Przewoźnik drogowy osób – jakie umowy, dokumenty i ubezpieczenia są obowiązkowe?

Spis treści

Wprowadzenie – dlaczego dokumenty przewoźnika to kwestia bezpieczeństwa i odpowiedzialności?

Przewóz osób to jedna z najbardziej wrażliwych gałęzi transportu drogowego. Pasażer powierza przewoźnikowi swoje zdrowie, życie i czas, oczekując profesjonalizmu, punktualności i bezpieczeństwa. Z punktu widzenia prawa oznacza to bardzo precyzyjnie uregulowane obowiązki przewoźnika – zarówno w zakresie umów, jakie zawiera z pasażerami i kierowcami, jak i dokumentów oraz ubezpieczeń, które musi posiadać w firmie i w pojeździe.

Każdy przedsiębiorca wykonujący przewozy regularne, okazjonalne, turystyczne czy przewozy pracownicze powinien mieć pełną świadomość, że w razie wypadku, kontroli drogowej lub sporu sądowego to właśnie stan dokumentacji i polis ubezpieczeniowych w praktyce rozstrzyga o zakresie odpowiedzialności oraz skali ryzyka finansowego.

Podstawy prawne wykonywania przewozu osób w Polsce i UE

Kluczowe akty prawne regulujące przewóz osób

Wykonywanie transportu drogowego osób w Polsce oraz na terenie Unii Europejskiej opiera się na kilku grupach aktów prawnych: krajowych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych oraz unijnych rozporządzeniach bezpośrednio stosowanych w państwach członkowskich.

1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (regulująca zasady podejmowania i wykonywania krajowego i międzynarodowego transportu drogowego osób oraz wymagania licencyjne – w szczególności dział II i rozdział 3 dotyczący transportu drogowego osób, m.in. art. 4, art. 5b–5c, art. 18–24 ustawy o transporcie drogowym).
2. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (określająca zasady zawierania i wykonywania umowy przewozu osób, bagażu i przesyłek bagażowych, m.in. art. 1, art. 4, art. 14–23 Prawa przewozowego).
3. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (regulująca m.in. obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – art. 4 pkt 1, art. 23 ust. 1 i nast. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych).
4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (określająca krajowe zasady organizacji czasu pracy kierowców wykonujących przewozy drogowe – w szczególności art. 4–7 ustawy o czasie pracy kierowców).
5. Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (regulujące m.in. dzienne i tygodniowe limity czasu prowadzenia pojazdu, przerwy i odpoczynki kierowców – w szczególności art. 6–8 rozporządzenia nr 561/2006).
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego (warunki dostępu do zawodu: siedziba, dobra reputacja, zdolność finansowa, kompetencje zawodowe – w szczególności art. 3–5 rozporządzenia nr 1071/2009).
7. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych (określające m.in. licencję wspólnotową, warunki wykonywania przewozów regularnych i okazjonalnych w ruchu międzynarodowym – w szczególności art. 1–4 rozporządzenia nr 1073/2009).
8. Uzupełniająco: ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (m.in. obowiązek posiadania dokumentu potwierdzającego zawarcie ubezpieczenia OC – art. 38 pkt 3 ustawy – Prawo o ruchu drogowym) oraz ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (m.in. wymagania wobec kierowców autobusów i wpisu kodu „95” potwierdzającego kwalifikacje zawodowe).

Nowe i zaktualizowane przepisy dotyczące przewozów osób

W ostatnich latach znacząco zaktualizowano przepisy dotyczące transportu drogowego, w tym przewozu osób. Dotyczy to zarówno zmian w ustawie o transporcie drogowym (m.in. powiązanych z pakietem mobilności), jak i przepisów socjalnych dotyczących kierowców autobusów.

1. Nowelizacje ustawy o transporcie drogowym doprecyzowały warunki dostępu do zawodu przewoźnika drogowego, zasady wydawania licencji oraz wysokość i katalog naruszeń skutkujących karami pieniężnymi lub cofnięciem uprawnień (w szczególności zmiany ogłoszone w kolejnych tekstach jednolitych Dz.U. 2024 i 2025 dotyczące art. 5, art. 5b–5c, art. 92a i załączników do ustawy o transporcie drogowym).
2. Zmiany w przepisach unijnych dotyczące czasu jazdy i odpoczynków dla przewozów okazjonalnych osób, w tym nowe regulacje umożliwiające elastyczniejsze dzielenie obowiązkowej przerwy 45-minutowej na dwa okresy co najmniej 15-minutowe oraz wydłużenie doby do 25 godzin przy spełnieniu określonych warunków (nowe przepisy modyfikujące rozporządzenie nr 561/2006, zaczynające obowiązywać od 22 maja 2024 r., m.in. rozporządzenie UE 2024/1258).
3. Rozwój i aktualizacja wytycznych instytucji nadzorczych (GITD, WITD, Ministerstwo Infrastruktury) w zakresie interpretacji czasu pracy kierowców, dokumentowania aktywności, zasad korzystania z tachografów oraz zasad kontroli drogowych i w przedsiębiorstwie.

Obowiązkowe i kluczowe umowy przewoźnika drogowego osób

Umowa przewozu osób z pasażerem

Podstawową umową w działalności przewoźnika drogowego osób jest umowa przewozu zawierana z pasażerem. Jej ogólne ramy określa ustawa – Prawo przewozowe, a także przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy przewozu (art. 774–778 Kodeksu cywilnego oraz art. 16–23 ustawy – Prawo przewozowe).

1. Umowa przewozu osób jest co do zasady zawierana przez nabycie biletu na przejazd lub przez spełnienie innych warunków określonych przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego, a w razie ich nieustalenia – przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym (art. 16 ust. 1 ustawy – Prawo przewozowe).
2. Bilet na przejazd, jako dokument przewozu, powinien zawierać co najmniej oznaczenie przewoźnika, relację lub strefę przejazdu, cenę biletu oraz informacje o ulgach, jeśli mają zastosowanie, przy czym szczegółowy katalog danych może wynikać z regulaminu przewozu i przepisów podatkowych dotyczących kas rejestrujących (art. 4 pkt 2, art. 16 ust. 2 ustawy – Prawo przewozowe).
3. W przypadku przewozów okazjonalnych, turystycznych czy przewozów grupowych dopuszcza się zawieranie odrębnych umów przewozu w formie pisemnej z organizatorem przewozu (np. biurem podróży, zakładem pracy, szkołą), w których określa się m.in. trasę, czas trwania, wynagrodzenie i warunki odpowiedzialności (art. 1, art. 4, art. 16 ustawy – Prawo przewozowe, odpowiednie postanowienia Kodeksu cywilnego dotyczące swobody umów).

Regulamin przewozu osób i bagażu

W praktyce szczegółową treść uprawnień i obowiązków pasażerów oraz przewoźnika kształtuje regulamin przewozu, który staje się częścią umowy przewozu z chwilą jej zawarcia. Regulamin ten powinien być udostępniony do wglądu pasażerów w punktach sprzedaży biletów, na dworcach, w pojazdach i w kanałach elektronicznych.

1. Regulamin przewozu powinien w szczególności określać warunki obsługi podróżnych, odprawy, przewozu osób, bagażu i rzeczy, zasady sprzedaży biletów, terminy ich ważności, procedury reklamacyjne oraz zasady zwrotów należności (por. treść typowych regulaminów przewoźników publicznego transportu zbiorowego oraz art. 4, art. 14–23 ustawy – Prawo przewozowe).
2. Regulamin przewozu stanowi wzorzec umowny w rozumieniu Kodeksu cywilnego i podlega kontroli pod kątem niedozwolonych postanowień umownych, co oznacza, że nie może w nieuzasadniony sposób ograniczać odpowiedzialności przewoźnika ani praw pasażera (art. 384–385³ Kodeksu cywilnego w zw. z art. 16–23 ustawy – Prawo przewozowe).
3. Przewoźnik powinien zapewnić spójność regulaminu przewozu z obowiązującymi rozkładami jazdy, taryfami opłat, przepisami szczególnymi (np. w zakresie przewozu osób niepełnosprawnych) oraz obowiązującym prawem krajowym i unijnym, w tym w zakresie praw pasażerów (np. rozporządzenie (UE) nr 181/2011 w sprawie praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym, jeżeli ma zastosowanie).

Umowy z kierowcami i osobami wykonującymi przewóz

Przewoźnik drogowy osób odpowiada nie tylko za umowy z pasażerami, ale również za prawidłowe ukształtowanie relacji prawnych z kierowcami oraz innymi osobami wykonującymi przewozy na jego rzecz.

1. Kierowcy mogą być zatrudniani na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej lub prowadzić działalność gospodarczą i świadczyć usługi jako podwykonawcy, przy czym w każdym przypadku przewoźnik ponosi odpowiedzialność za zapewnienie zgodności wykonywanych przewozów z przepisami o czasie pracy kierowców oraz normami socjalnymi (art. 4 pkt 4, art. 24, art. 30 ustawy o transporcie drogowym w zw. z ustawą o czasie pracy kierowców oraz rozporządzeniem nr 561/2006).
2. Umowy z kierowcami powinny wprost odnosić się do obowiązku przestrzegania przepisów o czasie pracy, właściwego dokumentowania aktywności w tachografie, przestrzegania regulaminu przewozu oraz procedur bezpieczeństwa i ochrony danych osobowych pasażerów (art. 6–7 ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z rozporządzeniem nr 561/2006 i rozporządzeniem nr 165/2014).
3. W przypadku korzystania z kierowców będących obywatelami państw trzecich (spoza UE/EOG) konieczne jest spełnienie dodatkowych wymagań dokumentacyjnych, w tym posiadanie zaświadczenia kierowcy wydawanego na podstawie przepisów unijnych w zakresie dostępu do rynku przewozów (art. 5b ustawy o transporcie drogowym oraz odpowiednie przepisy rozporządzenia nr 1073/2009).

Umowy z podwykonawcami, zlecającymi i innymi partnerami

Z punktu widzenia bezpieczeństwa prawnego i ubezpieczeniowego niezwykle istotne są również umowy z podmiotami zlecającymi przewóz oraz z podwykonawcami (innymi przewoźnikami, firmami wynajmującymi autobusy, biurami podróży).

1. Umowy z organizatorami przewozu (np. biurem podróży, pracodawcą organizującym dowóz pracowników, szkołą) powinny jednoznacznie określać podział odpowiedzialności za bezpieczeństwo przewozu, obowiązki informacyjne wobec pasażerów oraz kwestie związane z ubezpieczeniem uczestników wyjazdu (zastosowanie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego o umowie zlecenia i umowie przewozu w zw. z ustawą – Prawo przewozowe).
2. W przypadku powierzania wykonania przewozu innemu przewoźnikowi (podwykonawcy) umowa powinna obejmować weryfikację jego licencji, zezwoleń, polis OC i NNW pasażerów, a także mechanizmy regresu w razie szkody spowodowanej przez podwykonawcę (odpowiednio art. 5, art. 5b, art. 24 ustawy o transporcie drogowym w zw. z rozporządzeniem nr 1071/2009).
3. Warto uregulować w umowach także kwestie przechowywania dokumentacji przewozowej, dostępu do danych z tachografów oraz obowiązek współpracy przy kontrolach ITD, organów podatkowych i ubezpieczycieli (w oparciu o przepisy ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz rozporządzenia nr 561/2006 i 165/2014).

Najważniejsze dokumenty przewoźnika i kierowcy w przewozie osób

Dokumenty przedsiębiorcy – dostęp do zawodu i licencje

Warunkiem legalnego wykonywania przewozu osób jest posiadanie zestawu decyzji administracyjnych i dokumentów potwierdzających dostęp do zawodu przewoźnika oraz uprawnienie do wykonywania konkretnych rodzajów przewozów.

1. Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, wydawane na podstawie rozporządzenia nr 1071/2009 i ustawy o transporcie drogowym, potwierdzające spełnienie wymagań dotyczących rzeczywistej i stałej siedziby, dobrej reputacji, zdolności finansowej oraz odpowiednich kompetencji zawodowych (art. 3–5 rozporządzenia nr 1071/2009 oraz art. 5 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym).
2. Licencja na wykonywanie krajowego transportu drogowego w zakresie przewozu osób samochodem osobowym lub pojazdem przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, wydawana na czas oznaczony (nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat) na podstawie art. 5b ust. 2–3 ustawy o transporcie drogowym.
3. Licencja wspólnotowa na międzynarodowy autobusowy i autokarowy przewóz osób, wymagana przy przewozach międzynarodowych autobusami przystosowanymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą (art. 4 i art. 5 rozporządzenia nr 1073/2009 w zw. z art. 5b ustawy o transporcie drogowym).
4. Zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych, regularnych specjalnych (np. dowozy szkolne) oraz okazjonalnych, wydawane przez właściwy organ zgodnie z przepisami ustawy o transporcie drogowym i rozporządzeń wykonawczych (w szczególności art. 18–24 ustawy o transporcie drogowym).

Dokumenty w pojeździe – co musi mieć kierowca przy sobie

Podczas kontroli drogowej kluczowe znaczenie ma to, jakie dokumenty znajdują się w pojeździe oraz czy dane zapisane w systemach teleinformatycznych (tachograf cyfrowy, ewidencja) są kompletne i dostępne dla organów kontrolnych.

1. Prawo jazdy kierowcy odpowiedniej kategorii (co najmniej kategorii D dla autobusu) wraz z wpisem kodu „95” potwierdzającym posiadanie kwalifikacji zawodowych zgodnie z ustawą o kierujących pojazdami oraz przepisami implementującymi dyrektywę 2003/59/WE (art. 4, art. 6, art. 39k ustawy o kierujących pojazdami).
2. Dowód rejestracyjny pojazdu lub informacje dostępne w systemach teleinformatycznych, z których wynika aktualne dopuszczenie pojazdu do ruchu, przy czym w praktyce nadal zaleca się posiadanie przy sobie dowodu rejestracyjnego w przewozach międzynarodowych i w sytuacjach spornych.
3. Potwierdzenie zawarcia obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (polisa lub certyfikat) zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych oraz obowiązkiem posiadania dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy ubezpieczenia lub dowodu opłacenia składki, wskazanym w art. 38 pkt 3 ustawy – Prawo o ruchu drogowym.
4. Wypisy z licencji i zezwoleń, przeznaczone do przewozu w pojeździe, zgodnie z ustawą o transporcie drogowym oraz odpowiednimi rozporządzeniami wykonawczymi (m.in. art. 5b ust. 6 oraz art. 18–24 ustawy o transporcie drogowym).
5. Karta kierowcy (w przypadku tachografu cyfrowego) lub wykresówki (w przypadku tachografu analogowego) oraz komplet danych z bieżącego dnia i poprzednich 56 dni, zgodnie z rozporządzeniem nr 561/2006 i rozporządzeniem nr 165/2014 (art. 6–8 rozporządzenia nr 561/2006 oraz art. 34 rozporządzenia nr 165/2014).
6. Regulamin przewozu oraz aktualna taryfa opłat (w formie papierowej lub elektronicznej), dostępne dla pasażerów i organów kontrolnych, zgodnie z ustawą – Prawo przewozowe i praktyką przewoźników publicznego transportu zbiorowego.

Dokumentacja w przedsiębiorstwie przewoźnika

Poza dokumentami znajdującymi się w pojeździe przewoźnik jest zobowiązany do prowadzenia i przechowywania rozbudowanej dokumentacji w siedzibie przedsiębiorstwa. Ma to kluczowe znaczenie zwłaszcza przy kontrolach ITD w siedzibie firmy.

1. Ewidencja czasu pracy kierowców, obejmująca wszystkie aktywności kierowcy (jazda, inna praca, dyspozycja, odpoczynek) zgodnie z ustawą o czasie pracy kierowców oraz rozporządzeniem nr 561/2006 (w szczególności art. 4–7 ustawy o czasie pracy kierowców oraz art. 6–8 rozporządzenia nr 561/2006).
2. Dokumentacja kadrowa kierowców, w tym umowy o pracę lub umowy cywilnoprawne, potwierdzenia szkoleń okresowych i kwalifikacji wstępnej, zaświadczenia lekarskie i psychologiczne, a także potwierdzenia zapoznania z regulaminami i procedurami bezpieczeństwa (w oparciu o ustawę o kierujących pojazdami, ustawę o czasie pracy kierowców i przepisy prawa pracy).
3. Dokumentacja pojazdów, obejmująca harmonogramy i potwierdzenia badań technicznych, przeglądów, napraw oraz potwierdzenia spełnienia wymagań technicznych dla autobusów i innych pojazdów przeznaczonych do przewozu osób (w oparciu o ustawę – Prawo o ruchu drogowym oraz przepisy wykonawcze).
4. Umowy ubezpieczenia (OC komunikacyjne, ewentualne OC przewoźnika, NNW pasażerów, assistance, ubezpieczenia majątkowe i odpowiedzialności cywilnej działalności), wraz z polisami, ogólnymi warunkami ubezpieczenia i korespondencją z ubezpieczycielem.
5. Regulaminy, procedury oraz polityki, w tym regulamin przewozu, procedury postępowania w razie wypadku lub awarii pojazdu, procedury w zakresie ochrony danych osobowych pasażerów (RODO) oraz instrukcje korzystania z tachografów i systemów telematycznych.

Obowiązkowe i rekomendowane ubezpieczenia przewoźnika drogowego osób

Obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

Absolutnym minimum z punktu widzenia prawa jest zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Bez tego ubezpieczenia pojazd nie może poruszać się po drogach, a przewoźnik naraża się na bardzo wysokie kary finansowe.

1. Posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu, co wynika wprost z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.
2. Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest jednym z ubezpieczeń obowiązkowych wymienionych w art. 4 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych; obejmuje ono szkody na osobie (śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia) i szkody w mieniu powstałe w związku z ruchem pojazdu (art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych).
3. Brak ważnej polisy OC skutkuje obowiązkiem uiszczenia opłaty na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, której wysokość jest powiązana z minimalnym wynagrodzeniem za pracę i w przypadku autobusu może odpowiadać równowartości trzykrotności minimalnego wynagrodzenia (art. 88–94 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych).

Ubezpieczenia rekomendowane – bezpieczeństwo finansowe przewoźnika

Choć przepisy nie nakładają na przewoźnika drogowego osób obowiązku zawierania dodatkowych polis, praktyka rynkowa i realne ryzyka sprawiają, że rozsądne zarządzanie firmą przewozową bez nich jest w istocie iluzoryczne.

1. Dobrowolne ubezpieczenie OC przewoźnika drogowego osób (OCP) – chroniące przedsiębiorcę przed roszczeniami pasażerów związanymi z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy przewozu, w tym opóźnieniem, odwołaniem kursu, zagubieniem bagażu lub innymi szkodami nieobjętymi obowiązkowym OC komunikacyjnym (stosowane powszechnie na rynku jako standard branżowy w oparciu o ogólne przepisy Kodeksu cywilnego i Prawa przewozowego).
2. Ubezpieczenie NNW (następstw nieszczęśliwych wypadków) pasażerów – zapewniające dodatkową ochronę osobom przewożonym, w szczególności w przewozach turystycznych, szkolnych i okazjonalnych, często wymagane w umowach zleceniodawców (bazujące na postanowieniach ogólnych warunków ubezpieczenia NNW oraz przepisach Kodeksu cywilnego.
3. Ubezpieczenia assistance i ochrony prawnej – pomagające w organizacji pojazdu zastępczego, holowania, noclegów dla pasażerów, a także w pokryciu kosztów obsługi prawnej w sporach wynikających z wykonywania przewozów (oferowane na podstawie OWU towarzystw ubezpieczeniowych, jako uzupełnienie obowiązkowego OC komunikacyjnego).
4. Polisy majątkowe i OC działalności gospodarczej – obejmujące szkody wyrządzone osobom trzecim w związku z działalnością przedsiębiorstwa transportowego (np. w zajezdni, na dworcu, podczas obsługi pasażerów), oparte na ogólnych zasadach odpowiedzialności cywilnej z Kodeksu cywilnego.

Konsekwencje braku wymaganych umów, dokumentów i polis

Sankcje administracyjne i finansowe

Brak wymaganych zezwoleń, licencji, dokumentów przewozowych czy polis ubezpieczeniowych skutkuje nie tylko ryzykiem zatrzymania pojazdu lub zakazu dalszej jazdy, ale także poważnymi sankcjami finansowymi dla przewoźnika.

1. Wykonywanie transportu drogowego osób bez wymaganej licencji lub zezwolenia jest kwalifikowane jako naruszenie ustawy o transporcie drogowym i wiąże się z karami pieniężnymi określonymi w załączniku do ustawy oraz możliwością cofnięcia uprawnień (art. 92a ustawy o transporcie drogowym wraz z załącznikiem nr 3 do ustawy).
2. Brak obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych skutkuje obowiązkiem uiszczenia opłaty na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz możliwością dochodzenia przez Fundusz regresu od posiadacza pojazdu za wypłacone odszkodowania (art. 88–94 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych).
3. Naruszenia w zakresie czasu pracy kierowców oraz obowiązków związanych z tachografami podlegają sankcjom administracyjnym wobec przedsiębiorcy i osoby zarządzającej transportem, a także karom dla kierowcy, zgodnie z ustawą o transporcie drogowym oraz ustawą o czasie pracy kierowców (art. 92a ustawy o transporcie drogowym w zw. z art. 6–7 ustawy o czasie pracy kierowców i przepisami rozporządzenia nr 561/2006).

Odpowiedzialność cywilna i karna

W razie wypadku lub poważnego incydentu z udziałem pasażerów, zakres odpowiedzialności przewoźnika zależy w dużej mierze od tego, czy posiadał wymagane uprawnienia, dokumenty i ubezpieczenia oraz czy prawidłowo wykonywał obowiązki wynikające z umowy przewozu.

1. Przewoźnik ponosi odpowiedzialność kontraktową wobec pasażera za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przewozu, w tym za opóźnienia, odwołanie kursu lub odmowę przewozu bez uzasadnionej przyczyny, na zasadach wynikających z Prawa przewozowego i Kodeksu cywilnego (art. 14–23 ustawy – Prawo przewozowe w zw. z art. 471–474 Kodeksu cywilnego).
2. W razie wypadku skutkującego śmiercią lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu pasażerów możliwe jest równoległe poniesienie odpowiedzialności cywilnej (odszkodowawczej) i karnej (np. za spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym) przez kierowcę oraz inne osoby odpowiedzialne za organizację przewozu, w zależności od okoliczności.
3. Brak odpowiednich polis ubezpieczeniowych (zwłaszcza obowiązkowego OC komunikacyjnego) może prowadzić do sytuacji, w której przewoźnik będzie musiał samodzielnie pokryć bardzo wysokie roszczenia odszkodowawcze zgłaszane przez poszkodowanych pasażerów lub ich rodziny.

Praktyczna lista kontrolna (checklista) dokumentowa dla przewoźnika drogowego osób

Poniższa checklista pozwala szybko zweryfikować, czy przewoźnik drogowy osób dysponuje podstawowym pakietem umów, dokumentów i ubezpieczeń wymaganych do bezpiecznego i legalnego prowadzenia działalności w Polsce i na terenie Unii Europejskiej.

Uprawnienia i licencje

1. Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego wydane zgodnie z rozporządzeniem nr 1071/2009 i ustawą o transporcie drogowym.
2. Licencja na krajowy przewóz osób (samochodem osobowym lub pojazdem do 9 osób łącznie z kierowcą) ważna przez okres od 2 do 50 lat.
3. Licencja wspólnotowa na międzynarodowy autobusowy i autokarowy przewóz osób (w przypadku przewozów międzynarodowych).
4. Zezwolenia na przewozy regularne, regularne specjalne i okazjonalne, zgodne z profilem działalności przedsiębiorstwa.

Umowy i regulaminy

1. Wzór umowy przewozu dla przewozów grupowych, okazjonalnych i turystycznych, zawierający postanowienia o odpowiedzialności i ubezpieczeniu.
2. Regulamin przewozu osób i bagażu, spójny z Prawem przewozowym oraz praktyką przewoźnika, udostępniony pasażerom.
3. Umowy z kierowcami (pracownicze lub cywilnoprawne) uwzględniające obowiązek przestrzegania przepisów o czasie pracy i bezpieczeństwie.
4. Umowy z podwykonawcami i zlecającymi przewozy, zawierające zapisy o licencjach, polisach i podziale odpowiedzialności.

Dokumenty kierowców i pojazdów

1. Prawo jazdy odpowiedniej kategorii z wpisem kodu „95” potwierdzającym kwalifikacje zawodowe.
2. Zaświadczenia lekarskie i psychologiczne kierowców, aktualne zgodnie z wymaganiami prawa.
3. Karta kierowcy lub wykresówki oraz komplet danych z ostatnich 56 dni.
4. Dowody rejestracyjne pojazdów i potwierdzenia aktualnych badań technicznych.

Ubezpieczenia

1. Polisy obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych dla wszystkich pojazdów wykorzystywanych do przewozu osób.
2. Dobrowolne OC przewoźnika drogowego osób obejmujące szkody wynikające z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu.
3. Ubezpieczenie NNW pasażerów, zwłaszcza przy przewozach turystycznych, szkolnych i pracowniczych.
4. Polisy assistance, ochrony prawnej oraz OC działalności gospodarczej, odpowiednio dopasowane do skali działalności przewoźnika.

Dokumentacja wewnętrzna i procedury

1. Ewidencja czasu pracy kierowców oraz system archiwizacji danych z tachografów.
2. Procedury postępowania w razie wypadku, awarii pojazdu oraz problemów z pasażerami.
3. Polityki i instrukcje dotyczące ochrony danych osobowych pasażerów (RODO).
4. Aktualne regulaminy, instrukcje i zarządzenia wewnętrzne udostępnione kierowcom i personelowi.

Podsumowanie – najważniejsze wnioski i rekomendowane działania

Profesjonalne prowadzenie działalności przewoźnika drogowego osób zaczyna się od porządku w dokumentach i polisach ubezpieczeniowych. Ustawy o transporcie drogowym, Prawo przewozowe oraz przepisy unijne dotyczące dostępu do zawodu i czasu pracy kierowców tworzą spójny system, w którym brak choćby jednego elementu może prowadzić do poważnych konsekwencji administracyjnych, finansowych i wizerunkowych..

1. Upewnij się, że Twoja firma posiada aktualne zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego oraz wszystkie wymagane licencje i zezwolenia na przewóz osób w kraju i za granicą.
2. Zweryfikuj i uaktualnij regulamin przewozu, wzory umów z pasażerami, zleceniodawcami i podwykonawcami, tak aby jasno określały zakres odpowiedzialności oraz kwestie ubezpieczeniowe.
3. Przeprowadź audyt dokumentów kierowców i pojazdów – sprawdź ważność badań, uprawnień, kart kierowców i ewidencji czasu pracy.
4. Skonsultuj z doradcą ubezpieczeniowym zakres obowiązkowych i dobrowolnych polis, aby zminimalizować ryzyko finansowe związane z wypadkami, opóźnieniami i roszczeniami pasażerów.
5. Wdroż systematyczne procedury aktualizacji dokumentów i szkoleń, aby Twój zespół znał i rozumiał zarówno przepisy prawa, jak i wewnętrzne regulacje przedsiębiorstwa.

Takie podejście pozwala nie tylko zminimalizować ryzyko sankcji i sporów, lecz także budować wizerunek przewoźnika jako partnera odpowiedzialnego, przewidywalnego i dbającego o bezpieczeństwo pasażerów oraz swoich pracowników.

Spis źródeł

1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity, Dz.U. z 2024 r. i 2025 r., w szczególności dział II oraz rozdział 3 „Transport drogowy osób”).
2. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (w szczególności art. 1, art. 4, art. 14–23 dotyczące umowy przewozu osób i przesyłek bagażowych).
3. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (w szczególności art. 4 pkt 1, art. 23, art. 34 oraz art. 88–94).
4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (w szczególności art. 4–7, przepisy dotyczące ewidencji i czasu pracy kierowców).
5. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (w szczególności art. 38 pkt 3 w zakresie obowiązku posiadania dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy OC).
6. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (w szczególności przepisy o kwalifikacjach kierowców autobusów i wpisie kodu „95”).
7. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 561/2006 z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.
8. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego.
9. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych.
10. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1258 nowelizujące przepisy dotyczące czasu pracy kierowców autobusów wykonujących przewozy okazjonalne osób.
11. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym.
12. Branżowe opracowania i poradniki dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego, czasu pracy kierowców oraz praktyki kontrolnej GITD i WITD.
13. Regulaminy przewozu osób i bagażu oraz wzorce dokumentów przewozowych stosowane przez przewoźników publicznego transportu zbiorowego i przewoźników komercyjnych.

Hashtagi branżowe

#transportosób #przewoźnikdrogowy #prawoTransportowe #czasPracyKierowców #bezpieczeństwopasażerów #ubezpieczeniaOC #kontrolaITD

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.