Przewoźnik drogowy rzeczy – jakie umowy, dokumenty i ubezpieczenia są obowiązkowe?

Dostęp do zawodu przewoźnika – fundament formalny

Legalne wykonywanie zarobkowego przewozu drogowego rzeczy wymaga spełnienia szeregu kryteriów administracyjnych. Nie jest to jedynie formalność, lecz system weryfikacji, który ma zapewnić uczciwą konkurencję i bezpieczeństwo na drogach. Wymagania te różnią się w zależności od tego, czy wykonujemy transport krajowy czy międzynarodowy, oraz jakim taborem dysponujemy.

Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego

Jest to podstawowa decyzja administracyjna uprawniająca do prowadzenia działalności transportowej w Polsce. Aby ją uzyskać, przedsiębiorca musi wykazać się:

1. Posiadaniem rzeczywistej i stałej siedziby w jednym z państw członkowskich (wymóg bazy eksploatacyjnej).
2. Dobrą reputacją (brak skazań za poważne przestępstwa, w tym naruszenia przepisów transportowych).
3. Odpowiednią zdolnością finansową (zabezpieczenie finansowe w wysokości 9000 euro na pierwszy pojazd i 5000 euro na każdy kolejny).
4. Wymaganymi kompetencjami zawodowymi (przynajmniej jedna osoba zarządzająca transportem musi posiadać Certyfikat Kompetencji Zawodowych – CPC).

Licencja wspólnotowa

W przypadku wykonywania przewozów międzynarodowych (zarobkowy przewóz rzeczy poza granice kraju siedziby), oprócz zezwolenia na wykonywanie zawodu, niezbędna jest licencja wspólnotowa. Dokument ten jest wydawany na okres do 10 lat przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego (GITD).

1. Licencja dotyczy pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) powyżej 3,5 tony.
2. Od maja 2022 roku (w ramach Pakietu Mobilności) licencję wspólnotową muszą posiadać również przewoźnicy wykorzystujący w transporcie międzynarodowym pojazdy o DMC od 2,5 do 3,5 tony (tzw. busy).

Umowa przewozu a zlecenie transportowe – kluczowe różnice i wymagania

W obrocie gospodarczym często myli się pojęcia zlecenia transportowego i listu przewozowego. Tymczasem z prawnego punktu widzenia pełnią one odmienne, choć uzupełniające się funkcje. Precyzyjne określenie warunków współpracy w formie pisemnej jest najlepszą ochroną interesów przewoźnika w razie sporu o zapłatę frachtu lub odszkodowanie.

Zlecenie transportowe jako umowa

Zlecenie transportowe jest w istocie umową przewozu, w której strony ustalają warunki wykonania usługi. Choć prawo nie narzuca formy pisemnej dla ważności umowy (umowa konsensualna), w praktyce branżowej forma dokumentowa jest standardem.

1. Zlecenie powinno precyzyjnie określać: rodzaj ładunku, trasę, termin załadunku i rozładunku, stawkę frachtową (wraz z terminem płatności) oraz warunki postojowe.
2. Należy zwracać szczególną uwagę na klauzule umowne dotyczące kar umownych (np. za spóźnienie, brak wymiany palet, zakaz konkurencji), które mogą być niewspółmiernie wysokie w stosunku do frachtu.

List przewozowy – rola dowodowa

List przewozowy (zarówno krajowy, jak i międzynarodowy CMR) nie jest samą umową przewozu, lecz dowodem jej zawarcia i warunków. Jego znaczenie jest fundamentalne w procesie reklamacyjnym i ubezpieczeniowym.

1. W transporcie międzynarodowym list przewozowy CMR stanowi dowód przyjęcia towaru przez przewoźnika oraz stanu tego towaru w momencie załadunku (art. 9 Konwencji CMR).
2. Brak wpisania zastrzeżeń do listu przewozowego w momencie załadunku (np. co do stanu opakowania) tworzy domniemanie prawne, że towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika.
3. Zastosowanie elektronicznego listu przewozowego (e-CMR) zyskuje na znaczeniu, jednak wciąż wymaga obustronnej zgody i odpowiedniego systemu teleinformatycznego (zgodnie z Protokołem dodatkowym do Konwencji CMR).

Dokumentacja w pojeździe – co musi okazać kierowca podczas kontroli

Podczas kontroli drogowej przeprowadzanej przez Inspekcję Transportu Drogowego (ITD) lub zagraniczne służby (np. BAG/BALM w Niemczech), kierowca musi okazać komplet dokumentów potwierdzających uprawnienia osobiste, uprawnienia przewoźnika oraz legalność przewożonego ładunku. Braki w tym zakresie skutkują natychmiastowymi karami finansowymi, a w skrajnych przypadkach – unieruchomieniem pojazdu.

Dokumenty osobiste kierowcy

1. Prawo jazdy odpowiedniej kategorii (C, C+E) z ważnym wpisem kodu 95 (potwierdzającym aktualne badania lekarskie, psychologiczne i szkolenie okresowe/kwalifikację wstępną).
2. Karta kierowcy do tachografu cyfrowego (kierowca nie może posiadać więcej niż jednej ważnej karty).
3. Świadectwo kierowcy – wymagane w przypadku, gdy kierowca nie jest obywatelem państwa członkowskiego UE (np. obywatel Ukrainy lub Białorusi zatrudniony w polskiej firmie), wykonujący przewóz międzynarodowy.

Dokumenty związane z pojazdem i firmą

1. Wypis z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego (dla przewozów krajowych) lub wypis z licencji wspólnotowej (dla przewozów międzynarodowych) – oryginały tych dokumentów muszą pozostać w siedzibie firmy, w pojeździe wymagany jest wypis.
2. Dowód rejestracyjny pojazdu z ważnym badaniem technicznym (w Polsce nie ma obowiązku posiadania fizycznego dowodu przy sobie, ale w ruchu międzynarodowym jest on bezwzględnie wymagany zgodnie z Konwencją Wiedeńską).
3. Potwierdzenie zawarcia obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (Zielona Karta w krajach, gdzie jest wymagana, np. poza EOG - Europejski Obszar Gospodarczy).

Dokumenty ładunkowe i rejestracja czasu pracy

1. List przewozowy (krajowy lub CMR) oraz inne dokumenty towarzyszące przesyłce (np. świadectwo pochodzenia, specyfikacja WZ, dokumenty celne T1/T2).
2. Zapisy z tachografu (dane z karty kierowcy i tachografu) obejmujące dzień bieżący oraz 56 dni wstecz.
3. Numer referencyjny zgłoszenia w systemie SENT (dla towarów wrażliwych oraz – od 2025 r. – dla przewoźników zagranicznych wykonujących przewozy międzynarodowe do/z Polski).

Ubezpieczenia w transporcie drogowym – obowiązkowe i niezbędne

W branży transportowej należy wyraźnie rozróżnić ubezpieczenia obowiązkowe z mocy ustawy od ubezpieczeń dobrowolnych, które w praktyce są niezbędne do prowadzenia działalności (tzw. obowiązek biznesowy).

Obowiązkowe OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

Jest to jedyne ubezpieczenie, którego posiadanie jest narzucone bezwzględnie przepisami prawa (Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych). Chroni ono przed finansowymi skutkami szkód wyrządzonych osobom trzecim w związku z ruchem pojazdu (np. kolizja, wypadek).

1. Brak ciągłości w ubezpieczeniu OC skutkuje bardzo wysokimi karami nakładanymi przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG), niezależnie od tego, czy pojazd był użytkowany, czy stał w bazie.

OC Przewoźnika Drogowego (OCP) – de facto niezbędne

Polisa OCP (Odpowiedzialności Cywilnej Przewoźnika) nie jest obowiązkowa ustawowo, ale bez niej żaden poważny spedytor ani załadowca nie zleci transportu. OCP chroni przewoźnika przed roszczeniami za utratę, ubytek lub uszkodzenie towaru oraz za opóźnienie w dostawie.

1. OCP w ruchu krajowym: Odpowiedzialność opiera się na przepisach Prawa przewozowego. Ważne, aby polisa obejmowała m.in. kradzież z winy umyślnej pracownika oraz postój na parkingach niestrzeżonych (klauzula postojowa).
2. OCP w ruchu międzynarodowym (OCPD): Odpowiedzialność reguluje Konwencja CMR (do 8,33 SDR za kilogram wagi brutto). Kluczowe jest, aby suma gwarancyjna polisy była dostosowana do wartości przewożonych towarów (tzw. kabotaż często wymaga wyższych sum gwarancyjnych, np. w Niemczech minimum 600 000 EUR na zdarzenie).

Pakiet Mobilności i cyfryzacja – wyzwania na lata 2025–2026

Prawo transportowe ciągle ewoluuje. Przewoźnicy muszą dostosować swoje procedury i dokumentację do nowych wymogów unijnych i krajowych, które mają na celu uszczelnienie systemu i poprawę warunków socjalnych kierowców.

Wymiana tachografów (Smart Tacho 2)

Harmonogram wymiany tachografów jest nieubłagany. Od sierpnia 2025 roku w pojazdach wyposażonych w inteligentne tachografy pierwszej generacji (G1), wykonujących przewozy międzynarodowe, konieczna będzie wymiana na tachografy inteligentne drugiej generacji (G2V2). Dokumentacja serwisu tachografów i kalibracji staje się kluczowa przy kontroli.

Delegowanie kierowców i system IMI

Przewoźnicy wykonujący przewozy międzynarodowe (z wyłączeniem tranzytu i przewozów bilateralnych) muszą zgłaszać delegowanie kierowców poprzez system IMI. Kierowca nie musi posiadać papierowego potwierdzenia zgłoszenia, ale organ kontrolny ma wgląd do bazy online. Przewoźnik ma obowiązek zaktualizować zgłoszenie przed rozpoczęciem delegowania.

System SENT i przewoźnicy zagraniczni

Od 1 stycznia 2025 r. rozszerzono obowiązek zgłaszania przewozów w systemie SENT (System Elektronicznego Nadzoru Transportu). Dotyczy to nie tylko paliw czy alkoholu, ale również każdego przewoźnika zagranicznego wykonującego przewóz międzynarodowy na zezwoleniu. Polski przewoźnik musi pamiętać o SENT przy towarach wrażliwych oraz o numerze referencyjnym, który musi zostać przekazany kierowcy.

Podsumowanie – jak zabezpieczyć interesy przewoźnika

Profesjonalizacja rynku transportowego sprawia, że „jakoś to będzie” przestaje być akceptowalną strategią. Braki w dokumentacji lub źle dobrana polisa ubezpieczeniowa to najprostsza droga do problemów finansowych w przypadku kradzieży towaru lub szczegółowej kontroli drogowej.

1. Zadbaj o archiwizację: Przechowuj dokumentację czasu pracy i listy przewozowe zgodnie z terminami przedawnienia roszczeń (rok w transporcie krajowym i CMR, ale dla celów podatkowych i pracowniczych okresy są znacznie dłuższe).
2. Weryfikuj zlecenia: Czytaj drobny druk w zleceniach transportowych, zwłaszcza w zakresie kar umownych i wymogów dotyczących parkowania.
3. Polisa OCP „szyta na miarę”: Nie kupuj najtańszego ubezpieczenia. Sprawdź wyłączenia generalne w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU), zwłaszcza dotyczące imigrantów, rażącego niedbalstwa i rodzaju przewożonego towaru.
4. Monitoruj zmiany w prawie: Lata 2025–2026 to czas kluczowych zmian w tachografach i systemach monitorowania (SENT). Bądź na bieżąco, aby uniknąć kar administracyjnych.

Spis źródeł

1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity).
2. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe.
3. Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzona w Genewie dnia 19 maja 1956 r.
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego.
5. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
6. Pakiet Mobilności I (w tym Rozporządzenie UE 2020/1054 zmieniające rozporządzenie 561/2006).

Hashtagi

#transportdrogowy #przewoźnik #prawoTransportowe #konwencjaCMR #ubezpieczenieOCP #PakietMobilności #logistykaPolska

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.