Pakiet Mobilności wprowadza fundamentalne zmiany w klasyfikacji i regulacji przewozów międzynarodowych w Unii Europejskiej. Poznaj szczegółowo wszystkie rodzaje przewozów objętych nowymi przepisami, zrozum ich definicje i wymagania, a także sprawdź praktyczne przykłady ich prawidłowego wykorzystania w codziennej działalności transportowej.
Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Pakiet Mobilności wprowadza precyzyjną klasyfikację rodzajów przewozów, która ma bezpośredni wpływ na obowiązki administracyjne, koszty zatrudnienia i zgodność z przepisami unijnymi. Każdy rodzaj przewozu podlega odmiennym regulacjom dotyczącym delegowania kierowców, wynagrodzenia minimalnego oraz dokumentacji. Niewłaściwa klasyfikacja operacji transportowej może prowadzić do znacznych kar finansowych i problemów prawnych. Dlatego też zrozumienie różnic między przewozami bilateralnymi, kabotażowymi i cross-trade jest fundamentalne dla każdego przewoźnika działającego na rynku europejskim[21].
Przewóz bilateralny to transport międzynarodowy realizowany między krajem siedziby przewoźnika a innym państwem członkowskim UE lub państwem trzecim, w obu kierunkach. Stanowi on najczęściej realizowaną formę międzynarodowego transportu drogowego przez polskich przewoźników[44]. U podstaw transportu bilateralnego leżą dwustronne umowy międzynarodowe, które państwa zawierają w celu regulacji wzajemnej wymiany usług transportowych. W swojej esencji przewóz bilateralny obejmuje transport ładunku rozpoczynający się w Polsce i kończący w innym kraju, lub odwrotnie – rozpoczynający się za granicą i finalizowany w Polsce[43].
Fundamentalną zmianą wprowadzoną przez Pakiet Mobilności jest ustanowienie szczególnego statusu dla przewozów bilateralnych. Kierowca realizujący taką operację co do zasady nie jest traktowany jako pracownik delegowany, co oznacza ogromne uproszczenie administracyjne i korzyść finansową dla przewoźnika[43]. Firma zyskuje zwolnienie z obowiązku zgłaszania kierowcy w systemie IMI oraz wypłacania zagranicznego wynagrodzenia minimalnego. Przewozy bilateralne wyłączone są z przepisów o delegowaniu kierowców, a pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty płac sektorowych obowiązujących w krajach docelowych[45].
Pakiet Mobilności wprowadził nowe przepisy pozwalające na wykonanie dodatkowych czynności w ramach przewozu bilateralnego. Kierowca może wykonać dodatkowo jedną czynność załadunku lub rozładunku w kraju, przez który przejeżdża, lub maksymalnie dwie czynności załadunku i/lub rozładunku w trakcie powrotu (w dwóch różnych krajach), jeśli nie skorzysta z pierwszej opcji[41]. Te dodatkowe operacje nie mogą dotyczyć jednego kraju i muszą być ściśle związane z głównym przewozem bilateralnym. Ważne jest również to, że od 21 sierpnia 2023 roku dodatkowe operacje cross-trade w transporcie bilateralnym są możliwe tylko pod warunkiem posiadania tachografu inteligentnego drugiej generacji G2V2[47].
Przykład 1: Kierowca przewozi towar z Polski do Niemiec, jadąc przez Czechy. W trasie doładowuje towar w Czechach, a następnie rozładowuje go częściowo w Niemczech. Docierając do celu, rozładowuje towar wieziony z Polski i zabiera towar na powrót. W drodze powrotnej zostawia towar w Czechach i wraca do Polski z ładunkiem z Niemiec[44].
Przykład 2: Transport z Polski do Francji z dwoma rozładunkami – pierwszy w Niemczech, drugi we Francji. Powrót do Polski z nowym ładunkiem z Francji bez dodatkowych operacji[43].
Przykład 3: Przewóz bilateralny z załadunkiem w Polsce, transportem do Włoch przez Austrię z jednym rozładunkiem w Austrii i głównym rozładunkiem we Włoszech, następnie powrót do Polski z nowym ładunkiem włoskim[47].
Kabotaż to zarobkowy przewóz towarów realizowany w ramach jednego państwa przez przewoźnika zarejestrowanego w innym kraju. Jego istotną cechą jest tymczasowość – dopuszczalną częstotliwość przewożenia ładunków kabotażowych regulują ścisłe przepisy[40]. Kabotaż może się odbyć dopiero po zakończeniu przewozu międzynarodowego i powinien być wykonany tym samym pojazdem lub zespołem pojazdów. Przykładami kabotażu są przewozy na trasach Berlin-Monachium przez polskiego przewoźnika, załadunek w Czechach z rozładunkiem w Czechach, czy transport wewnątrz Francji realizowany przez firmę spoza tego kraju[25].
Pakiet Mobilności wprowadził istotne ograniczenia dotyczące kabotażu. Od 21 lutego 2022 roku obowiązuje zasada "3 operacje w 7 dni + 4 dni przerwy" (cooling off period)[24]. Maksymalnie można wykonać 3 operacje kabotażowe w ciągu 7 dni, po których następuje obowiązkowa 4-dniowa przerwa przed możliwością wykonania kolejnych operacji kabotażowych tym samym pojazdem w tym samym państwie[23]. Za dzień uznawany jest okres od godziny 00:00 do 24:00, czyli dzień kalendarzowy, liczony od początku kolejnego dnia kalendarzowego po dniu, w którym nastąpił ostatni rozładunek w przewozie kabotażowym[26].
Pakiet Mobilności przewiduje dodatkowe możliwości wykonywania przewozów kabotażowych poza podstawową zasadą "3 operacje w 7 dni" w jednym kraju. Po zakończeniu transportu międzynarodowego przewoźnik może wykorzystać swoje prawo do maksymalnie trzech operacji kabotażowych w różnych konfiguracjach geograficznych[22]. Przewoźnik może w kraju pierwszego rozładunku wykonać jeden lub dwa przewozy kabotażowe, a następnie przejechać bez ładunku do innego państwa członkowskiego i tam wykonać jeden kabotaż w ciągu 3 dni od wjazdu na pusto[24]. Alternatywnie, może wykonać maksymalnie po jednym kabotażu w trzech różnych krajach, przy czym do każdego kolejnego kraju musi wjechać bez ładunku i wykonać operację w ciągu 3 dni od przekroczenia granicy[22].
Przewozy kabotażowe podlegają przepisom o delegowaniu kierowców, co oznacza obowiązek zgłoszenia kierowcy w systemie IMI oraz wypłacania wynagrodzenia zgodnego z przepisami kraju, w którym wykonywany jest kabotaż[48]. Pracodawca musi zapewnić kierowcy warunki socjalne obowiązujące w danym kraju, w tym wynagrodzenie minimalne lub sektorowe. Kierowcy muszą posiadać przy sobie dokumenty potwierdzające delegowanie, w tym certyfikat z kodem QR wygenerowany przez system IMI[42].
Przykład podstawowy: Polski przewoźnik po rozładunku towaru w Berlinie (przewóz bilateralny) wykonuje kolejno trzy operacje kabotażowe w ciągu 7 dni: Berlin-Hamburg, Hamburg-Düsseldorf, Düsseldorf-Frankfurt. Po zakończeniu trzeciej operacji musi odczekać 4 dni przed możliwością wykonania kolejnego kabotażu w Niemczech[24].
Przykład kabotażu w różnych krajach: Po dostarczeniu ładunku z Polski do Francji, kierowca wykonuje jeden kabotaż Paryż-Lyon, następnie przejeżdża bez ładunku do Niemiec i tam wykonuje jeden kabotaż Berlin-Hamburg w ciągu 3 dni od wjazdu. Całość musi zmieścić się w 7 dniach od rozładunku we Francji[22].
Przykład trzech krajów: Po rozładunku we Włoszech wykonuje kabotaż Rzym-Mediolan, następnie przejeżdża bez ładunku do Austrii (kabotaż Wiedeń-Salzburg), potem do Niemiec (kabotaż Berlin-Monachium) – każdy w ciągu 3 dni od wjazdu[25].
Cross-trade to przewóz towarów pomiędzy dwoma krajami, w których przewoźnik nie posiada zarejestrowanej siedziby. Bywa określany również jako "przerzut" lub "duży kabotaż"[21]. W praktyce ten rodzaj transportu międzynarodowego występuje z reguły w połączeniu z innymi rodzajami przewozów, w szczególności przewozami bilateralnymi. Transport cross-trade to rodzaj przewozu w międzynarodowym transporcie towarów, w którym transport odbywa się między dwoma krajami, jednak ani punkt początkowy, ani końcowy nie znajduje się w kraju, w którym firma transportowa ma zarejestrowaną swoją siedzibę[45].
Przewozy cross-trade podlegają najostrzejszym wymogom Pakietu Mobilności dotyczącym delegowania kierowców. Od lutego 2022 roku przewóz typu cross-trade nie może zostać uznany za podróż służbową, co oznacza brak prawa do diet i ryczałtów za noclegi[48]. Pracodawca jest zobligowany do wypłacenia kierowcy zagranicznego wynagrodzenia równego przynajmniej minimalnej stawce obowiązującej w krajach, gdzie są wykonywane załadunki i rozładunki[45]. Obowiązkowe jest zgłaszanie delegowania kierowcy w systemie IMI razem z danymi o krajach, w których zostały dokonane załadunki i rozładunki[42].
Cross-trade wymaga szczególnie dokładnej dokumentacji. Niezbędne są: zlecenie między stronami jasno określające warunki transakcji, zgoda na cross-trade potwierdzająca zgodę obu stron, CMR jako potwierdzenie realizacji transportu, dokumenty celne jeśli są wymagane, oraz dokumentacja KYC zbierająca informacje o stronach transakcji[48]. Kierowca musi posiadać przy sobie dokument A1 oraz certyfikat zgłoszenia do systemu IMI z kodem QR[42].
Przykład 1: Polski przewoźnik po rozładunku towaru w Niemczech (przewóz bilateralny) dokonuje załadunku w Niemczech i transportu do Francji (cross-trade), następnie załadowuje towar we Francji i wraca do Polski (przewóz bilateralny). Odcinek Niemcy-Francja wymaga zgłoszenia w systemie IMI i wypłaty wynagrodzenia zgodnego z przepisami niemieckimi i francuskimi[21].
Przykład 2: Transport z Polski do Włoch, następnie cross-trade Włochy-Hiszpania z załadunkiem we Włoszech i rozładunkiem w Hiszpanii, później powrót do Polski z ładunkiem hiszpańskim. Wymaga zgłoszenia IMI dla odcinka włosko-hiszpańskiego[45].
Przykład 3: Po dostawie z Polski do Czech, kierowca wykonuje cross-trade Czechy-Austria-Węgry, przewożąc towar z Czech przez Austrię do Węgier. Każdy kraj wymaga odpowiedniego zgłoszenia i rozliczenia wynagrodzenia[48].
Transport kombinowany oznacza przewóz rzeczy pomiędzy krajami UE, podczas którego zespół pojazdów, przyczepa, naczepa z nadwoziem wymiennym lub kontener korzysta z drogi w początkowym lub końcowym odcinku przewozu, a na innym odcinku z innych gałęzi transportu (kolei, żeglugi śródlądowej lub transportu morskiego, przy czym odcinek morski przekracza 100 km w linii prostej)[40]. Istotą transportu kombinowanego jest wykorzystywanie kilku gałęzi transportu, niezbędnych w celu przewozu ładunku z punktu A do punktu B, przy czym stosuje się tylko jedną jednostkę ładunkową (np. kontener) podczas całej trasy, bez przeładunku towaru[51].
Od 21 lutego 2022 roku Pakiet Mobilności zezwolił państwom członkowskim na możliwość stosowania przepisów dotyczących kabotażu do początkowego i końcowego odcinka drogowego transportu kombinowanego, pod warunkiem że odcinek ten sam w sobie składa się z przewozów krajowych w jednym państwie UE[46]. Początkowy lub końcowy odcinek drogowy transportu kombinowanego może być traktowany jako kabotaż, jeśli spełnia odpowiednie kryteria odległości i lokalizacji względem portów lub stacji kolejowych[40]. Każdy kraj będzie mógł (ale nie musiał) przepisy dotyczące kabotażu stosować także do części drogowej przewozów kombinowanych[46].
Przykład 1: Transport z Polski do Wielkiej Brytanii, gdzie pierwszy odcinek drogowy prowadzi z Warszawy do portu w Hamburgu, następnie transport morski Hamburg-Harwich, a końcowy odcinek drogowy z Harwich do Londynu. Odcinki drogowe mogą podlegać przepisom kabotażowym jeśli są realizowane w obrębie jednego kraju[46].
Przykład 2: Przewóz z Krakowa do Mediolanu z wykorzystaniem transportu kolejowego na odcinku Wiedeń-Innsbruck, gdzie odcinek drogowy Kraków-Wiedeń i Innsbruck-Mediolan stanowią część transportu kombinowanego[40].
Przykład 3: Transport kombinowany rzeczno-drogowy, gdzie kontener płynie Dunajem z Budapesztu do Konstancy, a następnie jest przewożony drogą z Konstancy do Bukaresztu[43].
#PakietMobilności #PrzewozyBilateralne #Kabotaż #CrossTrade #TransportMiędzynarodowy
