Telefon: 690 936 501 (dr inż. Bogusław Madej)
Email: bmadej@atut-bm.pl ; biuro@atut-bm.pl
Opracował: dr inż. Bogusław Madej
25 maja 2018 roku w życie weszło rozporządzenie, które zrewolucjonizowało sposób, w jaki firmy na całym świecie traktują dane osobowe. RODO – Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych – stało się jednym z najczęściej dyskutowanych aktów prawnych ostatnich lat, wzbudzając jednocześnie niepokój wśród przedsiębiorców i nadzieję wśród konsumentów. Dla jednych oznaczało górę nowych obowiązków i ryzyko kar sięgających milionów euro, dla innych – wreszcie realną kontrolę nad własnymi danymi. W branży transportu drogowego RODO ma szczególne znaczenie – firmy transportowe przetwarzają ogromne ilości danych osobowych: kierowców (dane z tachografów, GPS, akta osobowe), klientów (dane kontaktowe, adresy dostaw), kontrahentów, i wielu innych. System telematyczny śledzący pojazd jednocześnie śledzi kierowcę – i to są dane osobowe podlegające ochronie. Według raportu Grant Thornton, w 2024 roku Prezes UODO nałożył kary za naruszenie RODO na łączną kwotę ponad 13,8 miliona złotych, a najwyższa pojedyncza kara wyniosła ponad 4 miliony złotych. Te liczby pokazują, że RODO to nie martwe przepisy – to realne ryzyko dla firm, które nie przestrzegają zasad ochrony danych. Niniejszy artykuł wyjaśnia, czym dokładnie jest RODO, jakie nakłada obowiązki, jakie prawa daje osobom, których dane dotyczą, i jak praktycznie wdrożyć wymagania rozporządzenia w firmie transportowej.
Rejestr Ochrony Danych Osobowych RODO (ang. GDPR – General Data Protection Regulation) to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych. Rozporządzenie weszło w życie 25 maja 2018 roku i obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich UE, bez konieczności implementacji do prawa krajowego.
RODO zostało wprowadzone w celu harmonizacji przepisów dotyczących ochrony danych osobowych w całej Unii Europejskiej oraz zapewnienia swobodnego przepływu danych między państwami członkowskimi. Rozporządzenie chroni osoby fizyczne przed dowolnym wykorzystaniem ich danych bez ich wiedzy i zgody, jednocześnie umożliwiając legalny obrót danymi w celach biznesowych.
Dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej (art. 4 pkt 1 RODO). Przykłady danych osobowych:
Dane wrażliwe to szczególne kategorie danych osobowych, których przetwarzanie jest co do zasady zabronione (art. 9 RODO). Należą do nich:
Administrator danych to osoba fizyczna lub prawna, organ publiczny, jednostka lub inny podmiot, który samodzielnie lub wspólnie z innymi ustala cele i sposoby przetwarzania danych osobowych (art. 4 pkt 7 RODO). W firmie transportowej administratorem jest zazwyczaj sam przedsiębiorca lub spółka.
Podmiot przetwarzający to osoba fizyczna lub prawna, organ publiczny, jednostka lub inny podmiot, który przetwarza dane osobowe w imieniu administratora (art. 4 pkt 8 RODO). Przykładem jest biuro rachunkowe obsługujące firmę transportową lub dostawca systemu GPS.
Przetwarzanie to operacja lub zestaw operacji wykonywanych na danych osobowych (art. 4 pkt 2 RODO). Obejmuje:
RODO w art. 5 określa siedem fundamentalnych zasad, które muszą być przestrzegane przy każdym przetwarzaniu danych osobowych.
Dane osobowe muszą być przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dane dotyczą (art. 5 ust. 1 lit. a RODO). Oznacza to, że administrator musi mieć podstawę prawną do przetwarzania, działać uczciwie, i informować osoby o tym, jak ich dane są wykorzystywane.
Dane osobowe mogą być zbierane wyłącznie w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nie mogą być dalej przetwarzane w sposób niezgodny z tymi celami (art. 5 ust. 1 lit. b RODO). Jeśli zbierasz dane do celów kadrowych, nie możesz ich używać do marketingu bez dodatkowej podstawy prawnej.
Dane osobowe muszą być adekwatne, stosowne oraz ograniczone do tego, co niezbędne do celów, w których są przetwarzane (art. 5 ust. 1 lit. c RODO). Nie można zbierać danych „na zapas" ani więcej danych, niż jest to konieczne.
Dane osobowe muszą być prawidłowe i w razie potrzeby uaktualniane (art. 5 ust. 1 lit. d RODO). Administrator powinien podjąć wszelkie rozsądne działania, aby dane nieprawidłowe zostały niezwłocznie usunięte lub sprostowane.
Dane osobowe mogą być przechowywane w formie umożliwiającej identyfikację osoby, której dane dotyczą, przez okres nie dłuższy, niż jest to niezbędne do celów, w których dane te są przetwarzane (art. 5 ust. 1 lit. e RODO). Po osiągnięciu celu dane powinny być usunięte lub zanonimizowane.
Dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem (art. 5 ust. 1 lit. f RODO).
Administrator jest odpowiedzialny za przestrzeganie wszystkich powyższych zasad i musi być w stanie wykazać ich przestrzeganie (art. 5 ust. 2 RODO). Oznacza to obowiązek dokumentowania działań i decyzji dotyczących ochrony danych.
Zgodnie z art. 6 RODO, przetwarzanie danych osobowych jest zgodne z prawem tylko wtedy, gdy istnieje co najmniej jedna z sześciu podstaw prawnych.
Osoba wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych w jednym lub większej liczbie określonych celów. Zgoda musi być dobrowolna, konkretna, świadoma i jednoznaczna. Przykład: zgoda na otrzymywanie newslettera.
Przetwarzanie jest niezbędne do wykonania umowy, której stroną jest osoba, której dane dotyczą, lub do podjęcia działań na żądanie osoby przed zawarciem umowy. Przykład: przetwarzanie danych kierowcy w celu zawarcia umowy o pracę.
Przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze. Przykład: przechowywanie danych z tachografu zgodnie z przepisami o czasie pracy kierowców.
Przetwarzanie jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej. Przykład: przetwarzanie danych medycznych w nagłym wypadku.
Przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Przykład: kontrola ITD.
Przetwarzanie jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów administratora lub strony trzeciej, z wyjątkiem sytuacji, w których nadrzędny charakter wobec tych interesów mają interesy lub podstawowe prawa i wolności osoby, której dane dotyczą. Przykład: monitoring GPS pojazdów służbowych w celu ochrony mienia firmy.
RODO przyznaje osobom fizycznym szereg praw dotyczących ich danych osobowych. Administrator ma obowiązek umożliwić realizację tych praw.
Osoba, której dane dotyczą, ma prawo do uzyskania od administratora szczegółowych informacji o przetwarzaniu jej danych, w tym o celach przetwarzania, kategoriach danych, odbiorcach danych, okresie przechowywania, i przysługujących prawach.
Osoba ma prawo uzyskać od administratora potwierdzenie, czy przetwarzane są jej dane osobowe, a jeżeli tak – prawo dostępu do tych danych oraz uzyskania ich kopii.
Osoba ma prawo żądać niezwłocznego sprostowania nieprawidłowych danych osobowych oraz uzupełnienia danych niekompletnych.
Osoba ma prawo żądać usunięcia swoich danych osobowych, gdy dane nie są już niezbędne do celów, dla których zostały zebrane, lub gdy osoba cofnęła zgodę i nie ma innej podstawy przetwarzania.
Osoba ma prawo żądać ograniczenia przetwarzania danych w określonych sytuacjach, np. gdy kwestionuje prawidłowość danych.
Osoba ma prawo otrzymać swoje dane osobowe w ustrukturyzowanym, powszechnie używanym formacie nadającym się do odczytu maszynowego oraz przesłać te dane innemu administratorowi.
Osoba ma prawo wnieść sprzeciw wobec przetwarzania jej danych opartego na prawnie uzasadnionym interesie administratora lub przetwarzania do celów marketingu bezpośredniego.
Osoba ma prawo nie podlegać decyzji, która opiera się wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu, w tym profilowaniu, i wywołuje wobec niej skutki prawne lub podobnie istotnie na nią wpływa.
Administrator danych osobowych ma szereg obowiązków wynikających z RODO. Zgodnie z art. 24 RODO, administrator wdraża odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z rozporządzeniem i aby móc to wykazać.
Zgodnie z art. 30 RODO, administrator prowadzi rejestr czynności przetwarzania danych osobowych, za które odpowiada. Rejestr zawiera:
Inspektor Ochrony Danych (IOD) to osoba wyznaczona przez administratora do monitorowania przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych (art. 37-39 RODO).
IOD musi działać niezależnie – administrator nie może wydawać mu instrukcji dotyczących wykonywania zadań, nie może go odwoływać ani karać za wykonywanie obowiązków (art. 38 RODO). IOD podlega bezpośrednio najwyższemu kierownictwu.
RODO przewiduje surowe kary za naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych. Organem uprawnionym do nakładania kar w Polsce jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO).
Według raportu Grant Thornton, w 2024 roku Prezes UODO nałożył kary na łączną kwotę ponad 13,8 miliona złotych. Najwyższa pojedyncza kara wyniosła 4 053 173 zł, najniższa – 916,71 zł. Kary nakładane są zarówno na duże korporacje, jak i na małe przedsiębiorstwa.
W przypadku naruszenia ochrony danych osobowych administrator bez zbędnej zwłoki – w miarę możliwości nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia – zgłasza je organowi nadzorczemu (art. 33 RODO). Jeżeli naruszenie może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator bez zbędnej zwłoki zawiadamia o naruszeniu osobę, której dane dotyczą (art. 34 RODO).
Branża transportu drogowego przetwarza znaczne ilości danych osobowych, co wiąże się ze specyficznymi wyzwaniami i obowiązkami wynikającymi z RODO.
System monitoringu GPS zbiera dane o lokalizacji pojazdu, a tym samym o lokalizacji kierowcy – są to dane osobowe podlegające ochronie. Zgodnie z art. 22(3) § 1 Kodeksu pracy (Dz.U. 2023 poz. 1860 z późn. zm.), monitoring GPS może być wprowadzony tylko wtedy, gdy jest niezbędny do:
Pracodawca musi poinformować pracowników o istnieniu systemu monitoringu, jego celu i zakresie (obowiązek informacyjny z art. 13 RODO). Monitoring nie może naruszać godności pracownika ani być wykorzystywany do celów niezgodnych z deklarowanymi.
Tachograf cyfrowy rejestruje dane identyfikujące kierowcę (przez kartę kierowcy), czas jazdy, przerwy, odpoczynki, i inne informacje. Dane te są danymi osobowymi i podlegają ochronie zgodnie z RODO. Przewoźnik, jako administrator danych, ma obowiązek:
RODO to kompleksowe rozporządzenie, które fundamentalnie zmieniło sposób, w jaki firmy muszą podchodzić do ochrony danych osobowych. Dla branży transportu drogowego, gdzie przetwarzane są dane kierowców (tachografy, GPS, akta osobowe), klientów i kontrahentów, zgodność z RODO jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale także elementem budowania zaufania i profesjonalnego wizerunku. Kary za naruszenie RODO mogą sięgać milionów euro, ale równie ważne są konsekwencje wizerunkowe i utrata zaufania klientów. Wdrożenie RODO to proces ciągły – wymaga regularnych przeglądów, szkoleń i aktualizacji procedur.
RODO nie jest jednorazowym projektem, który można „zamknąć" i zapomnieć. To ciągły proces zarządzania danymi osobowymi, który wymaga uwagi, zasobów i zaangażowania. Firmy transportowe, które potraktują RODO poważnie, nie tylko unikną kar, ale także zbudują przewagę konkurencyjną opartą na zaufaniu klientów i pracowników.
#RODO #OchronaDanychOsobowych #GDPR #TransportDrogowy #DaneOsobowe #PrywatnośćPracowników #BezpieczeństwoDanych