Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Dobra reputacja w transporcie drogowym to nie tylko formalny wymóg prawny, ale fundament stabilnego prowadzenia działalności przewozowej. Każdy przewoźnik drogowy musi spełniać ten warunek zarówno w momencie uzyskiwania licencji, jak i przez cały okres prowadzenia działalności. Utrata dobrej reputacji może oznaczać koniec funkcjonowania przedsiębiorstwa transportowego, dlatego każdy przewoźnik powinien dokładnie znać zasady i ryzyka z nią związane.
Branża transportu drogowego podlega ścisłym regulacjom prawnym, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa na drogach oraz uczciwej konkurencji na rynku. Jednym z najważniejszych wymogów dla przewoźników jest utrzymanie dobrej reputacji stanowiącej warunek prowadzenia legalnej działalności transportowej.
Dla przewoźników drogowych dobra reputacja to znacznie więcej niż pozytywny wizerunek w oczach klientów. W rozumieniu przepisów prawnych oznacza ona spełnienie wymogu niekaralności za określone przestępstwa umyślne oraz brak poważnych naruszeń przepisów transportowych. Bez tego statusu niemożliwe jest uzyskanie lub utrzymanie licencji transportowej.
Statystyki GITD pokazują alarmujący trend - w 2024 roku wszczęto już 840 postępowań dotyczących oceny dobrej reputacji przewoźników, podczas gdy w 2022 roku było ich zaledwie 350. Oznacza to ponad dwukrotny wzrost kontroli, a blisko 220 przedsiębiorstw już utraciło dobrą reputację. Te dane jasno wskazują, że organy kontrolne coraz bardziej rygorystycznie podchodzą do oceny przewoźników.
Dobra reputacja w transporcie drogowym oznacza spełnienie przez przewoźnika lub zarządzającego transportem wymogu niekaralności za określone przestępstwa umyślne lub inne poważne, bardzo poważne lub najpoważniejsze naruszenia przepisów w dziedzinie transportu drogowego.
Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1071/2009, dobra reputacja oznacza, że przedsiębiorca transportowy lub osoba zarządzająca transportem nie został skazany za poważne przestępstwa ani nie ciążą na nim sankcje za poważne naruszenia, w szczególności przepisów wspólnotowych w dziedzinie transportu drogowego.
W praktyce oznacza to, że aby cieszyć się dobrą reputacją, przewoźnik musi spełniać następujące warunki:
Należy wyraźnie odróżnić dobrą reputację w znaczeniu prawnym od renomy przedsiębiorstwa. Dobra reputacja to specjalistyczne pojęcie prawne, które nie ma nic wspólnego z opinią klientów czy pozycją rynkową firmy. Jest to formalny warunek prawny, bez którego niemożliwe jest prowadzenie działalności transportowej.
Wymóg posiadania dobrej reputacji w transporcie drogowym dotyczy konkretnych osób związanych z działalnością przewozową. Nie jest to wymóg, który może być spełniony przez przedsiębiorstwo jako całość - musi go spełniać konkretna osoba fizyczna.
Zgodnie z przepisami, dobrą reputację musi posiadać:
Szczególnie istotną rolą w kontekście dobrej reputacji odgrywa zarządzający transportem. Jest to osoba posiadająca Certyfikat Kompetencji Zawodowych, która kieruje operacjami transportowymi w przedsiębiorstwie. W przypadku utraty dobrej reputacji przez zarządzającego transportem, konsekwencją jest stwierdzenie jego niezdolności do kierowania operacjami transportowymi i obowiązek zwrotu Certyfikatu Kompetencji Zawodowych w terminie 7 dni.
Zarządzający transportem ponosi odpowiedzialność za naruszenia popełnione przez kierowców zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Oznacza to, że nawet jeśli sam nie popełnił bezpośrednio naruszenia, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, jeśli nie zapewnił właściwej organizacji pracy i nadzoru nad kierowcami[10].
Osoba zarządzająca transportem musi posiadać Certyfikat Kompetencji Zawodowych, który potwierdza odpowiednie kwalifikacje do prowadzenia działalności transportowej. Certyfikat można uzyskać po zdaniu egzaminu państwowego przeprowadzanego przez Instytut Transportu Samochodowego. Jedna osoba może zarządzać transportem w maksymalnie czterech przedsiębiorstwach, przy czym łączna flota nie może przekroczyć 50 pojazdów.
System prawny regulujący dobrą reputację w transporcie drogowym opiera się na przepisach unijnych i krajowych, które zostały wprowadzone w celu harmonizacji wymagań w całej Unii Europejskiej.
Podstawowym aktem prawnym regulującym dobrą reputację jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Rozporządzenie to weszło w życie w grudniu 2011 roku i od tego czasu dobra reputacja stanowi jeden z czterech podstawowych warunków prowadzenia działalności transportowej.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia, przedsiębiorca wykonujący zawód przewoźnika drogowego musi spełniać następujące wymogi:
W polskim systemie prawnym dobra reputacja jest regulowana przez ustawę z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym. Art. 5 ust. 2a tej ustawy określa szczegółowo, za jakie przestępstwa umyślne przedsiębiorca nie może być karany, aby spełniać wymóg dobrej reputacji.
Zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy o transporcie drogowym (art. 5 ust. 2a), za przestępstwa w dziedzinach określonych w art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 1071/2009 uznaje się przestępstwa umyślne określone w:
Kodeks karny (Dz.U. z 2024 r. poz. 17 i 1228):
Art. 173–175: Katastrofa i niebezpieczeństwo katastrofy w ruchu lądowym (§ 1–3), przygotowania do katastrofy.
Art. 178–180: Zaostrzone kary za przestępstwa komunikacyjne, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, niedopuszczone osoby do ruchu, naruszenie zasad bezpieczeństwa w komunikacji.
Art. 189a: Przestępstwo handlu ludźmi.
Art. 218–221: Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (utrudnianie działalności związkowej, naruszenie praw pracowniczych).
Art. 296–306, 308: Przestępstwa gospodarcze: wyrządzenie szkody majątkowej, łapownictwo, poświadczenie nieprawdy, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przeciwdziałanie egzekucji komorniczej.
Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 18 i 96):
Art. 586–589: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu przez członków władz spółek, m.in. podawanie fałszywych danych, prowadzenie działalności bez wymaganych uprawnień lub pomimo zakazu.
Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2024 r. poz. 794 i 1222):
Art. 522, 523: Odpowiedzialność karna za działania krzywdzące wierzycieli, fałszowanie, ukrywanie majątku/topnienie masy upadłościowej, utrudnianie postępowania upadłościowego.
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2023 r. poz. 1939):
Art. 54–61, 62 ust. 2, 62b ust. 2, 66: Przestępstwa związane z wytwarzaniem, handlem, przetwarzaniem, przewozem, posiadaniem i dystrybucją środków odurzających i substancji psychotropowych.
Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2309, z 2023 r. poz. 1723 i 1860 oraz z 2024 r. poz. 1222):
Art. 399, 400: Czyny związane z utrudnianiem lub udaremnianiem postępowań restrukturyzacyjnych.
Kodeks karny skarbowy (Dz.U. z 2024 r. poz. 628, 850 i 879):
Art. 54 § 1 i 2, 55 § 1 i 2, 60 § 1 i 2, 62 § 1–4, 65 § 1–2b, 67 § 1 i 2, 69a § 1, 69b § 1, 69c § 1, 73a, 76a § 1 i 2: Przestępstwa i wykroczenia skarbowe (uchylanie się od podatków, fałszowanie dokumentacji podatkowej, wyłudzenia podatków, próby podstępu w rozliczeniach skarbowych).
W transporcie drogowym naruszenia przepisów są klasyfikowane według wagi na cztery kategorie, przy czym trzy z nich mogą prowadzić do wszczęcia postępowania w sprawie oceny dobrej reputacji.
Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) 2016/403, naruszenia w transporcie drogowym dzielą się na:
Najpoważniejsze naruszenia stanowią największe zagrożenie dla przewoźników. Zgodnie z taryfikatorem, do najczęstszych NN należą:
W przypadku bardzo poważnych naruszeń (BPN) i poważnych naruszeń (PN), o wszczęciu postępowania dotyczącego dobrej reputacji decyduje częstotliwość ich popełnienia. Częstotliwość jest obliczana według wzoru uwzględniającego:
Trzy poważne naruszenia (PN) popełnione w ciągu jednego roku w przeliczeniu na jednego kierowcę równe są jednemu bardzo poważnemu naruszeniu (BPN). Natomiast trzy bardzo poważne naruszenia (BPN) popełnione w ciągu jednego roku, w przeliczeniu na jednego kierowcę, spowodują uruchomienie postępowania w sprawie oceny dobrej reputacji.
Postępowanie dotyczące oceny dobrej reputacji to złożony proces administracyjny, który może zadecydować o przyszłości przedsiębiorstwa transportowego. W ostatnich latach nastąpiło znaczące nasilenie takich postępowań.
Który organ prowadzi postępowanie dotyczące oceny dobrej reputacji, zależy od rodzaju posiadanej licencji:
Postępowanie dotyczące oceny dobrej reputacji rozpoczyna się po stwierdzeniu naruszenia decyzją ostateczną lub prawomocną. Procedura przebiega w następujący sposób:
Organy kontrolne wykorzystują system oceny ryzyka przedsiębiorstwa do typowania firm do kontroli. Im wyższa ocena ryzyka, tym większe prawdopodobieństwo kontroli i wszczęcia postępowania dotyczącego dobrej reputacji. System ten uwzględnia:
Po przeprowadzeniu postępowania organ wydaje jedną z trzech decyzji:
Utrata dobrej reputacji w transporcie drogowym pociąga za sobą daleko idące konsekwencje, które mogą całkowicie zahamować możliwość prowadzenia działalności przewozowej.
Podstawową konsekwencją utraty dobrej reputacji jest natychmiastowe zawieszenie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Zawieszenie to pozostaje w mocy do czasu zastosowania środka rehabilitacyjnego, który może trwać od roku do nawet 10 lat.
W praktyce oznacza to, że firma transportowa nie może legalnie świadczyć usług przewozowych. Kontynuowanie działalności w takim przypadku jest kwalifikowane jako wykonywanie przewozu bez zezwolenia, co pociąga za sobą dodatkowe sankcje karne.
Utrata dobrej reputacji prowadzi również do wszczęcia postępowania administracyjnego, które z dużym prawdopodobieństwem zakończy się cofnięciem licencji transportowej[19]. Zgodnie z art. 15a ustawy o transporcie drogowym (art. 15a), wielokrotne popełnianie poważnych naruszeń może prowadzić do:
Kolejną dotkliwą konsekwencją jest zawieszenie możliwości uzyskiwania dodatkowych wypisów z licencji wspólnotowej. Oznacza to, że przedsiębiorca traci możliwość powiększania swojej floty, ponieważ dla każdego nowego pojazdu potrzebny jest właśnie taki wypis. Zawieszenie może trwać nawet 6 miesięcy, a czasem dłużej.
W przypadku utraty dobrej reputacji przez zarządzającego transportem, konsekwencje są równie poważne:
Poza formalnymi konsekwencjami administracyjnymi, utrata dobrej reputacji powoduje również poważne problemy biznesowe:
Plan naprawczy to kluczowy element, który może zadecydować o utrzymaniu dobrej reputacji w transporcie drogowym. Właściwie przygotowany i wdrożony plan może przekonać organ do wydania decyzji o nienaruszeniu dobrej reputacji.
Przepisy ustawy o transporcie drogowym nie definiują pojęcia planu naprawczego. Terminem tym określa się jednak podejmowane przez przewoźnika działania lub wdrażane procedury, mające na celu poprawę sytuacji w przedsiębiorstwie. Plan musi dotyczyć:
Plan naprawczy może obejmować różnorodne działania dostosowane do specyfiki naruszeń i przedsiębiorstwa:
Aby plan naprawczy był skuteczny, musi spełniać określone kryteria:
Organ prowadzący postępowanie szczególną uwagę zwraca na możliwość poprawy sytuacji w przedsiębiorstwie. Jak wskazują decyzje organów, "możliwość poprawy sytuacji w przedsiębiorstwie, wynikająca z wdrożenia działań naprawczych stanowi konieczny element w przypadku orzekania o nienaruszeniu dobrej reputacji przewoźnika drogowego".
W przypadku firmy zatrudniającej 200 kierowców, mimo krótkiego okresu wdrażania planu naprawczego (4 miesiące), organy odnotowały zmniejszenie liczby i wagi uchybień. Pozwoliło to na argumentację o skuteczności wprowadzonych działań i możliwości dalszej poprawy.
Przewoźnicy, którzy otrzymali decyzję o utracie dobrej reputacji, mają prawo do złożenia odwołania. Jest to często ostatnia szansa na uratowanie działalności transportowej.
Prawo do odwołania od decyzji o utracie dobrej reputacji wynika z ogólnych zasad postępowania administracyjnego. Przewoźnik może kwestionować zarówno sam fakt stwierdzenia naruszeń, jak i proporcjonalność zastosowanej sankcji.
Odwołanie od decyzji o utracie dobrej reputacji należy złożyć w terminie 14 dni od doręczenia decyzji. Procedura obejmuje:
Skuteczne odwołanie powinno zawierać następujące elementy:
Najskuteczniejszą strategią w kontekście dobrej reputacji w transporcie drogowym pozostaje zapobieganie naruszeniom. Proaktywne podejście do przestrzegania przepisów może uchronić przed poważnymi konsekwencjami.
Podstawą zapobiegania naruszeniom jest wdrożenie skutecznego systemu zarządzania zgodnością z przepisami. System taki powinien obejmować:
Przewoźnicy powinni szczególną uwagę zwrócić na obszary, w których najczęściej dochodzi do najpoważniejszych naruszeń:
Przepisy dotyczące transportu drogowego ulegają częstym zmianom. Przewoźnicy muszą na bieżąco śledzić zmiany legislacyjne i dostosowywać swoje procedury. Szczególnie istotne są:
Ze względu na złożoność przepisów transportowych, wiele przedsiębiorstw decyduje się na współpracę z wyspecjalizowanymi firmami konsultingowymi lub prawnikami specjalizującymi się w prawie transportowym. Taka współpraca może obejmować:
Dobra reputacja w transporcie drogowym stanowi fundament legalnego prowadzenia działalności przewozowej. Jest to nie tylko formalny wymóg prawny, ale warunek sine qua non funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa transportowego.
Główne wnioski dotyczące dobrej reputacji w transporcie drogowym:
Dla przewoźników drogowych utrzymanie dobrej reputacji powinno być priorytetem strategicznym. Koszty związane z prewencją są zawsze niższe niż konsekwencje jej utraty, które mogą oznaczać koniec działalności transportowej. Regularne szkolenia, audyty zgodności i współpraca z ekspertami to inwestycje, które mogą uchronić przed utratą dobrej reputacji i związanymi z tym dramatycznymi konsekwencjami.
Informacje zawarte w artykule zostały oparte na następujących źródłach:
#transportdrogowy #dobrareputacja #przewoźnicy #licencjatransportowa #GITD
 |
 |
 |
