Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Pośrednictwo przy przewozie rzeczy stanowi kluczowy element sprawnie działającego łańcucha logistycznego. Profesjonalne organizowanie transportu wymaga nie tylko wiedzy i doświadczenia, ale przede wszystkim spełnienia rygorystycznych wymagań prawnych określonych w przepisach krajowych i unijnych. Licencja na pośrednictwo przy przewozie rzeczy, często nazywana licencją spedycyjną, to dokument potwierdzający kompetencje przedsiębiorcy oraz gwarantujący klientom, że współpracują z podmiotem działającym zgodnie z prawem. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy wymagania, procedury oraz zasady wykonywania działalności w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy, przedstawiając praktyczne informacje niezbędne dla osób zamierzających rozpocząć tego typu działalność gospodarczą.
Zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym, transport drogowy obejmuje nie tylko krajowy i międzynarodowy przewóz rzeczy, ale również działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Co istotne, ustawa nie zawiera szczegółowej definicji tego pojęcia, co w praktyce budzi pewne wątpliwości interpretacyjne.
Pośrednictwo przy przewozie rzeczy należy do kategorii umów nienazwanych w polskim prawie cywilnym, gdyż brak jest szczególnych przepisów regulujących bezpośrednio tę formę umowy. W praktyce pośrednictwo polega na kojarzeniu kontrahentów w transakcjach transportowych za sprawą osoby trzeciej, której zadaniem jest doprowadzenie do porozumienia lub załatwienia określonych spraw pomiędzy stronami.
Wiele osób w branży transportowej błędnie utożsamia pośrednictwo przy przewozie rzeczy ze spedycją. Należy jednak wyraźnie rozróżnić te dwa pojęcia.
Według art. 794 § 1 Kodeksu Cywilnego, przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Kluczową cechą spedycji jest jej odpłatność – spedytor działa za wynagrodzeniem, które stanowi przedmiot umowy.
Z kolei pośrednictwo przy przewozie rzeczy może dotyczyć również przewoźników, którzy przekazują zlecenia przewozowe innym firmom transportowym. W takim przypadku działania te nie są odpłatne w rozumieniu odrębnej umowy spedycji, gdyż stanowią element organizacji własnej działalności przewozowej. Dlatego licencja na pośrednictwo przy przewozie rzeczy nie dotyczy wyłącznie spedytorów, ale też pozostałych przedsiębiorców działających w branży transportowej, którzy organizują przewozy na zlecenie lub przekazują frachty podwykonawcom.
Do podstawowych zadań pośrednika przy przewozie rzeczy należą:
Dla działalności w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy przewidziane są odrębne kody według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):
Transport drogowy rzeczy natomiast klasyfikowany jest jako PKD 49.41.Z, co podkreśla odrębność tych rodzajów działalności gospodarczej.
Podstawowym aktem prawnym regulującym działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy jest ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (Dz.U. 2001 Nr 125 poz. 1371 z późniejszymi zmianami).
Zgodnie z art. 5b ust. 2 tej ustawy, podjęcie i wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy wymaga uzyskania odpowiedniej licencji. Wykonywanie działalności bez wymaganej licencji może skutkować surowymi sankcjami administracyjnymi i finansowymi.
Artykuł 5c ust. 2 precyzuje warunki udzielenia licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy. Przedsiębiorca musi wykazać się:
Ważnym aktem prawnym regulującym wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego.
Rozporządzenie to określa cztery podstawowe wymagania, które musi spełniać przewoźnik drogowy:
Choć ustawa o transporcie drogowym nie definiuje szczegółowo pośrednictwa przy przewozie rzeczy, pomocne może być odniesienie do art. 794 Kodeksu Cywilnego, który reguluje umowę spedycji.
Zgodnie z tym przepisem, przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.
Dodatkowym aktem prawnym regulującym kwestie związane z przewozem rzeczy jest ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku – Prawo przewozowe. Ustawa ta określa zasady przewozu osób i rzeczy, obejmując różne środki transportu lądowego, oraz reguluje odpowiedzialność przewoźnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przewozu.
Pierwszym i kluczowym wymaganiem do uzyskania licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy jest dobra reputacja przedsiębiorcy oraz osób zarządzających.
Zgodnie z art. 5c ust. 1 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym oraz art. 6 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, warunek dobrej reputacji jest spełniony, jeżeli:
Aby udokumentować spełnienie wymogu dobrej reputacji, przedsiębiorca musi złożyć:
Drugim kluczowym wymaganiem jest posiadanie przez przedsiębiorcę odpowiedniej zdolności finansowej zapewniającej podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 5c ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym, przedsiębiorca ubiegający się o licencję na pośrednictwo przy przewozie rzeczy musi wykazać się dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości 50 000 euro.
Wartość euro przeliczana jest według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu 31 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym sytuacja finansowa jest oceniana.
Zgodnie z art. 5c ust. 3 ustawy o transporcie drogowym, sytuację finansową można potwierdzić poprzez:
Należy podkreślić, że przedsiębiorca zobowiązany jest dysponować odpowiednim kapitałem nie tylko w momencie występowania z wnioskiem o licencję, ale również przez cały okres prowadzenia działalności. Organ licencyjny może w każdym czasie zweryfikować, czy przedsiębiorca nadal spełnia wymóg zdolności finansowej.
Trzecim fundamentalnym wymaganiem jest posiadanie przez przedsiębiorcę lub osobę zarządzającą transportem w przedsiębiorstwie odpowiednich kompetencji zawodowych potwierdzonych certyfikatem.
Certyfikat Kompetencji Zawodowych (CKZ) to dokument potwierdzający kwalifikację, wiedzę i umiejętności niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa w branży transportu drogowego. Posiadanie tego certyfikatu jest jednym z najważniejszych warunków umożliwiających uzyskanie licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy.
Od 4 grudnia 2011 roku obowiązuje Certyfikat Unijny/Wspólnotowy, który zastąpił wcześniejszy podział na cztery kategorie (krajowy i międzynarodowy transport osób oraz rzeczy). Obecnie jeden certyfikat wydawany jest na przewozy krajowe i międzynarodowe. Natomiast oddzielne certyfikaty wymagane są w przewozach osób i przewozach rzeczy.
Zgodnie z przepisami, certyfikat kompetencji zawodowych musi posiadać co najmniej jedna osoba w przedsiębiorstwie, która jest odpowiedzialna za zarządzanie transportem drogowym. Może to być:
Osoba zarządzająca transportem musi faktycznie i rzeczywiście pełnić swoją rolę w przedsiębiorstwie, podejmując decyzje dotyczące: zatrudniania i zwalniania kierowców oraz pozostałych pracowników, planowania i inwestowania w środki trwałe, zawierania umów związanych z realizacją usług przewozowych.
Aby uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych, należy:
Możliwość zwolnienia z obowiązku odbycia egzaminu pisemnego przysługuje osobom, które ukończyły studia podyplomowe lub inne formy kształcenia zawierające wszystkie zagadnienia wymagane do uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych. W takim przypadku należy przedstawić odpowiednie zaświadczenie lub dyplom potwierdzający ukończenie takiego programu edukacyjnego. Zwolnionym można być tylko z testu, ale nie z zadań problemowych.
Zgodnie z art. 7 ustawy o transporcie drogowym, organem właściwym w sprawach udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany lub cofnięcia licencji na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy jest starosta właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorcy.
W przypadku przedsiębiorców z siedzibą w miastach na prawach powiatu, organem właściwym jest prezydent miasta.
Aby uzyskać licencję spedycyjną, przedsiębiorca musi złożyć kompleksowy wniosek wraz z załącznikami:
Wysokość opłaty za udzielenie licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy zależy od okresu, na jaki licencja ma być udzielona:
Opłatę należy uiścić przed złożeniem wniosku, a dowód wpłaty należy dołączyć do dokumentów. Wpłaty można dokonać gotówką w kasie starostwa, przelewem na wskazany rachunek bankowy lub kartą płatniczą (w zależności od możliwości oferowanych przez dany urząd).
W przypadku zmiany danych zawartych w licencji lub utraty licencji i konieczności wydania wtórnika, obowiązują następujące opłaty:
Organ wydający licencję zobowiązany jest do rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji administracyjnej w terminie 30 dni od daty otrzymania kompletnego wniosku wraz z wszystkimi wymaganymi załącznikami.
W przypadku braków formalnych we wniosku, urząd wzywa wnioskodawcę do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie. Termin 30 dni liczy się od daty uzupełnienia kompletnej dokumentacji.
Licencja na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy wydawana jest na okres nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat. Przedsiębiorca sam decyduje, na jaki okres chce uzyskać licencję, pamiętając o odpowiedniej opłacie związanej z wybranym czasem obowiązywania.
Pośrednik przy przewozie rzeczy pełni kluczową rolę w organizacji transportu, dlatego na nim spoczywa szereg obowiązków i odpowiedzialności.
Podstawowym zadaniem pośrednika jest profesjonalne organizowanie i planowanie przewozów towarów w imieniu klientów. Pośrednik działa jako koordynator całego procesu logistycznego, dbając o to, aby transport odbywał się sprawnie, terminowo i zgodnie z wymaganiami zleceniodawcy.
Pośrednik zobowiązany jest do starannego wyboru przewoźników, którym powierza realizację przewozu. Zgodnie z art. 799 Kodeksu Cywilnego, spedytor (a w szerszym kontekście również pośrednik) jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w ich wyborze.
Oznacza to, że pośrednik musi dochować należytej staranności przy wyborze podwykonawców, weryfikując ich kompetencje, wiarygodność, posiadanie odpowiednich licencji i ubezpieczeń oraz zdolność do terminowej realizacji usługi transportowej.
Do obowiązków pośrednika należy również przygotowywanie kompletnej dokumentacji związanej z przewozem rzeczy. Obejmuje to między innymi:
Pośrednik ponosi określoną odpowiedzialność prawną za realizację przewozu. W przypadku umowy spedycji, zgodnie z art. 799 Kodeksu Cywilnego, spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników, którymi się posługuje, chyba że nie ponosi winy w wyborze.
Ponadto, jeżeli przewoźnik powierza wykonanie przewozu innemu przewoźnikowi (podprzewoźnikowi), to przewoźnik, który przyjął przesyłkę od nadawcy, ponosi odpowiedzialność za czynności podprzewoźnika jak za swoje własne czynności. W praktyce oznacza to, że ostateczną odpowiedzialność wobec klienta ponosi podmiot, z którym klient zawarł umowę.
Pośrednik przy przewozie rzeczy zobowiązany jest do prowadzenia odpowiedniej ewidencji swojej działalności, co umożliwia kontrolę przez uprawnione organy oraz zapewnia przejrzystość i możliwość rozliczenia wykonanych usług.
Każdy pośrednik i przewoźnik powinien posiadać ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OCP), które chroni go przed roszczeniami w przypadku uszkodzenia, utraty lub opóźnienia w dostawie towaru. Ubezpieczenie to jest nie tylko wymogiem dobrych praktyk, ale również zabezpieczeniem finansowym w przypadku powstania szkody.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy podlegają kontroli przez Inspekcję Transportu Drogowego (ITD).
Inspektorzy ITD mogą przeprowadzać następujące rodzaje kontroli:
Zgodnie z przepisami, o planowanej kontroli Inspekcja musi poinformować przedsiębiorcę co najmniej 7 dni przed jej rozpoczęciem. Kontrola powinna zostać wszczęta nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia.
Na zawiadomieniu o kontroli ITD musi zostać wskazany okres objęty kontrolą oraz szczegółowy wykaz dokumentów, które będą sprawdzane.
Podczas kontroli inspektorzy ITD mają prawo:
Zgodnie z przepisami ustawy o transporcie drogowym, inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego mają prawo do nakładania i ściągania kar pieniężnych oraz grzywien wobec pośrednika w przewozie rzeczy.
Za każde stwierdzone naruszenie grozi kara od 50 złotych do 12 000 złotych. Suma nałożonych kar nie może być większa niż 40 000 złotych.
Od decyzji administracyjnej wydanej przez ITD przysługuje odwołanie do Głównego Inspektora Transportu Drogowego (GITD) w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji. W dalszej kolejności możliwa jest skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA), a następnie do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA).
Oprócz nałożenia kary administracyjnej za ujawnione naruszenia, organ może wykorzystać wyniki kontroli do wszczęcia postępowań:
Licencja na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy może zostać cofnięta w określonych sytuacjach prawnych.
Zgodnie z art. 15 ustawy o transporcie drogowym, licencję cofa się, gdy:
Cofnięcie licencji nie następuje automatycznie. Wszczęcie postępowania dotyczącego cofnięcia zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego poprzedza pismo organu, w którym informuje on przewoźnika, że istnieje ryzyko niespełnienia wymagań, oraz wyznacza termin na uregulowanie tej sytuacji. Dopiero w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie ureguluje sytuacji w wyznaczonym terminie, wszczynane jest postępowanie administracyjne w sprawie cofnięcia licencji.
Licencja transportowa może zostać nie tylko cofnięta, ale także zawieszona.
Zgodnie z art. 14a ustawy o transporcie drogowym, przewoźnik może zawiesić w całości albo w części wykonywanie transportu drogowego na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. W takim przypadku przedsiębiorca musi w ciągu 14 dni od rozpoczęcia okresu zawieszenia:
W takiej sytuacji, mimo że okres zawieszenia trwa dłużej niż 6 miesięcy, licencja nie zostanie cofnięta. Wypisy z licencji wrócą do firmy siedem dni przed upływem okresu zawieszenia.
W przypadku wydania decyzji stwierdzającej utratę dobrej reputacji, dochodzi do zawieszenia zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Zawieszenie trwa do czasu zastosowania środka rehabilitacyjnego, o którym mowa w art. 7e rozporządzenia (WE) nr 1071/2009.
Obok cofnięcia i zawieszenia, przepisy przewidują również sytuacje, w których następuje wygaśnięcie licencji. Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, wygaśnięcie licencji ma miejsce, gdy doszło do:
Pośrednictwo w przewozie rzeczy stanowi istotny element polskiego rynku transportowego, wymagający od przedsiębiorców spełnienia rygorystycznych wymogów prawnych oraz posiadania odpowiednich kompetencji. Uzyskanie licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy, zwanej potocznie licencją spedycyjną, nie jest procesem skomplikowanym, ale wymaga staranności i zgromadzenia kompletnej dokumentacji potwierdzającej dobrą reputację, zdolność finansową w wysokości 50 000 euro oraz posiadanie certyfikatu kompetencji zawodowych.
Profesjonalne prowadzenie działalności pośrednika wymaga nie tylko formalnego spełnienia wymogów licencyjnych, ale przede wszystkim rzetelności, wiedzy branżowej oraz umiejętności efektywnego zarządzania procesami logistycznymi. Pośrednik pełni kluczową rolę jako ogniwo łączące zleceniodawców z przewoźnikami, dlatego jego odpowiedzialność obejmuje zarówno staranność w doborze podwykonawców, jak i prawidłowe przygotowanie dokumentacji oraz koordynację całego procesu transportowego.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie pośrednictwa muszą być świadomi, że podlegają kontroli Inspekcji Transportu Drogowego, która może nałożyć dotkliwe sankcje finansowe za stwierdzone naruszenia. Dodatkowo utrata dobrej reputacji, zdolności finansowej lub kompetencji zawodowych może skutkować zawieszeniem lub cofnięciem licencji, co uniemożliwi dalsze prowadzenie działalności.
Dynamiczny rozwój branży TSL oraz postępująca cyfryzacja procesów logistycznych stawiają przed pośrednikami nowe wyzwania, ale także otwierają możliwości zwiększenia efektywności i konkurencyjności. Inwestycja w nowoczesne systemy zarządzania transportem, automatyzację procesów oraz ciągłe podnoszenie kwalifikacji to działania, które pozwolą utrzymać wysoką pozycję na rynku i sprostać rosnącym wymaganiom klientów.
Dla osób zamierzających rozpocząć działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy kluczowe jest przede wszystkim zdobycie certyfikatu kompetencji zawodowych, zgromadzenie wymaganego kapitału w wysokości 50 000 euro oraz zadbanie o zachowanie dobrej reputacji przez cały okres prowadzenia działalności. Dokładne zapoznanie się z przepisami prawa transportowego oraz konsultacja z prawnikami specjalizującymi się w branży TSL pomoże uniknąć błędów i zapewni sprawne rozpoczęcie działalności.
#PośrednictwoWPrzewozie #LicencjaSpedycyjna #TransportDrogowy #BranżaTSL #CertyfikatKompetencji #SpedycjaTransportowa #PrawoTransportowe
 |
 |
 |
