Straż Miejska (Gminna) - jakie ma uprawnienie kontrolne w transporcie drogowym?

Podstawy prawne – zakres działania Straży Miejskiej

Ustawa o strażach gminnych

Podstawą prawną działania Straży Miejskiej i Gminnej jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o strażach gminnych (Dz.U.2024.1696 t.j.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy, straż gminna jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą do ochrony porządku publicznego na terenie gminy.

Najważniejsze zadania Straży Miejskiej obejmują:

1. Ochronę spokoju i porządku w miejscach publicznych.
2. Czuwanie nad porządkiem i kontrolą ruchu drogowego – w zakresie określonym ustawami.
3. Współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli.
4. Zabezpieczanie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia przed dostępem osób postronnych.
5. Konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.

Artykuł 129b Prawa o ruchu drogowym

Kluczowym przepisem określającym uprawnienia kontrolne Straży Miejskiej w transporcie drogowym jest art. 129b ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz.U.2024.1722 t.j.).

Zgodnie z tym artykułem, Straż Miejska może wykonywać kontrolę ruchu drogowego wyłącznie na terenie gminy lub miasta, które ją utworzyło. Oznacza to, że strażnik miejski z Warszawy nie ma uprawnień kontrolnych w Krakowie czy Gdańsku.

Ustawa o drogach publicznych – kontrola pojazdów ciężarowych

Od 13 marca 2021 roku Straż Miejska uzyskała nowe uprawnienia wynikające z nowelizacji ustawy o drogach publicznych (Dz.U.2024.320 t.j.). Zgodnie z art. 64k ustawy, do kontroli przestrzegania zakazów oraz dopuszczalnego nacisku pojedynczej osi napędowej uprawnieni są m.in. strażnicy gminni (miejscy).

Ogólne uprawnienia kontrolne w ruchu drogowym

Kogo i co może kontrolować Straż Miejska?

Zgodnie z art. 129b ust. 2 Prawa o ruchu drogowym, strażnicy gminni (miejscy) są uprawnieni do wykonywania kontroli ruchu drogowego wobec:

1. Kierującego pojazdem niestosującego się do zakazu ruchu w obu kierunkach (znak B-1 – zakaz ruchu w obu kierunkach).
2. Uczestnika ruchu naruszającego przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów (parkowanie w miejscach niedozwolonych).
3. Użytkowników pojazdów jednośladowych i osobistych – motorowerów, rowerów, hulajnóg elektrycznych, urządzeń transportu osobistego.
4. Pieszych i osób poruszających się przy użyciu urządzeń wspomagających ruch (np. wózki inwalidzkie elektryczne).
5. Uczestników ruchu naruszających przepisy o ograniczeniu ruchu w strefie czystego transportu (wjazd do strefy bez odpowiedniej normy emisji).
6. Kierujących pojazdami naruszającymi przepisy o nacisku osi (przeładowane ciężarówki).

Co Straż Miejska może zrobić podczas kontroli?

W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego strażnicy gminni (miejscy) są upoważnieni do (art. 129b ust. 3 Prawa o ruchu drogowym):

1. Zatrzymania pojazdu – strażnik może dać sygnał do zatrzymania (tarczka STOP, ruch ręką).
2. Sprawdzania dokumentów kierowcy i pojazdu – dowód osobisty, dowód rejestracyjny, polisa OC.
3. Sprawdzania danych w centralnej ewidencji pojazdów (CEPiK) – weryfikacja ważności badania technicznego, OC, poszukiwań.
4. Sprawdzania danych kierowcy w centralnej ewidencji kierowców – weryfikacja uprawnień do kierowania (punkty karne, zakazy).
5. Nakładania grzywny w drodze mandatu karnego – w granicach określonych przepisami (od 20 zł do 6000 zł).
6. Kierowania sprawy do sądu – jeśli kierowca odmówi przyjęcia mandatu.

Kontrola pojazdów ciężarowych – ważenie i nacisk osi

Nowe uprawnienia od marca 2021 roku

Nowelizacja ustawy o drogach publicznych, która weszła w życie 13 marca 2021 roku, przyznała Straży Miejskiej prawo do kontroli i ważenia pojazdów ciężarowych. Do tej pory uprawnienia te przysługiwały wyłącznie:

1. Inspektorom Inspekcji Transportu Drogowego (ITD).
2. Funkcjonariuszom Policji.
3. Funkcjonariuszom Straży Granicznej.
4. Funkcjonariuszom Służby Celno-Skarbowej.
5. Osobom działającym w imieniu zarządcy drogi.

Od marca 2021 roku do tej listy dołączyli strażnicy gminni (miejscy).

Zakres kontroli ciężarówek przez Straż Miejską

Straż Miejska ma prawo do kontroli:

1. Dopuszczalnego nacisku pojedynczej osi napędowej – weryfikacja, czy pojazd nie jest przeładowany.
2. Przestrzegania zakazów wjazdu dla pojazdów ciężarowych – znaki B-5 (zakaz wjazdu pojazdów ciężarowych), B-6 (zakaz wjazdu dla pojazdów o masie powyżej określonej na znaku).
3. Zgodności z ograniczeniami tonażowymi – lokalne ograniczenia wprowadzone przez zarządcę drogi.

Procedura ważenia pojazdów ciężarowych

Kontrola nacisku osi przebiega następująco:

1. Zatrzymanie pojazdu – strażnik daje sygnał do zatrzymania ciężarówki.
2. Sprawdzenie dokumentów – dowód rejestracyjny, karta drogowa, dokumenty ładunku.
3. Przejazd pojazdu na wagę – mobilna lub stacjonarna waga kontrolna.
4. Pomiar nacisku osi – weryfikacja czy nacisk nie przekracza dopuszczalnych norm.
5. Sporządzenie protokołu – dokumentacja wyniku kontroli.
6. Nałożenie kary lub skierowanie sprawy dalej – w zależności od stopnia przekroczenia.

Ile wynoszą kary za przeładowanie?

Stopień przekroczenia nacisku osi	Wysokość kary (decyzja administracyjna)
Do 10%	3000 zł
Powyżej 10% do 15%	6000 zł
Powyżej 15% do 20%	10 000 zł
Powyżej 20%	20 000 zł

Kontrola zatrzymania i postoju pojazdów

Najczęściej popełniane wykroczenia parkingowe

To najpopularniejszy obszar działania Straży Miejskiej. Strażnicy mogą karać za:

1. Parkowanie w miejscach niedozwolonych – na chodniku, przy przejściu dla pieszych, na przystanku.
2. Parkowanie na miejscu dla niepełnosprawnych – bez ważnej karty parkingowej.
3. Parkowanie w strefie płatnego parkowania – bez wykupionego biletu.
4. Zatrzymanie w miejscu zabronionym – przy znaku B-36 (zakaz zatrzymywania).
5. Postój w miejscu zabronionym – przy znaku B-35 (zakaz postoju).
6. Blokowanie wjazdu – parkowanie przed bramą, garażem, zjazdem.

Wysokość mandatów za złe parkowanie

Wykroczenie	Wysokość mandatu
Parkowanie na chodniku	100 zł
Parkowanie na przejściu dla pieszych	100-300 zł
Parkowanie na miejscu dla niepełnosprawnych	800 zł
Parkowanie na przystanku	100 zł
Parkowanie w miejscu zabronionym znakiem	100-500 zł
Blokowanie wyjazdu straży pożarnej	500-1000 zł

Blokady na koła i odholowanie pojazdu

W przypadku szczególnie rażących naruszeń Straż Miejska może:

1. Założyć blokadę na koło – unieruchomienie pojazdu do czasu uregulowania należności.
2. Zarządzić odholowanie pojazdu – jeśli stanowi zagrożenie dla ruchu lub jest zaparkowany w miejscu z zakazem postoju z możliwością holowania.

Koszty odholowania i parkingu na placu ponosi właściciel pojazdu (zazwyczaj 300-800 zł za holowanie + 50-100 zł za dobę parkowania).

Kontrola w strefach ograniczonego ruchu

Strefa czystego transportu

Od lipca 2024 roku w największych polskich miastach wprowadzono strefy czystego transportu – obszary, do których wjazd mają tylko pojazdy spełniające określone normy emisji spalin.

Straż Miejska ma prawo do:

1. Kontroli pojazdów wjeżdżających do strefy.
2. Weryfikacji norm emisji spalin w systemie CEPiK.
3. Nakładania mandatów za nieuprawniony wjazd do strefy.

Wysokość mandatu: 500 zł za wjazd do strefy czystego transportu pojazdem niespełniającym wymogów.

Centra miast – strefy ograniczonego ruchu

Wiele miast wprowadza strefy, do których wjazd dozwolony jest tylko dla:

1. Mieszkańców strefy.
2. Firm dostawczych z zezwoleniem.
3. Pojazdów komunalnych i służb.
4. Taksówek i transportu publicznego.

Straż Miejska kontroluje przestrzeganie tych ograniczeń i karze za nieuprawniony wjazd (mandat 100-500 zł).

Kary i mandaty nakładane przez Straż Miejską

Katalog wykroczeń i wysokość mandatów

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 17 listopada 2003 roku w sprawie wykroczeń, za które strażnicy są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, Straż Miejska może karać za:

Wykroczenie	Podstawa prawna	Wysokość mandatu
Niestosowanie się do zakazu ruchu (znak B-1)	Art. 92 § 1 KW	100-300 zł
Parkowanie w miejscu niedozwolonym	Art. 92 § 1 KW	100-500 zł
Parkowanie na miejscu dla niepełnosprawnych	Art. 92a KW	800 zł
Naruszenie przepisów o hulajnogach/rowerach	Art. 92 § 1 KW	20-500 zł
Wjazd do strefy czystego transportu	Art. 92a KW	500 zł

Co jeśli kierowca odmówi przyjęcia mandatu?

Jeżeli kierowca odmawia przyjęcia mandatu lub nie zgadza się z zarzutami, strażnik miejski:

1. Sporządza notatkę urzędową z adnotacją o odmowie przyjęcia mandatu.
2. Kieruje sprawę do sądu (wydział grodz ki – sprawy wykroczeń).
3. Kierowca otrzymuje wezwanie na rozprawę sądową.
4. Sąd rozpatruje sprawę i może nałożyć grzywnę do 30 000 zł (art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń).

Czego Straż Miejska NIE MOŻE kontrolować?

Brak uprawnień do kontroli prędkości

Od 2015 roku Straż Miejska nie ma prawa do kontrolowania prędkości pojazdów za pomocą fotoradarów. Uprawnienie to zostało jej odebrane na mocy nowelizacji Prawa o ruchu drogowym.

Oznacza to, że strażnik miejski nie może:

1. Używać fotoradarów mobilnych ani stacjonarnych.
2. Mierzyć prędkości laserem lub radarem.
3. Nakładać mandatów za przekroczenie prędkości.

Brak uprawnień do kontroli trzeźwości

Straż Miejska nie może przeprowadzać kontroli trzeźwości kierowców za pomocą alkomatu. To wyłączne uprawnienie Policji, Straży Granicznej i Służby Celno-Skarbowej.

Brak uprawnień do kontroli tachografów

Kontrola tachografów i przestrzegania norm czasu pracy kierowców to domena Inspekcji Transportu Drogowego, Policji, Straży Granicznej i Służby Celno-Skarbowej. Straż Miejska nie ma takich uprawnień.

Brak uprawnień do kontroli dokumentów przewozowych

Straż Miejska nie może sprawdzać:

1. Listów przewozowych CMR.
2. Zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
3. Licencji wspólnotowej.
4. Dokumentów ładunku.
5. Zezwoleń na przewóz ponadnormatywny.

Ograniczenie terytorialne

Najważniejsze ograniczenie: Straż Miejska może działać wyłącznie na terenie gminy/miasta, które ją utworzyło. Poza swoim terenem strażnik jest osobą prywatną (chyba że pełni służbę w patrolu wspólnym z policjantem).

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Choć uprawnienia Straży Miejskiej w zakresie kontroli transportu drogowego są znacznie węższe niż innych służb mundurowych, to od marca 2021 roku uległy one znacznemu rozszerzeniu – szczególnie w zakresie kontroli pojazdów ciężarowych i ważenia pojazdów. Dla kierowców zawodowych oznacza to konieczność przestrzegania przepisów nie tylko na drogach krajowych, ale także na ulicach miejskich i gminnych.

Podsumowując: Straż Miejska to organ o ograniczonych, ale realnych uprawnieniach kontrolnych w transporcie drogowym. Od marca 2021 roku może kontrolować i ważyć ciężarówki, co czyni ją kolejną służbą skutecznie egzekwującą przepisy wobec pojazdów ciężarowych. Znajomość zakresu uprawnień Straży Miejskiej pozwala uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek i wysokich kar.

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.