Tachograf – zasady, błędy i kary

Tachograf cyfrowy – zasady działania i rodzaje

Czym jest tachograf cyfrowy?

Tachograf cyfrowy to elektroniczne urządzenie montowane w pojazdach ciężarowych i autobusach, które rejestruje następujące dane:

1. Czas jazdy kierowcy – faktyczne prowadzenie pojazdu w ruchu.
2. Prędkość pojazdu – bieżącą oraz maksymalną prędkość.
3. Przebieg pojazdu – liczbę przejechanych kilometrów.
4. Czas odpoczynku – przerwy i odpoczynki dobowe oraz tygodniowe.
5. Czas dyspozycji – oczekiwanie na załadunek, rozładunek.
6. Inną pracę – czynności niezwiązane z prowadzeniem pojazdu.
7. Przekroczenia granic – automatyczna rejestracja w tachografach II generacji.
8. Dane o pojeździe – numer rejestracyjny, numer VIN.

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014, tachografy cyfrowe są obowiązkowe w pojazdach o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) powyżej 3,5 tony wykonujących zarobkowy przewóz towarów oraz w pojazdach przystosowanych do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Rodzaje tachografów

Tachograf analogowy (wykresówka)

Najstarszy typ tachografu, który rejestrował dane na papierowych tarczach – tzw. wykresówkach. Obecnie praktycznie wykorzystywany w stary pojazdach w przewozach krajowych. Został zastąpiony przez tachografy cyfrowe. Wykresówki musiały być przechowywane przez kierowcę przez 28 dni i okazywane podczas kontroli.

Tachograf cyfrowy pierwszej generacji (G1)

Wprowadzony w 2006 roku, rejestruje dane cyfrowo na karcie kierowcy i w pamięci wewnętrznej urządzenia. Główne cechy:

1. Brak możliwości komunikacji zdalnej z organami kontroli.
2. Ręczne wprowadzanie danych o przekroczeniach granic.
3. Możliwość łatwiejszej manipulacji danymi.
4. Wymaga regularnego pobierania danych kartą przedsiębiorstwa.

Tachograf inteligentny drugiej generacji (G2 / Smart Tacho 2)

Od 15 czerwca 2019 roku wszystkie nowo rejestrowane pojazdy ciężarowe muszą być wyposażone w tachografy II generacji. Główne cechy:

1. Automatyczna rejestracja przekroczeń granic UE za pomocą GNSS (GPS + Galileo).
2. Możliwość zdalnej kontroli przez organy ITD bez zatrzymywania pojazdu.
3. Zwiększone zabezpieczenia przed manipulacją.
4. Komunikacja DSRC (Dedicated Short-Range Communication) z urządzeniami kontrolnymi.
5. Automatyczna rejestracja załadunków i rozładunków.

Karta kierowcy – jak z niej korzystać

Czym jest karta kierowcy?

Karta kierowcy to osobisty dokument elektroniczny wydawany przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych (PWPW) na wniosek kierowcy. Karta zawiera:

1. Dane osobowe kierowcy – imię, nazwisko, data urodzenia.
2. Numer karty kierowcy – unikalny identyfikator.
3. Numer prawa jazdy – powiązanie z uprawnieniami do kierowania.
4. Pamięć elektroniczną – zapisuje dane o czasie pracy z ostatnich 28 dni.
5. Certyfikat elektroniczny – zabezpieczenie przed fałszowaniem.

Jak uzyskać kartę kierowcy?

Aby uzyskać kartę kierowcy, należy:

1. Złożyć wniosek online na stronie info-car.pl lub wysłać pocztą do PWPW.
2. Dołączyć skany dokumentów: prawo jazdy (obie strony), dowód osobisty, zdjęcie biometryczne.
3. Dokonać wpłaty 172,20 zł brutto.
4. Oczekiwać na realizację wniosku (około 15 dni roboczych).
5. Odebrać kartę osobiście lub pocztą.

Ważność karty kierowcy

Karta kierowcy jest ważna przez 5 lat. Wymiana karty przed upływem ważności:

1. Wniosek o wymianę należy złożyć nie wcześniej niż 60 dni i nie później niż 15 dni przed upływem ważności.
2. Kierowca powinien mieć nową kartę w ostatnim dniu ważności starej karty.
3. Jeśli karta straci ważność w trasie (o północy), kierowca musi natychmiast włożyć nową kartę.
4. Wymiana karty w trakcie odpoczynku może być interpretowana jako przerwanie odpoczynku!

Karta przedsiębiorstwa

Oprócz karty kierowcy, firma transportowa musi posiadać kartę przedsiębiorstwa, która służy do:

1. Pobierania danych z tachografu cyfrowego co 90 dni.
2. Legalizacji tachografu w certyfikowanym warsztacie.
3. Odblokowywania tachografu w przypadku awarii.
4. Udostępniania danych podczas kontroli ITD.

Prawidłowa obsługa tachografu krok po kroku

Krok 1: Włożenie karty kierowcy

Przed rozpoczęciem jazdy kierowca musi włożyć kartę do tachografu:

1. Upewnij się, że karta jest czysta i nieuszkodzona.
2. Włóż kartę do odpowiedniego slotu (zazwyczaj slot 1) chipem do dołu.
3. Poczekaj, aż tachograf odczyta kartę i wyświetli dane kierowcy.
4. Sprawdź, czy wyświetlona informacja jest poprawna (imię, nazwisko).

Krok 2: Wybór kraju rozpoczęcia pracy

Po włożeniu karty tachograf poprosi o wybranie kraju, w którym rozpoczynasz pracę:

1. Wybierz odpowiedni kraj z listy (np. PL – Polska).
2. Potwierdź wybór przyciskiem OK.
3. W tachografach II generacji kraj jest wybierany automatycznie na podstawie GNSS.

Krok 3: Wybór trybu pracy

Tachograf oferuje cztery tryby aktywności kierowcy:

Tryb	Symbol	Kiedy używać?
Jazda	🚗 (kierownica)	Automatycznie, gdy pojazd się porusza
Inne zajęcia	🔨 (młotek)	Załadunek, rozładunek, mycie, tankowanie, formalności
Gotowość	⏳ (klepsydra)	Oczekiwanie na załadunek, kolejka na granicy
Odpoczynek	🛏️ (łóżko)	Przerwy, odpoczynek dobowy, odpoczynek tygodniowy

Krok 4: Rejestracja aktywności podczas pracy

Podczas pracy kierowca musi na bieżąco zmieniać tryby w tachografie:

1. Przed załadunkiem ustaw tryb „Inne zajęcia".
2. Podczas oczekiwania na załadunek (jeśli nie znasz czasu) ustaw tryb „Gotowość".
3. Po rozpoczęciu jazdy tachograf automatycznie przełączy się na tryb „Jazda".
4. Podczas przerwy 15-minutowej lub odpoczynku ustaw tryb „Odpoczynek".

Krok 5: Tryby specjalne – PROM i POCIĄG

Podczas przejazdu promem lub pociągiem (np. tunel pod kanałem La Manche) należy użyć trybu specjalnego:

1. Przed wjazdem na prom ustaw tryb „OUT" lub „PRZEPRAWA PROMOWA".
2. W tym trybie tachograf nie rejestruje czasu jako jazdy.
3. Po opuszczeniu promu przełącz tachograf z powrotem na odpowiedni tryb.
4. Brak użycia trybu promowego może skutkować rejestracją ciągłej jazdy przez kilkanaście godzin!

Krok 6: Zakończenie pracy i wyjęcie karty

Po zakończeniu pracy:

1. Ustaw tryb „Odpoczynek" przed wyjęciem karty.
2. Wyjmij kartę z tachografu – urządzenie automatycznie zapisze dane.
3. Przechowuj kartę w bezpiecznym miejscu (nie zostawiaj w samochodzie).
4. Nigdy nie wyciągaj karty podczas jazdy – spowoduje to błąd rejestracji!

10 najczęściej popełnianych błędów w obsłudze tachografu

Błąd 1: Jazda bez karty kierowcy w tachografie

Opis błędu: Kierowca rozpoczyna jazdę bez włożonej karty kierowcy, co skutkuje rejestracją jazdy jako „niezidentyfikowany kierowca".

Skutki:

1. Kara do 5000 zł dla kierowcy.
2. Kara do 10 000 zł dla firmy transportowej.
3. Możliwość utraty prawa jazdy na 3 miesiące.
4. Brak możliwości udowodnienia przestrzegania norm czasu pracy.

Jak uniknąć: Zawsze włóż kartę przed uruchomieniem silnika i rozpoczęciem jazdy.

Błąd 2: Karta sama wyskoczyła z tachografu

Opis błędu: „Sesja ostatniej karty niezamknięta prawidłowo" – karta kierowcy sama wysuwa się z tachografu, a dane zapisywane są nieprawidłowo (np. cały czas jako odpoczynek mimo jazdy, lub ciągła jazda przez 20 godzin).

Przyczyny:

1. Fizyczne uszkodzenie karty kierowcy (zarysowania, pęknięcia).
2. Zabrudzenie styków karty lub czytnika w tachografie.
3. Usterka tachografu – wymaga naprawy w certyfikowanym warsztacie.
4. Karta zbliża się do końca okresu ważności.

Jak uniknąć:

1. Regularnie czyść styki karty miękką ściereczką.
2. Sprawdzaj, czy karta nie jest uszkodzona mechanicznie.
3. W razie powtarzających się problemów wymień kartę lub napraw tachograf.

Błąd 3: Nieprawidłowy wybór trybu pracy

Opis błędu: Kierowca załadowuje towar, ale nie zmienia trybu z „Odpoczynek" na „Inne zajęcia", co skutkuje rejestracją tego czasu jako odpoczynek.

Skutki:

1. Sztuczne wydłużenie odpoczynku.
2. Zafałszowanie danych o czasie pracy.
3. Problemy podczas kontroli ITD.
4. Możliwość nałożenia kary za manipulację danymi.

Jak uniknąć: Na bieżąco zmieniaj tryby w tachografie zgodnie z wykonywaną czynnością.

Błąd 4: Brak użycia trybu promowego

Opis błędu: Kierowca podczas przejazdu promem nie ustawia trybu „PROM", co skutkuje rejestracją ciągłej jazdy przez cały czas przejazdu (np. 12 godzin).

Skutki:

1. Sztuczne przekroczenie dobowego limitu jazdy.
2. Brak zarejestrowanego odpoczynku.
3. Wysokie kary podczas kontroli.

Jak uniknąć: Przed wjazdem na prom zawsze ustaw tryb „OUT" lub „PRZEPRAWA PROMOWA".

Błąd 5: Wyjęcie karty podczas jazdy

Opis błędu: Kierowca wyjmuje kartę z tachografu podczas prowadzenia pojazdu, co powoduje przerwanie rejestracji danych.

Skutki:

1. Utrata danych o czasie jazdy.
2. Błąd „sesja niezamknięta prawidłowo".
3. Konieczność wykonania ręcznego wpisu.
4. Kara za manipulację danymi.

Jak uniknąć: Nigdy nie wyjmuj karty podczas jazdy. Kartę można wyjąć tylko po zatrzymaniu pojazdu i ustawieniu trybu „Odpoczynek".

Błąd 6: Brak ręcznych wpisów przy awarii tachografu

Opis błędu: Podczas awarii tachografu kierowca nie wykonuje ręcznych wpisów na wydrukach, dokumentujących czas pracy.

Skutki:

1. Brak dowodu przestrzegania norm czasu pracy.
2. Wysokie kary podczas kontroli.
3. Niemożność udowodnienia legalności jazdy.

Jak uniknąć: W przypadku awarii tachografu natychmiast wykonuj wydruki i na nich ręcznie zapisuj godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, trasę oraz rodzaj czynności.

Błąd 7: Podróż w czasie – błędny czas GNSS

Opis błędu: Tachograf na podstawie błędnych danych GNSS automatycznie zmienia czas UTC i rejestruje dane w przyszłości (np. o rok do przodu).

Przyczyny:

1. Błędny sygnał GPS/GNSS.
2. Brak technologii OSNMA w starszych tachografach.

Skutki:

1. Dane rejestrowane na karcie w przyszłości.
2. Problemy z rozliczeniem czasu pracy.
3. Ryzyko nadpisania danych za rok.

Jak uniknąć: W przypadku wykrycia błędu natychmiast zgłoś go do warsztatu legalizacyjnego. Kierowca powinien wymienić kartę kierowcy, aby uniknąć podwójnego zapisu danych.

Błąd 8: Niepobieranie danych z karty kierowcy co 28 dni

Opis błędu: Kierowca lub firma nie pobiera regularnie danych z karty kierowcy, co prowadzi do nadpisania najstarszych danych.

Skutki:

1. Kara 500 zł za każdy dzień opóźnienia za każdego kierowcę.
2. Utrata danych o czasie pracy.
3. Brak możliwości udowodnienia przestrzegania norm.

Jak uniknąć: Ustal harmonogram pobierania danych co 14-21 dni, aby mieć margines bezpieczeństwa.

Błąd 9: Jazda z wygasłą kartą kierowcy

Opis błędu: Kierowca kontynuuje jazdę z kartą, której termin ważności upłynął.

Skutki:

1. Kara za jazdę bez ważnej karty.
2. Zatrzymanie pojazdu do czasu wyrobienia nowej karty.
3. Konieczność wykonywania ręcznych wpisów.

Jak uniknąć: Złóż wniosek o wymianę karty 30-45 dni przed upływem ważności, aby mieć nową kartę w terminie.

Błąd 10: Manipulacja przy tachografie – magnes, odłączenie

Opis błędu: Próba oszukania tachografu przez podłączenie magnesa, odłączenie czujnika prędkości lub inną manipulację.

Skutki:

1. Kara do 5000 zł dla kierowcy.
2. Kara do 12 000 zł dla firmy.
3. Utrata prawa jazdy na 3 miesiące.
4. Utrata licencji transportowej firmy.
5. Odpowiedzialność karna.

Jak uniknąć: Nigdy nie próbuj manipulować tachografem. Każda ingerencja jest rejestrowana i łatwa do wykrycia.

Pobieranie i przechowywanie danych z tachografu

Częstotliwość pobierania danych

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 23 sierpnia 2007 roku, pracodawca ma obowiązek pobierać dane:

Źródło danych	Częstotliwość pobierania	Kara za opóźnienie
Karta kierowcy	Co najmniej raz na 28 dni	500 zł za każdy dzień za każdego kierowcę
Tachograf cyfrowy	Co najmniej raz na 90 dni	500 zł za każdy dzień za każdy pojazd

Kiedy należy pobrać dane natychmiast?

Dane z tachografu należy pobrać natychmiast w przypadku:

1. Wycofania pojazdu z tachografem cyfrowym z użytkowania.
2. Uszkodzenia lub wadliwego funkcjonowania tachografu (jeśli pobieranie jest możliwe).
3. Przekazania pojazdu innemu podmiotowi (stałego lub okresowego).
4. Żądania przez uprawnione organy administracji publicznej.
5. Zagrożenia trwałej utraty danych.

Kiedy należy pobrać dane z karty kierowcy natychmiast?

Dane z karty kierowcy należy pobrać natychmiast w przypadku:

1. Ustania stosunku pracy kierowcy.
2. Upływu terminu rozwiązania umowy zlecenia z kierowcą.
3. Utraty ważności karty kierowcy.
4. Uszkodzenia, kradzieży lub zgubienia karty.

Przechowywanie danych

Pobrane dane z tachografu i karty kierowcy należy przechowywać przez co najmniej 1 rok od daty ich pobrania. Dane powinny być:

1. Zabezpieczone przed utratą, uszkodzeniem lub nieuprawnionym dostępem.
2. Dostępne na żądanie organów kontrolnych (ITD, PIP).
3. Archiwizowane w formacie umożliwiającym ich odczyt (pliki DDD dla tachografu, C1B dla karty kierowcy).

Tachografy inteligentne II generacji – nowe wymagania

Harmonogram wymiany tachografów

Zgodnie z Pakietem Mobilności, obowiązuje następujący harmonogram wymiany tachografów:

Data	Wymóg	Kogo dotyczy
Od 15 czerwca 2019	Tachografy II generacji obowiązkowe	Wszystkie nowo rejestrowane pojazdy > 3,5t
21 sierpnia 2023	Tachografy II generacji obowiązkowe	Wszystkie nowe pojazdy i busy > 9 osób
31 grudnia 2024	Wymiana analogowych i G1 na G2	Pojazdy w transporcie międzynarodowym
28 lutego 2025	Koniec okresu przejściowego	Pouczenia zamiast kar
Od 1 marca 2025	Pełne egzekwowanie kar	Za brak tachografu II generacji
1 lipca 2026	Tachografy w busach 2,5-3,5t	Busy w międzynarodowym transporcie towarów

Nowe funkcje tachografów II generacji

1. Automatyczna rejestracja przekroczeń granic UE za pomocą GNSS.
2. Możliwość zdalnej kontroli przez ITD bez zatrzymywania pojazdu.
3. Komunikacja DSRC z urządzeniami kontrolnymi przy drodze.
4. Automatyczna rejestracja załadunków i rozładunków.
5. Zwiększone zabezpieczenia przed manipulacją (technologia OSNMA).
6. Możliwość kontroli kabotażu i czasu przebywania poza krajem rejestracji.

Koszt wymiany tachografu

Wymiana tachografu analogowego lub G1 na tachograf II generacji to koszt:

1. Zakup i montaż urządzenia: 3000-5000 zł netto.
2. Legalizacja tachografu co 2 lata: 300-500 zł netto.
3. Kalibracja po remoncie lub wymianie opon: 200-400 zł netto.

Kary za naruszenia przepisów o tachografach

Kary dla kierowców

Naruszenie	Wysokość kary	Dodatkowe sankcje
Jazda bez karty kierowcy	Do 5000 zł	Utrata prawa jazdy 3 miesiące
Manipulacja przy tachografie	Do 5000 zł	Utrata prawa jazdy 3 miesiące
Brak ręcznych wpisów przy awarii	500-2000 zł	-
Nieprawidłowa obsługa tachografu	200-1000 zł	-
Jazda z wygasłą kartą kierowcy	500-2000 zł	Zatrzymanie pojazdu

Kary dla firm transportowych

Naruszenie	Wysokość kary
Brak tachografu II generacji (od 1.03.2025)	12 000 zł (Polska), do 30 000 € (Francja)
Niepobieranie danych z karty co 28 dni	500 zł za każdy dzień za każdego kierowcę
Niepobieranie danych z tachografu co 90 dni	500 zł za każdy dzień za każdy pojazd
Brak przechowywania danych przez rok	2000-8000 zł
Dopuszczenie do jazdy bez karty kierowcy	10 000 zł
Tolerowanie manipulacji przy tachografie	Do 12 000 zł + utrata licencji

Kary w krajach UE za brak tachografu II generacji

Kraj	Wysokość kary
Polska	12 000 zł (ok. 2800 €)
Niemcy	Do 1500 €
Francja	Do 30 000 € lub 12 miesięcy więzienia
Włochy	866-3464 € + zatrzymanie prawa jazdy 15-90 dni
Hiszpania	Do 2000 €
Portugalia	Do 6000 €

Jak przebiega kontrola tachografu

Dokumenty wymagane podczas kontroli

Podczas kontroli drogowej lub w siedzibie firmy kierowca i firma muszą okazać:

1. Kartę kierowcy (aktualną i ważną).
2. Ręczne wpisy i wydruki z ostatnich 28 dni (jeśli były wykonywane).
3. Wykresówki z ostatnich 28 dni (jeśli kierowca prowadził pojazd z tachografem analogowym).
4. Starą kartę kierowcy (jeśli w ostatnich 56 dniach utraciła ważność).
5. Dane z tachografu za ostatnie 90 dni (dla firmy).

Przebieg kontroli drogowej

1. Inspektor ITD zatrzymuje pojazd do kontroli.
2. Kierowca okazuje kartę kierowcy, prawo jazdy, dokumenty pojazdu.
3. Inspektor pobiera dane z tachografu za pomocą urządzenia kontrolnego.
4. Inspektor analizuje dane pod kątem naruszeń czasu jazdy, odpoczynków, manipulacji.
5. W przypadku wykrycia naruszeń, inspektor nakłada mandat lub kieruje sprawę do sądu.
6. Kierowca otrzymuje protokół kontroli.

Kontrola w siedzibie firmy

ITD lub PIP może przeprowadzić kontrolę w siedzibie firmy transportowej, sprawdzając:

1. Czy firma regularnie pobiera dane z tachografów i kart kierowców.
2. Czy dane są przechowywane przez wymagany rok.
3. Czy firma prowadzi ewidencję czasu pracy kierowców.
4. Czy kierowcy przestrzegają norm czasu pracy i odpoczynku.
5. Czy tachografy są legalizowane co 2 lata.

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Prawidłowa obsługa tachografu to nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim narzędzie zapewniające bezpieczeństwo na drodze i ochronę praw kierowców. W erze inteligentnych tachografów drugiej generacji, które automatycznie komunikują się z organami kontrolnymi, każdy błąd w obsłudze może być natychmiast wykryty i skutkować wysokimi karami.

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.