Telefon: 690 936 501 (dr inż. Bogusław Madej)
Email: bmadej@atut-bm.pl ; biuro@atut-bm.pl
Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Prosta Spółka Akcyjna (PSA) to nowoczesna forma prawna spółki kapitałowej w polskim systemie prawnym, wprowadzona ustawą z 19 lipca 2019 roku, obowiązująca od 1 lipca 2021 roku. Jest trzecim typem spółki kapitałowej w Kodeksie spółek handlowych, łącząc cechy zarówno spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i tradycyjnej spółki akcyjnej.
PSA powstała z myślą o innowacyjnych przedsiębiorstwach i startupach, szczególnie działających w sektorach takich jak technologie informacyjne, biotechnologia czy nowoczesne usługi. Ustawodawca wprowadził tę formę prawną w odpowiedzi na postulaty środowisk startupowych, które wskazywały na zbyt duży formalizm istniejących form spółek kapitałowych i trudności w pozyskiwaniu kapitału.
Utworzono możliwość tworzenia spółki o maksymalnie uproszczonym procesie zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz zmniejszenie barier wejścia na rynek dla młodych przedsiębiorców, którzy maja ciekawe pomysły na biznes, ale nie mają pieniędzy na start.
Prosta Spółka Akcyjna (PSA) to nowoczesna forma prawna spółki kapitałowej wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 19 lipca 2019 roku, która weszła w życie 1 lipca 2021 roku. Jest trzecim typem spółki kapitałowej w Kodeksie spółek handlowych, obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz tradycyjnej spółki akcyjnej.
PSA powstała jako odpowiedź na postulaty środowisk startupowych, które wskazywały na zbyt duży formalizm istniejących form spółek kapitałowych oraz trudności w pozyskiwaniu kapitału na wczesnym etapie działalności. Głównym założeniem było uproszczenie procesu zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz zmniejszenie barier wejścia na rynek dla młodych przedsiębiorców.
PSA łączy w sobie cechy zarówno spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i tradycyjnej spółki akcyjnej, oferując jednocześnie większą elastyczność i możliwości dostosowania do specyficznych potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw, szczególnie działających w sektorach takich jak:
Wprowadzenie prostej spółki akcyjnej było rezultatem wieloletnich prac legislacyjnych mających na celu stworzenie formy prawnej dostosowanej do realiów gospodarki innowacyjnej XXI wieku.
Ustawodawca dostrzegł, że istniejące formy spółek kapitałowych nie spełniają w pełni oczekiwań przedsiębiorców działających w dynamicznie rozwijających się branżach. Tradycyjna spółka akcyjna wymagała wysokiego kapitału zakładowego (100 000 zł) i charakteryzowała się znacznym formalizmem, co czyniło ją nieatrakcyjną dla małych i średnich przedsiębiorstw. Z kolei spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, choć bardziej dostępna, nie oferowała wystarczającej elastyczności w zakresie struktury kapitałowej i zarządzania.
PSA miała wypełnić tę lukę, oferując:
Jedną z najbardziej rewolucyjnych cech PSA jest wymagany kapitał akcyjny wynoszący zaledwie 1 złoty. To fundamentalna różnica w stosunku do innych spółek kapitałowych:
| Forma prawna | Minimalny kapitał | Różnica względem PSA |
|---|---|---|
| Prosta Spółka Akcyjna | 1 zł | - |
| Spółka z o.o. | 5 000 zł | 5000x więcej |
| Spółka Akcyjna | 100 000 zł | 100 000x więcej |
Kapitał akcyjny w PSA ma charakter zmienny, co oznacza, że jego wysokość nie jest określana w umowie spółki. Zmiany wysokości kapitału nie wymagają zatem zmiany umowy spółki, co znacznie upraszcza procedury i obniża koszty związane z podwyższeniem lub obniżeniem kapitału.
Pokrycie kapitału akcyjnego w minimalnej wysokości 1 złotego pozwala już na wpis spółki do Krajowego Rejestru Sądowego. Jeżeli umowa spółki przewiduje dalsze wpłaty, mogą one zostać wprowadzone w terminie do 3 lat od momentu zarejestrowania spółki.
W PSA obowiązuje nowatorskie podejście do struktury akcyjnej. Akcje nie posiadają wartości nominalnej i są całkowicie oderwane od kapitału akcyjnego spółki. W przeciwieństwie do tradycyjnych rozwiązań, gdzie akcje stanowią część kapitału zakładowego, w PSA akcje jedynie określają prawa poszczególnych akcjonariuszy w spółce.
Dodatkowo, wszystkie akcje w PSA są zdematerializowane – istnieją wyłącznie w formie cyfrowej, przechowywane w rejestrze akcjonariuszy prowadzonym przez uprawniony podmiot. Eliminuje to problemy związane z:
Spółka ma obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy z uprawnionym podmiotem, którym może być dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
PSA wprowadza przełomowe rozwiązanie w zakresie wkładów na pokrycie akcji. Oprócz tradycyjnych wkładów pieniężnych i rzeczowych, akcje mogą być obejmowane w zamian za:
Uwaga: Wkłady w postaci praw niezbywalnych oraz świadczenia pracy lub usług nie są uwzględniane przy ustalaniu wysokości kapitału akcyjnego. Kapitał akcyjny tworzony jest wyłącznie z wkładów pieniężnych i wkładów niepieniężnych w postaci rzeczy i praw zbywalnych.
To rozwiązanie jest szczególnie istotne dla firm technologicznych i startupów, gdzie kluczowym zasobem jest wiedza, doświadczenie i zaangażowanie założycieli. Pozwala to na angażowanie specjalistów bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów wynagrodzeń na wczesnym etapie działalności spółki.
PSA oferuje elastyczny system organów, który można dostosować do specyfiki i potrzeb konkretnej spółki. Podstawowym i obligatoryjnym organem jest walne zgromadzenie akcjonariuszy, które podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące funkcjonowania spółki.
Poza walnym zgromadzeniem, założyciele PSA mają do wyboru dwa alternatywne modele zarządzania:
W tym modelu funkcjonują następujące organy:
Powołanie rady nadzorczej jest obowiązkowe, gdy:
Alternatywą dla tradycyjnego podziału na zarząd i radę nadzorczą jest powołanie rady dyrektorów – organu łączącego funkcje zarządcze i nadzorcze. Rada dyrektorów:
Rada dyrektorów może składać się z:
Taki podział pozwala na elastyczne rozdzielenie kompetencji i odpowiedzialności, zachowując przy tym prostszą strukturę organizacyjną niż w modelu dualistycznym.
Istotne: Wybór jednego modelu wyklucza drugi – jeśli w PSA funkcjonuje rada dyrektorów, nie można powołać zarządu i rady nadzorczej, i odwrotnie.
Podobnie jak w innych spółkach kapitałowych, akcjonariusze PSA nie odpowiadają swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Za zobowiązania spółki odpowiada wyłącznie sama spółka całym swoim majątkiem. Ryzyko akcjonariuszy ogranicza się do wartości wniesionych wkładów.
Wyjątkiem od tej zasady jest odpowiedzialność członków zarządu lub rady dyrektorów, którzy ponoszą solidarną odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania spółki, gdy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. Członkowie organów mogą się jednak uwolnić od tej odpowiedzialności, jeżeli wykażą, że:
Jedną z kluczowych zalet PSA jest uproszczona i elastyczna procedura emisji nowych akcji, co ułatwia pozyskiwanie kapitału na rozwój działalności.
Emisja akcji w PSA może przebiegać w trzech wariantach:
Jest to najbardziej sformalizowana procedura, która wymaga:
Mniej sformalizowana forma, która jest możliwa, gdy umowa spółki przewiduje maksymalną liczbę akcji i termin ich emisji. W takim przypadku:
Najszybsza i najbardziej elastyczna forma, możliwa gdy umowa spółki zawiera upoważnienie dla zarządu do przeprowadzenia emisji akcji. Zarząd może samodzielnie:
PSA przewiduje również możliwość przeprowadzenia warunkowej emisji akcji, która przypomina warunkowe podwyższenie kapitału w tradycyjnej spółce akcyjnej. Warunkowa emisja może być przeznaczona na:
PSA oferuje szerokie możliwości kształtowania struktury akcyjnej, co pozwala na precyzyjne dostosowanie praw i obowiązków akcjonariuszy do potrzeb spółki.
Podstawowy rodzaj akcji, zgodnie z zasadą "one share – one vote" (jedna akcja = jeden głos). Akcje zwykłe dają akcjonariuszowi standardowe uprawnienia:
Spółka może emitować akcje z różnymi formami uprzywilejowania. Kodeks spółek handlowych nie zawiera zamkniętego katalogu możliwych form uprzywilejowania, co daje dużą swobodę w kształtowaniu praw akcjonariuszy. Najczęstsze formy uprzywilejowania to:
Szczególny rodzaj akcji przewidziany specjalnie dla PSA. Akcje założycielskie mogą być emitowane wyłącznie na rzecz założycieli spółki i są związane z uprzywilejowaniem w zakresie prawa głosu. Charakteryzują się:
Obok uprzywilejowania akcji, umowa spółki może przyznawać akcjonariuszom uprawnienia indywidualne, które są bezpośrednio związane z osobą akcjonariusza (a nie z akcjami). Uprawnienia te wygasają najpóźniej z dniem, w którym osoba przestaje być akcjonariuszem. Przykłady:
Od momentu wprowadzenia PSA do polskiego systemu prawnego w 2021 roku, ta forma prawna stopniowo zyskuje na popularności, szczególnie wśród innowacyjnych przedsiębiorstw.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na dzień 30 czerwca 2024 roku w Polsce zarejestrowanych było 2 534 prostych spółek akcyjnych. PSA znajduje największe zastosowanie w następujących branżach:
| Branża | PKD | Charakterystyka |
|---|---|---|
| Oprogramowanie i usługi IT | 62.01.Z | Najpopularniejszy sektor wśród PSA, obejmujący tworzenie oprogramowania, aplikacji mobilnych, SaaS |
| Projekty budowlane | 41.10.Z | Deweloperzy, firmy projektowe, generalny wykonawcy |
| E-commerce | 47.91.Z | Sklepy internetowe, platformy marketplace, dropshipping |
| Biotechnologia | 72.11.Z | Badania naukowe, innowacje medyczne, biotech |
| Fintech | 66.19.Z | Innowacje finansowe, płatności elektroniczne, blockchain |
Prosta spółka akcyjna jest szczególnie rekomendowana dla:
PSA idealnie odpowiada potrzebom startupów, które:
Przedsiębiorstwa, które:
Osoby, które:
Startup IT – troje założycieli tworzy aplikację mobilną. Jeden wnosi kapitał pieniężny (10 000 zł), drugi kod aplikacji jako wkład niepieniężny, trzeci zobowiązuje się do dwuletniego świadczenia usług marketingowych. Wszyscy otrzymują akcje odpowiadające wartości ich wkładu.
Firma biotechnologiczna – naukowcy zakładają spółkę w celu komercjalizacji wynalazku. Wnoszą kapitał minimalny (1 zł), a następnie przeprowadzają emisję akcji dla inwestora venture capital, który wnosi 500 000 zł. Dzięki elastycznej strukturze akcyjnej założyciele zachowują kontrolę nad spółką dzięki akcjom uprzywilejowanym.
Platforma e-commerce – młody przedsiębiorca zakłada PSA z minimalnym kapitałem, angażując programistów i specjalistów od marketingu oferując im akcje zamiast wysokich wynagrodzeń. W miarę rozwoju przeprowadza kolejne emisje akcji dla aniołów biznesu.
Proces założenia PSA jest stosunkowo prosty i może przebiegać w dwóch wariantach: tradycyjnym (u notariusza) lub elektronicznym (przez system S-24).
Umowa PSA może być zawarta na dwa sposoby:
Zalety:
Wady:
Zalety:
Wady:
Powołanie członków zarządu (lub rady dyrektorów) oraz ewentualnie rady nadzorczej. Powołanie może nastąpić:
Akcjonariusze muszą wnieść wkłady na pokrycie kapitału akcyjnego w minimalnej wysokości określonej w umowie (co najmniej 1 zł). Wkłady mogą być wnoszone w formie:
Do wniosku o rejestrację należy załączyć:
Po zarejestrowaniu spółki konieczne jest zawarcie umowy z uprawnionym podmiotem (dom maklerski, bank, KDPW) o prowadzenie rejestru akcjonariuszy. Rejestr jest obowiązkowy i zawiera:
Aby w pełni zrozumieć specyfikę PSA, warto porównać ją z innymi popularnymi formami spółek kapitałowych dostępnymi w polskim systemie prawnym.
| Kryterium | PSA | Sp. z o.o. | Spółka Akcyjna |
|---|---|---|---|
| Kapitał zakładowy/akcyjny | 1 zł (minimalnie) | 5 000 zł | 100 000 zł |
| Rodzaj kapitału | Kapitał akcyjny (zmienny, nie wskazany w umowie) | Kapitał zakładowy (stały) | Kapitał zakładowy (stały) |
| Akcje/udziały | Akcje beznominałowe, zdematerializowane | Udziały z wartością nominalną | Akcje z wartością nominalną |
| Wkłady niepieniężne | Tak (w tym praca i usługi) | Ograniczone (bez pracy/usług) | Tak (bez pracy/usług) |
| Modele zarządzania | Zarząd lub rada dyrektorów | Zarząd | Zarząd + rada nadzorcza (obligatoryjnie) |
| Walne zgromadzenie | Elastyczne formy zwołania i obradowania | Zgromadzenie wspólników | Formalizowane procedury |
| Emisja akcji/podwyższenie kapitału | Uproszczona, elastyczna | Wymaga zmiany umowy | Sformalizowana procedura |
| Odpowiedzialność wspólników | Ograniczona | Ograniczona | Ograniczona |
| Księgowość | Pełna księgowość | Pełna księgowość | Pełna księgowość |
| Obrót akcjami/udziałami | Łatwy (rejestr elektroniczny) | Możliwe ograniczenia w umowie | Swobodny (możliwy obrót giełdowy) |
| Koszt założenia | Niski (150-250 zł + ewentualnie notariusz) | Średni (500-600 zł + ewentualnie notariusz) | Wysoki (1000+ zł + koszty notarialne) |
| Czas rejestracji | 24h-30 dni (w zależności od formy) | 24h-30 dni | 30-60 dni |
Minimalny kapitał akcyjny (1 zł) może budzić uzasadnione obawy wierzycieli co do wypłacalności spółki. W praktyce może to prowadzić do:
Jako relatywnie nowa forma prawna, PSA może napotykać na:
Brak możliwości wprowadzenia akcji do obrotu giełdowego oznacza, że PSA może nie być odpowiednią formą dla firm planujących:
W takich przypadkach konieczne będzie przekształcenie PSA w tradycyjną spółkę akcyjną, co wiąże się z dodatkowymi kosztami i procedurami formalnymi.
Decyzja o wyborze formy prawnej działalności powinna być poprzedzona dokładną analizą potrzeb i planów rozwojowych przedsiębiorstwa.
Prosta Spółka Akcyjna to nowoczesne, elastyczne i dostępne rozwiązanie dla przedsiębiorców, szczególnie rekomendowane dla startupów oraz małych i średnich przedsiębiorstw działających w innowacyjnych branżach. Jej główne zalety – minimalny kapitał zakładowy, elastyczność zarządzania, możliwość wnoszenia wkładów niepieniężnych (w tym pracy i usług) oraz prosty tryb emisji akcji – czynią ją atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych form spółek kapitałowych.
PSA odpowiada na rzeczywiste potrzeby gospodarki innowacyjnej, oferując narzędzia umożliwiające szybkie pozyskiwanie kapitału, angażowanie specjalistów poprzez programy motywacyjne oraz elastyczne zarządzanie strukturą własnościową. Dzięki możliwości wyboru między modelem dualistycznym a monistycznym (rada dyrektorów), spółka może dostosować swoją strukturę organizacyjną do specyfiki prowadzonej działalności.
Warto jednak pamiętać, że PSA, mimo licznych zalet, nie jest uniwersalnym rozwiązaniem dla każdego przedsiębiorcy. Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, konieczność utrzymywania rejestru akcjonariuszy, ograniczenia w dostępie do rynku kapitałowego oraz relatywnie krótka historia funkcjonowania mogą stanowić bariery dla niektórych przedsiębiorstw.
Przed podjęciem decyzji o założeniu PSA warto skonsultować się z doradcą prawnym lub podatkowym, który pomoże ocenić, czy ta forma prawna jest optymalna dla planowanego modelu biznesowego i strategii rozwoju przedsiębiorstwa.
Kluczowe wnioski: