektrochemiczną.

Kryteria projektowania

1. Ciśnienie próbne - 1,5-krotność ciśnienia obliczeniowego.
2. Naprężenie przy ciśnieniu próbnym - nie większe niż 0,75 Re.
3. Minimalna grubość ścianki - określona wzorami w zależności od średnicy.

MEGC-UN (Wieloelementowe Kontenery do Gazu)

Zgodnie z przepisami działu 6.7.5, MEGC-UN to jednostki składające się z elementów połączonych kolektorem:

1. Elementy - butle, zbiorniki rurowe, bębny ciśnieniowe zgodne z działem 6.2.
2. Konstrukcja - struktury nośne odporne na obciążenia transportowe.
3. Wyposażenie - kolektory, zawory, urządzenia bezpieczeństwa.

Dział 6.8 - Cysterny stałe i pojazdy-baterie

Zakres stosowania

Zgodnie z przepisem 6.8.1, przepisy dotyczą:

1. Wagonów-cystern - cysterny kolejowe.
2. Cystern odejmowalnych - cysterny demontowalne.
3. Kontenerów-cystern - cysterny kontenerowe.
4. Nadwozi wymiennych-cystern - cysterny typu swap-body.
5. Wagonów-baterii i MEGC - wieloelementowe systemy gazowe.

Wymagania konstrukcyjne ogólne

Zgodnie z przepisami działu 6.8.2.1, cysterny powinny spełniać następujące wymagania:

Wytrzymałość konstrukcyjna

1. Obciążenia statyczne - w kierunku jazdy (2g), prostopadle (1g), pionowo (1g w dół, 2g w górę).
2. Obciążenia dynamiczne - uwzględniające warunki eksploatacyjne.
3. Współczynniki bezpieczeństwa - minimalne wartości dla różnych typów obciążeń.

Materiały zbiornika

1. Stal - odpowiednia do spawania z wymaganą ciągliwością.
2. Odporność na kruchy przełom - szczególnie w niskich temperaturach.
3. Zgodność chemiczna - z przewożonymi materiałami.
4. Naddatek na korozję - uwzględniony w obliczeniach grubości.

Wyposażenie cystern

Zgodnie z przepisami działu 6.8.2.2, wyposażenie cystern obejmuje:

Otwory dolne

1. Systemy zamykania - dwa lub trzy niezależne zamknięcia w zależności od kodu cysterny.
2. Wewnętrzny zawór odcinający - z możliwością zdalnego uruchamiania.
3. Zewnętrzny zawór - z zaślepką lub kołnierzem zaślepiającym.

Urządzenia bezpieczeństwa

1. Zawory podciśnieniowe - zabezpieczenie przed podciśnieniem.
2. Zawory bezpieczeństwa - dla cystern hermetycznie zamkniętych.
3. Płytki bezpieczeństwa - dla określonych kodów cystern.

Badania i certyfikacja

Zgodnie z przepisami działu 6.8.2.4, cysterny podlegają następującym badaniom:

Badania odbiorcze

1. Zgodność z typem - sprawdzenie zgodności z zatwierdzonym wzorem.
2. Próba hydrauliczna - pod ciśnieniem próbnym.
3. Próba szczelności - sprawdzenie szczelności wszystkich połączeń.
4. Działanie wyposażenia - sprawdzenie funkcjonowania wszystkich urządzeń.

Badania okresowe

1. Co 8 lat - dla wagonów-cystern (pełny zakres).
2. Co 5 lat - dla kontenerów-cystern (pełny zakres).
3. Co 4 lata - badania pośrednie dla wagonów-cystern.
4. Co 2,5 roku - badania pośrednie dla kontenerów-cystern.

Podsumowanie

Część 6 umowy ADR stanowi fundamentalną specyfikację techniczną, która zapewnia najwyższe standardy bezpieczeństwa konstrukcyjnego w przewozie towarów niebezpiecznych poprzez szczegółowe określenie wymagań materiałowych, projektowych i certyfikacyjnych dla wszystkich typów opakowań oraz cystern. Przedsiębiorcy działający w branży produkcji urządzeń transportowych powinni w pierwszej kolejności opanować system kodowania i oznakowania określony w dziale 6.1, szczególnie właściwą interpretację kodów materiałowych i konstrukcyjnych oraz zasady wyboru odpowiedniego typu badań certyfikacyjnych. Kluczowe znaczenie ma przestrzeganie wymagań dotyczących programów zapewnienia jakości oraz procedur badawczych, które gwarantują zgodność produktów z międzynarodowymi standardami bezpieczeństwa. Praktyczne zastosowanie przepisów części 6 wymaga systematycznego podejścia - rozpoczynając od właściwego doboru materiałów konstrukcyjnych zgodnie z wymaganiami chemicznymi i mechanicznymi, poprzez zastosowanie odpowiednich procedur produkcyjnych i kontroli jakości, aż po przeprowadzenie wymaganych badań certyfikacyjnych przez akredytowane laboratoria. Szczególną uwagę należy zwrócić na specjalistyczne wymagania dla różnych klas towarów niebezpiecznych, które mogą wymagać dodatkowych procedur badawczych lub modyfikacji konstrukcyjnych. Regularne aktualizowanie wiedzy o zmianach w normach konstrukcyjnych oraz właściwa interpretacja wymagań certyfikacyjnych stanowi niezbędny element profesjonalnego zarządzania procesami projektowania i produkcji urządzeń do przewozu towarów niebezpiecznych, zapewniając jednocześnie konkurencyjność produktów na rynku międzynarodowym.

Spis źródeł

1. Umowa dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. - Załącznik A, Część 6 Przepisy dotyczące budowy i badania opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), opakowań dużych i cystern.
2. Część 6 Przepisy dotyczące budowy i badania opakowań, Dział 6.1 Przepisy dotyczące budowy i badania opakowań (gov.pl).
3. Katowice WITD, "Wymagania dotyczące konstrukcji i badania opakowań, naczyń ciśnieniowych, cystern przenośnych i kontenerów-cystern", 30 września 2025.
4. Karolina Kołdys, "Sposoby przewozu towarów niebezpiecznych - transport drogowy ADR", 18 grudnia 2017.
5. Transportowy Dozór Techniczny, "Ruchome jednostki do wytwarzania materiałów wybuchowych (MEMU)", 12 sierpnia 2025.
6. Transportowy Dozór Techniczny, "Wieloelementowe kontenery do gazu (MEGC) pod dozorem", 12 sierpnia 2025.
7. Transport Manager, "ADR-y na lata 2025–2027", 5 czerwca 2025.
8. Safety Lady, "Oznakowanie wagonów, kontenerów i cystern zgodnie z RID", 8 stycznia 2023.
9. Część 1 Przepisy ogólne, Wyłączenia dotyczące cystern przenośnych typu IMO (gov.pl).
10. Część 1 Przepisy ogólne, Definicje kontenerów-cystern i DPPL (gov.pl).
11. Przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern, Wymagania dla cystern przenośnych i kontenerów-cystern (Katowice WITD).
12. Decyzja Komisji z dnia 4 marca 2009 r. dotycząca starszych kontenerów-cystern (EUR-Lex).
13. Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi towarów niebezpiecznych (ADN), Część 6 (Dziennik Ustaw 2019).

Hashtagi

#CzęśćSzósta #WymaganiaKonstrukcyjne #BadaniaOpakowań #CysternyADR #NacziniaCiśnieniowe #DPPL #MEGC

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.

Wróc na bloga