Rozporządzenie 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym - przewodnik po inteligentnych systemach rejestracji

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Nowoczesny transport drogowy przechodzi obecnie technologiczną rewolucję, której fundamentem jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 roku. Ten przełomowy akt prawny nie tylko uchyla przestarzałe rozporządzenie z 1985 roku, ale wprowadza kompleksową wizję inteligentnych tachografów wyposażonych w zaawansowane technologie GPS, zdalne monitorowanie i systemy komunikacji DSRC. Wprowadzenie nowej generacji urządzeń rejestrujących stanowi odpowiedź na rosnące wyzwania związane z bezpieczeństwem transportu, manipulacjami tachografów i potrzebą skuteczniejszej kontroli czasu pracy kierowców w całej Unii Europejskiej.

Spis treści

Podstawy prawne i zakres stosowania
Inteligentny tachograf - definicje i funkcje
System GNSS i automatyczna rejestracja położenia
Zdalna komunikacja DSRC
Homologacja typu tachografów
Instalacja i kalibracja tachografów
Karty do tachografów
Ochrona danych osobowych
Kontrole i sankcje
Harmonogram wdrażania

Podstawy prawne i zakres stosowania

Rozporządzenie (UE) nr 165/2014 stanowi kompleksową regulację prawną dotyczącą tachografów stosowanych w transporcie drogowym, wprowadzając nowe standardy technologiczne i proceduralne dla całego sektora transportowego w Unii Europejskiej.

Cele rozporządzenia

Zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia, główne cele to weryfikacja zgodności z następującymi aktami prawnymi:

1. Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.
2. Dyrektywa 2002/15/WE w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności związane z przewozem drogowym.
3. Dyrektywa Rady 92/6/EWG dotycząca instalacji i użytkowania urządzeń ograniczających prędkość dla niektórych kategorii pojazdów silnikowych we Wspólnocie.

Zakres terytorialny i przedmiotowy

Zgodnie z art. 3 rozporządzenia, tachografy są instalowane i użytkowane w:

1. Pojazdach zarejestrowanych w państwie członkowskim używanych do przewozu drogowego osób lub rzeczy.
2. Pojazdach, do których zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 561/2006.

Wyłączenia ze stosowania

Państwa członkowskie mogą wyłączyć z zakresu stosowania (art. 3 ust. 2-3):

1. Pojazdy wymienione w art. 13 ust. 1 i 3 rozporządzenia (WE) nr 561/2006.
2. Pojazdy używane do przewozów podlegających wyjątkom zgodnie z art. 14 ust. 1 i 2 rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

Państwa członkowskie niezwłocznie powiadamiają o takich wyłączeniach Komisję Europejską.

Inteligentny tachograf - definicje i funkcje

Podstawowe definicje

Według art. 2 rozporządzenia, kluczowe pojęcia to:

1. Tachograf cyfrowy - tachograf korzystający z karty do tachografu zgodnie z rozporządzeniem (art. 2 ust. 2 lit. h).
2. Przyrząd rejestrujący - tachograf bez czujnika ruchu i przewodów do przyłączenia czujnika ruchu (art. 2 ust. 2 lit. b).
3. Czujnik ruchu - część tachografu dostarczająca sygnał odzwierciedlający prędkość pojazdu lub przebytą drogę (art. 2 ust. 2 lit. c).
4. Karta do tachografu - inteligentna karta przeznaczona do użytku w tachografie umożliwiająca identyfikację przez tachograf roli posiadacza karty (art. 2 ust. 2 lit. d).

Funkcje tachografu cyfrowego

Zgodnie z art. 5 rozporządzenia, tachografy cyfrowe zapewniają następujące funkcje:

1. Pomiar prędkości i odległości.
2. Monitorowanie czynności kierowcy i stanu prowadzenia pojazdu.
3. Monitorowanie wkładania i wyjmowania kart do tachografu.
4. Zapisywanie danych wprowadzanych ręcznie przez kierowcę.
5. Kalibrację.
6. Automatyczne zapisywanie punktów położenia zgodnie z art. 8 ust. 1.
7. Monitorowanie czynności kontrolnych.
8. Wykrywanie i zapisywanie zdarzeń i usterek.
9. Odczytywanie z pamięci danych oraz rejestrowanie i przechowywanie w pamięci danych.
10. Odczytywanie z kart do tachografu oraz zapisywanie i przechowywanie na kartach do tachografu.
11. Wyświetlanie, ostrzeganie i drukowanie danych oraz przesyłanie ich do urządzeń zewnętrznych.
12. Regulację i pomiar czasu.
13. Zdalną komunikację.
14. Zarządzanie blokadami firmowymi.
15. Testy wbudowane i autotesty.

Dane rejestrowane przez tachografy

Zgodnie z art. 4 ust. 3 rozporządzenia, tachografy cyfrowe rejestrują następujące dane:

1. Przebytą odległość i prędkość pojazdu.
2. Pomiar czasu.
3. Punkty położenia określone w art. 8 ust. 1.
4. Tożsamość kierowcy.
5. Aktywność kierowcy.
6. Dane dotyczące kontroli, kalibracji i naprawy tachografu, w tym dane identyfikujące warsztat.
7. Zdarzenia i usterki.

System GNSS i automatyczna rejestracja położenia

Podstawy prawne rejestracji położenia

Artykuł 8 ust. 1 rozporządzenia wprowadza obowiązek automatycznej rejestracji położenia pojazdu w następujących punktach:

1. Punkt początkowy dziennego okresu pracy.
2. Co trzy godziny skumulowanego czasu prowadzenia pojazdu.
3. Punkt końcowy dziennego okresu pracy.

System GNSS w inteligentnych tachografach umożliwia automatyczną rejestrację przekroczenia granicy w obrębie Unii Europejskiej, co eliminuje dotychczasowy obowiązek zatrzymania pojazdu tuż po przekroczeniu granicy.

Wymagania techniczne GNSS

Zgodnie z art. 8 ust. 2 rozporządzenia:

1. Wykorzystywane są wyłącznie połączenia z usługami, które pozwalają na korzystanie z usług określania położenia bez ponoszenia opłat.
2. Tachograf nie zapisuje trwale innych danych dotyczących położenia niż dane wyrażone we współrzędnych geograficznych określających wymagane punkty.
3. Dane dotyczące położenia przechowywane czasowo są automatycznie usuwane, gdy nie są już wymagane do określonych celów.

Harmonogram wdrażania GNSS

Pojazdy rejestrowane po raz pierwszy 36 miesięcy po wejściu w życie przepisów szczegółowych wymienionych w art. 11 są wyposażane w tachograf podłączony do systemu określania położenia opartego na systemie nawigacji satelitarnej.

W praktyce oznacza to, że wszystkie nowe pojazdy rejestrowane od 15 czerwca 2019 roku muszą być wyposażone w inteligentne tachografy z modułem GNSS.

Zdalna komunikacja DSRC

Podstawy prawne zdalnej komunikacji

Artykuł 9 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że w celu ułatwienia przeprowadzania przez właściwe organy kontrolne ukierunkowanych kontroli drogowych tachografy zainstalowane w pojazdach zarejestrowanych po raz pierwszy 36 miesięcy po wejściu w życie szczegółowych przepisów umożliwiają komunikację z organami kontrolnymi, gdy pojazd jest w ruchu.

Obowiązek wyposażenia organów kontrolnych

Zgodnie z art. 9 ust. 2 rozporządzenia, piętnaście lat po terminie obowiązywania wymogów dla nowo rejestrowanych pojazdów, państwa członkowskie wyposażają w odpowiednim zakresie swoje organy kontrolne w urządzenia do wczesnego zdalnego wykrywania.

Od 19 sierpnia 2024 roku wszystkie inspekcje transportu w krajach UE są obowiązkowo wyposażone w urządzenia DSRC do zdalnego pobierania parametrów RTM (Remote Tachograph Monitoring).

Zabezpieczenia komunikacji

Zgodnie z art. 9 ust. 3 rozporządzenia:

1. Łączność z tachografem jest nawiązywana wyłącznie na żądanie wysłane z urządzenia organów kontrolnych.
2. Łączność podlega zabezpieczeniu w celu zapewnienia integralności danych oraz uwierzytelnienia urządzeń rejestrujących i kontrolnych.
3. Dostęp do przesyłanych danych ograniczony jest do organów kontrolnych upoważnionych do kontroli naruszeń oraz do warsztatów w niezbędnym zakresie.

Dane przekazywane zdalnie

Artykuł 9 ust. 4 rozporządzenia określa, że dane przesyłane w trakcie komunikacji ograniczają się do danych niezbędnych na potrzeby ukierunkowanych kontroli drogowych:

1. Ostatnia próba naruszenia zabezpieczenia.
2. Najdłuższa przerwa w zasilaniu.
3. Usterka czujnika.
4. Błąd danych dotyczących ruchu.
5. Konflikt ruchu pojazdu.
6. Prowadzenie pojazdu bez ważnej karty.
7. Włożenie karty podczas prowadzenia pojazdu.
8. Dane dotyczące regulacji czasu.
9. Dane kalibracyjne, w tym daty przeprowadzenia dwóch ostatnich kalibracji.
10. Numer rejestracyjny pojazdu.
11. Prędkość zarejestrowana przez tachograf.

Inteligentne tachografy drugiej generacji pozwalają na pobranie 25 parametrów RTM, podczas gdy urządzenia pierwszej generacji umożliwiają zaciągnięcie 19 parametrów.

Homologacja typu tachografów

Podstawy prawne homologacji

Zgodnie z art. 13 rozporządzenia, państwo członkowskie udziela homologacji typu dla każdego typu przyrządu rejestrującego, czujnika ruchu, wzoru wykresówki lub karty do tachografu spełniających wymogi określone w art. 4 i 11.

Proces składania wniosków

Artykuł 12 ust. 1 rozporządzenia określa, że producenci lub ich przedstawiciele składają organom udzielającym homologacji typu wnioski o homologację typu:

1. Przyrządu rejestrującego.
2. Czujnika ruchu.
3. Wzoru wykresówki.
4. Karty do tachografu.

Wymagania bezpieczeństwa

Zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia, do wniosku o homologację typu dołącza się świadectwa bezpieczeństwa, funkcjonalności i interoperacyjności. Świadectwo bezpieczeństwa wydaje uznana jednostka certyfikująca wyznaczona przez Komisję.

W Polsce organem upoważnionym do wydawania świadectw homologacji typu tachografów jest Główny Urząd Miar.

Znak homologacji typu

Artykuł 14 rozporządzenia stanowi, że państwa członkowskie przyznają wnioskodawcy znak homologacji typu, odpowiadający wcześniej ustalonemu wzorowi, dla każdego zatwierdzonego typu urządzenia.

Wzajemne uznawanie homologacji

Zgodnie z art. 19 rozporządzenia, żadne państwo członkowskie nie może odmówić rejestracji pojazdu wyposażonego w tachograf ani zakazać wprowadzenia takiego pojazdu do ruchu bądź jego używania, jeżeli urządzenie jest oznaczone znakiem homologacji typu i ma tabliczkę instalacyjną.

Instalacja i kalibracja tachografów

Uprawnieni instalatorzy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia, instalacji tachografów mogą dokonywać wyłącznie instalatorzy lub warsztaty zatwierdzeni do tego celu przez właściwe organy każdego państwa członkowskiego.

W Polsce zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów wydaje Prezes Głównego Urzędu Miar.

Obowiązek kalibracji

Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia określa częstotliwość przeprowadzania przeglądów okresowych tachografów:

1. Pierwszy przegląd - w terminie dwóch lat od daty aktywacji tachografu.
2. Kolejne przeglądy - co najmniej raz na dwa lata od poprzedniego przeglądu okresowego.

W przypadku nowych pojazdów, właściciel ma 14 dni od zarejestrowania na wykonanie kalibracji tachografu cyfrowego w upoważnionych warsztatach.

Dodatkowe przypadki kalibracji

Kalibrację należy przeprowadzić również w następujących przypadkach:

1. Po każdej naprawie czujnika ruchu lub przyrządu rejestrującego.
2. W przypadku wykrycia usterek wpływających na dokładność rejestracji.
3. Po zmianie parametrów pojazdu wpływających na odczyty tachografu (np. zmiana rozmiaru ogumienia).
4. W przypadku zmiany numeru rejestracyjnego pojazdu.
5. Gdy zegar tachografu wskazuje niewłaściwą godzinę (powyżej 20 minut czasu UTC).

Dokumentacja kalibracji

Zgodnie z przepisami rozporządzenia:

1. Tabliczka instalacyjna - umieszczana w widocznym miejscu w pojeździe, zawierająca datę kalibracji i termin ważności.
2. Zabezpieczenia plombownicze - łączące czujnik z korpusem skrzyni biegów.
3. Dokumentacja techniczna - potwierdzająca prawidłowe wykonanie czynności kalibracyjnych.

Koszt kalibracji tachografu wynosi około 200-300 zł w zależności od lokalizacji.

Karty do tachografów

Rodzaje kart

Rozporządzenie 165/2014 definiuje następujące rodzaje kart do tachografów:

1. Karta kierowcy (art. 2 ust. 2 lit. f) - identyfikuje kierowcę i umożliwia gromadzenie danych dotyczących czynności kierowcy, wydawana konkretnemu kierowcy przez organ państwa członkowskiego.
2. Karta kontrolna (art. 2 ust. 2 lit. i) - wydawana właściwym organom kontrolnym, identyfikuje organ kontrolny i umożliwia dostęp do danych w celach kontrolnych.
3. Karta przedsiębiorstwa (art. 2 ust. 2 lit. j) - wydawana przedsiębiorstwom transportowym używającym pojazdów wyposażonych w tachografy.
4. Karta warsztatowa (art. 2 ust. 2 lit. k) - wydawana wyznaczonemu personelowi producenta, instalatora lub warsztatu zatwierdzonego przez państwo członkowskie.

Krajowe rejestry elektroniczne

Zgodnie z art. 31 rozporządzenia, w celu zapewnienia skuteczniejszego nadzoru nad kartami kierowcy i ich kontroli ustanawia się krajowe rejestry elektroniczne oraz przepisy dotyczące ich wzajemnego połączenia.

Warunki wydawania kart kierowcy

Rozporządzenie określa szczególne sytuacje, w których państwo członkowskie może wydać kierowcy czasową, nieodnawialną kartę kierowcy, nawet jeśli kierowca nie ma normalnego miejsca zamieszkania w państwie członkowskim lub państwie będącym umawiającą się stroną Umowy AETR.

Ochrona danych osobowych

Podstawowe zasady

Artykuł 7 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby przetwarzanie danych osobowych w kontekście rozporządzenia odbywało się wyłącznie do celów kontroli zgodności z rozporządzeniem 165/2014 i rozporządzeniem (WE) nr 561/2006.

Szczególne obszary ochrony

Zgodnie z art. 7 ust. 2 rozporządzenia, państwa członkowskie zapewniają ochronę danych osobowych w odniesieniu do:

1. Użytkowania globalnego systemu nawigacji satelitarnej (GNSS) do celów rejestrowania danych dotyczących położenia.
2. Wykorzystania zdalnej komunikacji na potrzeby kontroli.
3. Wykorzystania tachografów posiadających interfejs do inteligentnych systemów transportowych.
4. Elektronicznej wymiany informacji dotyczących kart kierowcy, w szczególności transgranicznej wymiany takich informacji z państwami trzecimi.
5. Przechowywania danych przez przedsiębiorstwa transportowe.

Projektowanie z myślą o prywatności

Artykuł 7 ust. 3 rozporządzenia określa, że tachografy cyfrowe projektuje się tak, aby zapewnić prywatność, przetwarzając wyłącznie dane niezbędne dla celów rozporządzenia.

Kontrole i sankcje

Obowiązki państw członkowskich

Zgodnie z przepisami rozporządzenia, państwa członkowskie powinny nakładać skuteczne, proporcjonalne, odstraszające i niedyskryminacyjne sankcje zgodnie z kategoriami naruszeń określonymi w dyrektywie 2006/22/WE.

Zasady kontroli

Państwa członkowskie powinny zapewnić, by typowanie pojazdów do kontroli było przeprowadzane bez dyskryminowania ze względu na:

1. Narodowość kierowcy.
2. Państwo rejestracji pojazdu.
3. Państwo dopuszczenia do ruchu pojazdu użytkowego.

Wysokość kar w Polsce

Na podstawie ustawy o transporcie drogowym oraz załączników do tej ustawy, kary za naruszenia związane z tachografami wynoszą:

Kary dla kierowców:

1. Brak ważnej kalibracji tachografu - mandat do 200 zł.
2. Naruszenie obowiązków związanych z obsługą tachografu - mandaty od 50 do 200 zł.

Kary dla przewoźników:

1. Brak ważnej kalibracji tachografu - kara 1000 zł.
2. Niewyposażenie pojazdu w wymagany tachograf - kara od 1000 do 10000 zł.
3. Brak kalibracji tachografu w terminie - kara od 1000 do 2000 zł.

Kary dla zarządzających transportem:

1. Nieprawidłowa organizacja pracy kierowców - kara 2000 zł.
2. Brak nadzoru nad legalizacją tachografów - kara 2000 zł.

Ograniczenia terytorialne kar

Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 9 września 2021 r. (sprawa C-906), kary za naruszenia rozporządzenia 165/2014 mogą być nakładane wyłącznie w kraju, w którym naruszenie zostało popełnione.

Harmonogram wdrażania

Etapy wprowadzania inteligentnych tachografów

1. 15 czerwca 2019 roku - obowiązkowa instalacja inteligentnych tachografów w nowo rejestrowanych pojazdach objętych zakresem rozporządzenia.
2. 19 sierpnia 2024 roku - obowiązkowe wyposażenie organów kontrolnych w urządzenia do zdalnej kontroli DSRC.
3. 21 sierpnia 2025 roku - wprowadzenie tachografów drugiej generacji (G2V2) z rozszerzonymi możliwościami monitorowania.

Okresy przejściowe

1. 15 lat od wprowadzenia obowiązku - pojazdy użytkowane w innym państwie członkowskim niż państwo rejestracji muszą być wyposażone w inteligentne tachografy (art. 3 ust. 4).
2. Pojazdy starszego typu - mogą nadal korzystać z tachografów cyfrowych pierwszej generacji do czasu ich naturalnej wymiany.

Harmonogram dla różnych kategorii pojazdów

1. Pojazdy o DMC powyżej 3,5 tony - inteligentne tachografy obowiązkowe od 15 czerwca 2019 roku.
2. Pojazdy do przewozu osób - inteligentne tachografy obowiązkowe od 15 czerwca 2019 roku dla pojazdów przewożących więcej niż 9 osób.
3. Pojazdy o DMC powyżej 2,5 tony - obowiązek instalacji tachografów od 1 lipca 2026 roku (w przewozach unijnych).

Podsumowanie

Rozporządzenie 165/2014 stanowi przełomową regulację, która wprowadza transport drogowy w erę cyfryzacji i inteligentnego monitorowania. Kluczowe elementy to obowiązkowa instalacja tachografów z modułem GPS w nowych pojazdach od czerwca 2019 roku, wprowadzenie zdalnej kontroli DSRC od sierpnia 2024 roku oraz kompleksowy system homologacji i kontroli jakości urządzeń.

Przedsiębiorcy transportowi powinni priorytetowo traktować wymianę starych tachografów na inteligentne urządzenia, szczególnie w kontekście zbliżających się obowiązków dotyczących zdalnej kontroli. Kluczowe znaczenie ma również właściwa organizacja kalibracji tachografów co dwa lata oraz zapewnienie zgodności z wymogami ochrony danych osobowych.

Skuteczne wdrożenie przepisów rozporządzenia 165/2014 wymaga systematycznego podejścia obejmującego regularne szkolenia personelu, inwestycje w nowoczesne technologie oraz ścisłą współpracę z zatwierdzonymi warsztatami i instalatorami. Tylko kompleksowe podejście do zarządzania tachografami pozwoli w pełni wykorzystać korzyści płynące z inteligentnych systemów rejestracji i uniknąć wysokich kar za naruszenia.

Przedsiębiorcy powinni również pamiętać o konieczności aktualizacji procedur wewnętrznych uwzględniających nowe możliwości technologiczne inteligentnych tachografów, w tym automatyczne zapisywanie lokalizacji, zdalne monitorowanie przez służby kontrolne oraz rozszerzone funkcje komunikacyjne z systemami ITS. Regularne audyty zgodności oraz systematyczne monitorowanie zmian legislacyjnych to niezbędne elementy skutecznego zarządzania flotą w erze inteligentnych tachografów.

Spis źródeł

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/799 z dnia 18 marca 2016 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (UE) nr 165/2014
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/502 z dnia 28 lutego 2018 r. zmieniające rozporządzenie (UE) 2016/799
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 2201)
Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w sprawie harmonizacji przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego
Dyrektywa 2006/22/WE w sprawie minimalnych warunków wykonywania rozporządzeń socjalnych w sektorze transportu drogowego
Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 września 2021 r. w sprawie C-906

Hashtagi

#TachografInteligentny #Rozporządzenie165 #TransportDrogowy #GNSSDSRC #HomologacjaTypu #KontrolaZdalna #BezpieczeństwoTransportu