Umowa ADR - część 1 - Informacje ogólne

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Część 1 Umowy ADR stanowi fundament całego systemu bezpieczeństwa w międzynarodowym przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, określając podstawowe ramy prawne, obowiązki uczestników oraz wymagania szkoleniowe. Przepisy ogólne zawarte w tej części tworzą kompleksową strukturę regulacyjną, która obejmuje zakres stosowania umowy, definicje kluczowych pojęć, wymagania szkoleniowe oraz szczegółowe obowiązki wszystkich uczestników przewozu. Znaczenie tej części wykracza daleko poza teoretyczne rozważania - to właśnie tutaj przedsiębiorcy transportowi znajdą konkretne wytyczne dotyczące organizacji przewozu, szkolenia pracowników oraz zapewnienia bezpieczeństwa operacji transportowych. Dokładne zrozumienie przepisów części 1 stanowi warunek sine qua non skutecznego i zgodnego z prawem funkcjonowania w branży transportu towarów niebezpiecznych.

Spis treści

1. Struktura i zakres części 1 umowy ADR
2. Dział 1.1 - Zakres i stosowanie
3. Dział 1.2 - Definicje i jednostki miar
4. Dział 1.3 - Szkolenie osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych
5. Dział 1.4 - Obowiązki uczestników przewozu w zakresie bezpieczeństwa
6. Dział 1.5 - Odstępstwa
7. Dział 1.6 - Przepisy przejściowe
8. Pozostałe działy części 1

Struktura i zakres części 1 umowy ADR

Ogólna charakterystyka części 1

Zgodnie z przepisem 1.1.1 załącznika A, część 1 zatytułowana "Przepisy ogólne" stanowi integralną część załącznika A do umowy ADR. Część ta obejmuje fundamentalne zasady regulujące przewóz towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym oraz ustanawia ramy prawne dla wszystkich pozostałych części umowy.

Zakres przedmiotowy części 1

Część 1 zawiera następujące podstawowe działy regulacyjne (art. 2 umowy ADR w związku z 1.1.2.2):

1. Dział 1.1 - Zakres i stosowanie.
2. Dział 1.2 - Definicje i jednostki miar.
3. Dział 1.3 - Szkolenie osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych.
4. Dział 1.4 - Obowiązki uczestników przewozu w zakresie bezpieczeństwa.
5. Dział 1.5 - Odstępstwa.
6. Dział 1.6 - Przepisy przejściowe.
7. Dział 1.7 - Wymagania ogólne dotyczące materiału promieniotwórczego.
8. Dział 1.8 - Kontrola oraz inne środki wspomagające, stosowane w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa.
9. Dział 1.9 - Ograniczenia przewozowe wprowadzane przez właściwe władze.
10. Dział 1.10 - Przepisy dotyczące ochrony towarów niebezpiecznych.

Znaczenie przepisów ogólnych

Przepisy zawarte w części 1 odnoszą się do załącznika B lub do obu załączników A i B zgodnie z artykułem 2 ADR (1.1.2.2). Oznacza to, że regulacje te mają charakter horyzontalny i stanowią podstawę interpretacyjną dla wszystkich pozostałych przepisów umowy.

Dział 1.1 - Zakres i stosowanie

Struktura załączników umowy ADR

Zgodnie z przepisem 1.1.1, załączniki A i B do ADR składają się z 9 części:

1. Załącznik A zawiera części od 1 do 7.
2. Załącznik B zawiera części 8 i 9.

Każda część podzielona jest na działy, a każdy dział podzielony jest na rozdziały i podrozdziały. W obrębie każdej części jej numer podawany jest łącznie z numerami działów, rozdziałów i podrozdziałów, np. numer „4.2.1" oznacza część 4, dział 2, rozdział 1.

Zakres przedmiotowy załącznika A

W rozumieniu artykułu 2 ADR, załącznik A określa (1.1.2.1):

1. Towary niebezpieczne, które nie są dopuszczone do przewozu międzynarodowego.
2. Towary niebezpieczne, które są dopuszczone do przewozu międzynarodowego oraz przypisane do nich warunki (w tym wyłączenia) dotyczące w szczególności klasyfikacji towarów, łącznie z kryteriami klasyfikacyjnymi oraz odpowiednimi metodami badań.
3. Stosowania opakowań (w tym pakowania razem).
4. Stosowania cystern (w tym napełniania).
5. Procedur nadawczych (w tym oznakowania i stosowania nalepek ostrzegawczych na sztukach przesyłek i na środkach transportu, a także wymaganych dokumentów i informacji).
6. Przepisów z zakresu konstrukcji, badania i dopuszczania opakowań i cystern.
7. Stosowania środków transportu (w tym załadunku, ładowania razem i rozładunku).

Zakres przedmiotowy załącznika B

W rozumieniu artykułu 2 ADR, załącznik B określa wymagania dotyczące konstrukcji, wyposażenia i używania pojazdów przewożących towary niebezpieczne, dopuszczonych do przewozu (1.1.2.3):

1. Wymagania dotyczące załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji.
2. Wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów.

Interpretacja pojęcia "pojazdy" w przewozie międzynarodowym

Zgodnie z przepisem 1.1.2.4, wyraz „pojazdy" użyty w artykule 1(c) ADR nie odnosi się wyłącznie do jednego i tego samego pojazdu. Przewóz międzynarodowy pomiędzy nadawcą i odbiorcą, wskazanymi w dokumencie przewozowym, może być wykonywany przy użyciu kilku różnych pojazdów, pod warunkiem, że odbywa się on na terytorium co najmniej dwóch Umawiających się Stron ADR.

Dział 1.2 - Definicje i jednostki miar

Aktualizacje terminologiczne

Zgodnie z najnowszymi zmianami wprowadzonymi do umowy ADR, zmieniono tytuł działu 1.2 z „DEFINICJE I JEDNOSTKI MIAR" na „DEFINICJE, JEDNOSTKI MIAR I SKRÓTY". Utworzono nowy rozdział 1.2.3, do którego z rozdziału 1.2.1 przeniesiono wszelkie skróty (np. CMR, IBC, itd.).

Nowe definicje wprowadzone w ADR 2023

Najnowsze zmiany w umowie ADR wprowadziły szereg nowych definicji, w tym:

1. Butla powlekana - butla przeznaczona do przewozu węglowodorowego gazu skroplonego, o pojemności wodnej nie większej niż 13 litrów, składająca się z powlekanego spawanego stalowego wewnętrznego korpusu butli i formowanej zewnętrznej powłoki ochronnej wykonanej z komórkowego tworzywa sztucznego.
2. Naczynie kriogeniczne zamknięte - zmieniona nazwa dla pojęcia "naczynie kriogeniczne".
3. Pojemnik wewnętrzny - dla naczyń kriogenicznych zamkniętych oznacza naczynie ciśnieniowe przeznaczone do przechowywania gazu schłodzonego skroplonego.
4. Tworzywo sztuczne z recyklingu - materiał odzyskany ze zużytych opakowań przemysłowych, które zostały oczyszczone i przygotowane do przetworzenia na nowe opakowania.
5. Tworzywo sztuczne wzmocnione włóknem - materiał zawierający wzmocnienie włóknami lub cząstkami stałymi, umieszczonymi w termoutwardzalnym lub termoplastycznym polimerze (matrycy).

Modyfikacje istniejących definicji

Z definicji „grupy pakowania" usunięto UWAGĘ „Do grup pakowania zaliczone są również niektóre przedmioty zawierające materiały niebezpieczne", co poprawiło błąd dopuszczający zaliczanie przedmiotów do grup pakowania.

Ciśnienie robocze otrzymało nową definicję zgodnie z wymogami technicznymi ADR 2023.

Dział 1.3 - Szkolenie osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych

Zakres i stosowanie obowiązku szkoleniowego

Zgodnie z działem 1.3 umowy ADR, osoby zatrudnione przez uczestników przewozu, których obowiązki dotyczą przewozu towarów niebezpiecznych, powinny zostać przeszkolone w zakresie wymagań związanych z takim przewozem, stosownie do odpowiedzialności i obowiązków tych osób (1.3.1).

Podmioty objęte obowiązkiem szkoleniowym

Obowiązek szkoleniowy obejmuje następujące kategorie uczestników przewozu:

1. Nadawca - przedsiębiorstwo wysyłające towary niebezpieczne.
2. Przewoźnik - podmiot wykonujący przewóz.
3. Odbiorca - przedsiębiorstwo odbierające towary niebezpieczne.
4. Załadowca - podmiot wykonujący załadunek.
5. Pakujący - podmiot wykonujący pakowanie towarów niebezpiecznych.
6. Napełniający - podmiot napełniający cysterny lub pojemniki.
7. Rozładowca - podmiot wykonujący rozładunek.
8. Operator kontenera-cysterny - podmiot użytkujący kontenery-cysterny.

Charakter szkolenia

Zgodnie z przepisem 1.3.2, szkolenie powinno składać się z następujących elementów:

1. Szkolenie ogólne - zaznajomienie z podstawowymi wymaganiami zawartymi w przepisach o przewozie towarów niebezpiecznych oraz zdobycie wiedzy w zakresie klas materiałów niebezpiecznych, grup pakowania, nalepek ostrzegawczych, sposobów przewozu czy prawidłowego oznakowania.
2. Szkolenie stanowiskowe - zaznajomienie z przepisami o przewozie towarów niebezpiecznych ściśle odpowiadającymi odpowiedzialności i obowiązkom na pełnionym stanowisku pracy.
3. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa - przekazanie wiedzy o zagrożeniach związanych z przewożonymi towarami niebezpiecznymi oraz procedurach bezpieczeństwa.

Dokumentacja szkoleniowa

Zgodnie z przepisem 1.3.3, pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia dokumentacji potwierdzającej przeprowadzenie szkolenia oraz jego okresową aktualizację. Dokumentacja ta powinna zawierać informacje o zakresie szkolenia, dacie jego przeprowadzenia oraz osobach, które je ukończyły.

Dział 1.4 - Obowiązki uczestników przewozu w zakresie bezpieczeństwa

Ogólne środki bezpieczeństwa

Zgodnie z przepisem 1.4.1, uczestnicy przewozu towarów niebezpiecznych powinni podejmować środki bezpieczeństwa odpowiednie do natury i zakresu dających się przewidzieć zagrożeń, w celu zapobieżenia szkodom i urazom oraz, jeżeli jest to wskazane, w celu zminimalizowania ich skutków. W każdym przypadku uczestnicy przewozu powinni stosować się do odpowiednich wymagań ADR.

Obowiązki nadawcy

Zgodnie z przepisem 1.4.2.1, nadawca towarów niebezpiecznych zobowiązany jest dostarczyć do przewozu tylko takie przesyłki, które spełniają wymagania ADR. W szczególności nadawca powinien:

1. Upewnić się, że towary niebezpieczne są sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR.
2. Zaopatrzyć przewoźnika w informacje i dane w formie czytelnej oraz wymagane dokumenty przewozowe.
3. Używać wyłącznie opakowań, pojemników i cystern dopuszczonych i odpowiednich do przewozu określonych materiałów zgodnie z ADR.
4. Stosować się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych.
5. Zapewnić odpowiednie oznakowanie i umieszczenie nalepek ostrzegawczych na sztukach przesyłek zgodnie z wymaganiami ADR.

Obowiązki przewoźnika

Zgodnie z przepisem 1.4.2.2, przewoźnik odpowiednio do zakresu podanego w 1.4.1 powinien w szczególności:

1. Upewnić się, że towary niebezpieczne przeznaczone do przewozu są dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR.
2. Upewnić się, że wszystkie informacje wymagane w ADR, dotyczące towarów niebezpiecznych przeznaczonych do przewozu, zostały przed jego rozpoczęciem dostarczone przez nadawcę.
3. Upewnić się wzrokowo, czy pojazdy i ładunek nie mają oczywistych wad oraz czy nie występują wycieki lub nieszczelności, braki w wyposażeniu.
4. Sprawdzić, czy nie została przekroczona określona data następnego badania dla pojazdów.
5. Sprawdzić, czy pojazdy nie są przeładowane oraz czy posiadają odpowiednie oznakowania i nalepki ostrzegawcze.
6. Dostarczyć załodze pojazdu instrukcje pisemne określone w ADR (1.4.2.2.6).

Obowiązki odbiorcy

Zgodnie z przepisem 1.4.2.3, odbiorca zobowiązany jest:

1. Nie opóźniać przyjęcia towarów, jeżeli takie opóźnienie nie jest konieczne.
2. Sprawdzić po rozładunku, czy zostały spełnione odnoszące się do niego wymagania ADR.
3. W przypadku kontenera, jeżeli sprawdzenie ujawni naruszenie przepisów ADR, odbiorca może zwrócić kontener przewoźnikowi jedynie po usunięciu tego naruszenia (1.4.2.3.2).

Obowiązki innych uczestników przewozu

Zgodnie z przepisem 1.4.3, lista innych uczestników przewozu i ich obowiązków nie jest wyczerpująca. Obowiązki tych uczestników wynikają z przepisów podanych w rozdziale 1.4.1 na tyle, na ile wiedzą oni lub powinni wiedzieć, że wykonywane przez nich czynności stanowią część operacji transportowych regulowanych przez ADR.

Dział 1.5 - Odstępstwa

Odstępstwa czasowe

Zgodnie z przepisem 1.5.1, właściwe władze Umawiających się Stron mogą wprowadzać odstępstwa czasowe od przepisów ADR. Odstępstwa te mogą być stosowane wyłącznie na określony czas i pod warunkiem, że nie obniżają poziomu bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych.

Warunki wprowadzania odstępstw

Odstępstwa mogą być wprowadzane jedynie wtedy, gdy:

1. Zapewniają równoważny poziom bezpieczeństwa w stosunku do wymagań ADR.
2. Są ograniczone czasowo i dotyczą określonego rodzaju operacji transportowych.
3. Nie naruszają podstawowych zasad bezpieczeństwa określonych w umowie ADR.

Dział 1.6 - Przepisy przejściowe

Przepisy ogólne

Dział 1.6 zawiera szczegółowe przepisy przejściowe regulujące przejście z poprzednich wersji umowy ADR na aktualne wydanie. Przepisy te obejmują okresy przejściowe dla różnych kategorii wyposażenia i dokumentacji.

Okresy przejściowe dla różnych kategorii wyposażenia

Przepisy przejściowe określają konkretne daty i okresy, w których można stosować poprzednie wersje wymagań dotyczących:

1. Naczyń ciśnieniowych i naczyń do klasy 2 (1.6.2).
2. Cystern stałych, cystern odejmowalnych i pojazdów-baterii (1.6.3).
3. Kontenerów-cystern, cystern przenośnych i MEGC (1.6.4).
4. Pojazdów (1.6.5).
5. Klasy 7 - materiałów promieniotwórczych (1.6.6).

Znaczenie przepisów przejściowych dla praktyki transportowej

Przepisy przejściowe umożliwiają stopniowe wprowadzanie nowych wymagań bez konieczności natychmiastowej wymiany całego wyposażenia transportowego. Pozwala to przedsiębiorcom na planowane dostosowanie się do nowych wymogów w ekonomicznie uzasadnionym czasie.

Pozostałe działy części 1

Dział 1.7 - Wymagania ogólne dotyczące materiału promieniotwórczego

Dział 1.7 zawiera szczegółowe przepisy dotyczące przewozu materiałów promieniotwórczych (klasa 7), w tym wymagania dotyczące programu ochrony przed promieniowaniem (1.7.2), systemu zarządzania (1.7.3) oraz warunków specjalnych (1.7.4).

Dział 1.8 - Kontrola oraz inne środki wspomagające

Dział 1.8 reguluje kwestie kontroli administracyjnej towarów niebezpiecznych (1.8.1), współdziałania administracji (1.8.2) oraz obowiązki doradcy do spraw bezpieczeństwa (1.8.3). Szczególne znaczenie ma przepis 1.8.3, który nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek wyznaczenia doradcy do spraw bezpieczeństwa.

Dział 1.9 - Ograniczenia przewozowe

Dział 1.9 umożliwia właściwym władzom wprowadzanie ograniczeń w transporcie, w tym ograniczeń przejazdu przez tunele (1.9.5). Ograniczenia te mogą być wprowadzane ze względów bezpieczeństwa lub ochrony środowiska.

Dział 1.10 - Przepisy dotyczące ochrony towarów niebezpiecznych

Dział 1.10 zawiera przepisy ogólne dotyczące ochrony (1.10.1), wymagania szkoleniowe w zakresie ochrony (1.10.2) oraz szczególne przepisy dotyczące towarów niebezpiecznych dużego ryzyka (1.10.3).

Podsumowanie

Część 1 umowy ADR stanowi fundamentalną podstawę prawną dla bezpiecznego przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym. Przedsiębiorcy działający w branży transportowej powinni w pierwszej kolejności zapoznać się dokładnie z przepisami zawartymi w działach 1.3 i 1.4, które określają konkretne obowiązki szkoleniowe i operacyjne. Kluczowe znaczenie ma właściwe zrozumienie definicji zawartych w dziale 1.2, gdyż stanowią one podstawę interpretacyjną dla wszystkich pozostałych przepisów umowy. Praktyczne wdrożenie wymogów części 1 wymaga systematycznego podejścia - rozpoczynając od przeprowadzenia analizy obowiązków wynikających z pełnionej roli w łańcuchu transportowym, poprzez zorganizowanie odpowiednich szkoleń dla pracowników, aż po ustanowienie procedur kontrolnych zapewniających ciągłą zgodność z przepisami. Regularne monitorowanie zmian w przepisach, szczególnie w kontekście dwuletnich cykli nowelizacji umowy ADR, stanowi niezbędny element profesjonalnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie towarów niebezpiecznych.

Spis źródeł

1. Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. - Tom I, obowiązująca od dnia 1 stycznia 2017 r.
2. Załącznik A do Umowy ADR - Przepisy ogólne i przepisy dotyczące materiałów i przedmiotów niebezpiecznych, Część 1 - Przepisy ogólne, Dział 1.1 - Zakres i stosowanie.
3. Transport Expert, "Najważniejsze zmiany w umowie ADR w 2023 roku", 29 czerwca 2023.
4. DGA Poland, "Szkolenia ADR – Transport Drogowy", 31 sierpnia 2018.
5. ADR Kłodnicki, "Obowiązki przewoźnika zgodnie z Umową ADR", 6 października 2020.
6. Załącznik A do Umowy ADR - Część 1 – Przepisy ogólne, Dział 1.1 - Zakres i stosowanie, 2013.
7. ADR Adviser, "Obowiązek szkolenia ADR w świetle obowiązujących przepisów", 19 marca 2019.
8. Doradca ADR, "Obowiązki uczestników przewozu", 30 listopada 2015.
9. ADR Help, "Szkolenia stanowiskowe, w zakresie bezpieczeństwa, aktualizacyjne", 17 grudnia 2019.
10. KT Legal Trans, "Konwencja ADR a obowiązki uczestników przewozu w zakresie bezpieczeństwa", 18 stycznia 2024.
11. ABC Szkolenia, "Dla kogo szkolenia ADR?", 30 września 2025.
12. PIP, "Transport - karta informacyjna".
13. JGT, "Szkolenie: ADR 2025-2027. Transport drogowy towarów niebezpiecznych", 31 grudnia 2024.

Hashtagi

#UmowaADR #CzęśćPierwsza #PrzepisyOgólne #SzkolenieADR #ObowiązkiUczestników #TransportTowarówNiebezpiecznych #BezpieczeństwoTransportu

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.

Wróc na bloga