Normy czasy pracy kierowców w UE – porównanie przepisów i obowiązków firm

Spis treści

Podstawy prawne regulacji czasu pracy kierowców w UE

Rozporządzenie 561/2006 jako fundament przepisów

Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady stanowi główne źródło unijnych regulacji dotyczących czasu pracy i czasów odpoczynku kierowców zawodowych wykonujących przewozy drogowe. Przepis ten obowiązuje wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej i stanowi bezpośrednio obowiązujące prawo, które każda firma transportowa musi stosować bez względu na miejsce, gdzie prowadzi działalność.

Rozporządzenie 561/2006 definiuje następujące kluczowe pojęcia:

1. Czas pracy obejmuje wszelkie okresy, podczas których kierowca wykonuje pracę, w tym czas jazdy, ładowanie i rozładunek, naprawy oraz wszelkie inne czynności związane z transportem.
2. Czas jazdy to okres, w którym kierowca faktycznie prowadzi pojazd.
3. Inne prace to działania zawodowe inne niż jazda, wykonywane w ramach zatrudnienia u danego pracodawcy.
4. Pobyt poza pojazdem to czas, w którym kierowca nie pracuje.
5. Okres odpoczynku to czas wolny od wszelkich obowiązków zawodowych.

Przepis ten ma zastosowanie do kierowców zatrudnionych do przewozu towarów lub pasażerów pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, a także kierowców autobusów. Wyjątkami są m.in. pojazdy zabytkowe, samochody strażackie, pojazdy przeznaczone do ratownictwa medycznego oraz transport na własne potrzeby.

Dyrektywa 2002/15/WE o organizacji czasu pracy

Oprócz Rozporządzenia 561/2006, istotną rolę w regulacji czasu pracy kierowców pełni Dyrektywa 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, zwana też dyrektywą o organizacji czasu pracy pracowników w sektorze transportu drogowego. Dyrektywa ta implementuje przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności ograniczenia czasu pracy pracowników.

Kluczowe różnice między obydwoma aktami prawnymi:

1. Rozporządzenie 561/2006 stosuje się bezpośrednio i ma charakter wymuszający.
2. Dyrektywa 2002/15/WE wymaga implementacji do prawa krajowego i może zawierać przepisy bardziej restrykcyjne niż sama dyrektywa.
3. Dyrektywa reguluje również aspekty dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa kierowców, w tym zmęczenia i psychicznego obciążenia pracy.
4. W niektórych krajach przepisy krajowe implementujące dyrektywę są bardziej restrykcyjne niż przepisy Rozporządzenia 561/2006.

Pakiet Mobilności i jego wpływ na regulacje

Pakiet Mobilności to kompleksowy zestaw reform przepisów dotyczących transportu drogowego w Unii Europejskiej, wprowadzony stopniowo od 2019 roku i pełnie obowiązujący od 2024 roku. Pakiet ten wprowadził znaczące zmiany w przepisach dotyczących czasu pracy, wynagrodzeń oraz zasad delegowania kierowców.

Główne zmiany wprowadzone Pakietem Mobilności:

1. Wzmocnieniu uległy wymogi dotyczące delegowania kierowców z krajów trzecich, którzy pracują dla firm transportowych z UE.
2. Wprowadzono obowiązek zastosowania zarobków minimalnych obowiązujących w kraju, do którego delegowany jest kierowca.
3. Zaostrzone zostały wymogi dotyczące ewidencji czasu pracy i przechowywania danych z tachografów.
4. Wprowadzono zasadę, że kierowca musi powrócić do bazy co najmniej raz na trzy tygodnie w celu zapewnienia odpoczynku w warunkach domowych.
5. Zwiększone zostały kary za naruszenia przepisów dotyczących czasu pracy.
6. Wprowadzono system automatycznego rejestrowania danych tachograficznych w celu ułatwienia kontroli.

Dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu

Limity dziennego czasu jazdy – 9 godzin jako norma

Podstawowym wymogiem Rozporządzenia 561/2006 jest ograniczenie dziennego czasu jazdy do maksymalnie 9 godzin. Limit ten oznacza, że w ciągu doby kalendarzowej kierowca nie może spędzić za kółkiem pojazdu dłużej niż 9 godzin (Art. 7 ust. 1 rozp. 561/2006).

Co zalicza się do dziennego czasu jazdy:

1. Faktyczne prowadzenie pojazdu.
2. Czekanie za kółkiem, gdy pojazd jest uruchomiony lub silnik pracuje.
3. Prowadzenie pojazdu w warunkach zatłoczenia ruchu, nawet jeśli pojazd porusza się wolno.
4. Nie zalicza się natomiast oczekiwania poza pojazdem, np. podczas ładunku czy rozładunku.

Limity te mają zastosowanie do każdego dnia kalendarzowego i są rejestrowane przez tachograf. Inspektorzy kontrolujący przestrzeganie przepisów (w Polsce – pracownicy Wojewódzkich Inspektoratów Transportu, w skrócie WIT) sprawdzają, czy kierowca nie przekroczył tego limitu w danym dniu.

Możliwość przedłużenia do 10 godzin

Rozporządzenie 561/2006 dopuszcza możliwość przedłużenia dziennego czasu jazdy do 10 godzin, ale maksymalnie dwa razy w tygodniu (Art. 7 ust. 2 rozp. 561/2006). Przedłużenie to jest dopuszczalne tylko w określonych warunkach:

1. Drugi raz wydłużone do 10 godzin jazdy może nastąpić tylko wtedy, gdy poprzednie wydłużenie miało miejsce co najmniej 3 dni wcześniej.
2. Przedłużenie nie dotyczy jazdy w nocy (między godz. 22:00 a 6:00).
3. Po dniu z wydłużonym czasem jazdy kierowca musi odpocząć przez 11 godzin.
4. Pracodawca musi prowadzić ewidencję dni, w których doszło do wydłużenia czasu jazdy.

Tygodniowy limit 56 godzin

Średnia tygodniowa czasu jazdy nie może przekroczyć 56 godzin w ciągu jednego tygodnia (Art. 8 ust. 1 rozp. 561/2006). Tydzień kalendarowy rozpoczyna się od poniedziałku i kończy się w niedzielę.

Zasady obliczania tygodniowego limitu czasu jazdy:

1. Sumuje się czas jazdy w każdym dniu tygodnia.
2. Jeśli kierowca przepracuje 50 godzin w poniedziałek-piątek, może pracować maksymalnie 6 godzin w sobotę, aby nie przekroczyć 56 godzin w tygodniu.
3. Dni wolne od jazdy liczą się jako 0 godzin do tygodniowego limitu.
4. W przypadku wydłużeń do 10 godzin, godziny te wliczają się w pełni do tygodniowego limitu.
5. Jeśli kierowca ma zaplanowany urlop lub zwolnienie lekarskie, czas ten nie zalicza się do tygodniowego czasu jazdy.

Dwutygodniowy limit 90 godzin

Jeszcze bardziej restrykcyjny limit obowiązuje na okres dwóch tygodni – maksymalnie 90 godzin jazdy (Art. 8 ust. 2 rozp. 561/2006). Przepis ten zapewnia, że nawet jeśli kierowca będzie pracować na granicy maksymalnego limitu tygodniowego, nie będzie mógł nieograniczenie pracować przez wiele tygodni z rzędu.

Praktyczne zastosowanie limitu dwutygodniowego:

1. Oblicza się, sumując czas jazdy z dwóch kolejnych tygodni.
2. Jeśli w pierwszym tygodniu kierowca przepracuje 56 godzin, w drugim tygodniu może pracować maksymalnie 34 godziny.
3. Gdy norma dwutygodniowa zostanie osiągnięta, kierowca musi otrzymać obowiązkowy odpoczynek.
4. Planowanie tras powinno uwzględniać zarówno tygodniowe, jak i dwutygodniowe limity.

Obowiązkowe przerwy i okresy odpoczynku

Przerwa po 4,5 godzinach jazdy

Jednym z najbardziej restrykcyjnych wymagań Rozporządzenia 561/2006 jest obowiązek przerwy co najmniej 45 minut po 4,5 godzinach jazdy bez przerwy (Art. 7 ust. 1 rozp. 561/2006). Przepis ten ma przede wszystkim na celu zmniejszenie ryzyka wypadków drogowych spowodowanych zmęczeniem kierowcy.

Reguły dotyczące przerwy 45-minutowej:

1. Przerwa musi być ciągła i nie może być dzielona na części.
2. Podczas przerwy kierowca powinien wysiąść z pojazdu i odpocząć.
3. Przerwę można podzielić na dwie części: pierwszą 15-minutową i drugą 30-minutową, ale tylko jeśli są one oddzielone od siebie maksymalnie 4,5 godzinami jazdy.
4. Czekanie za kółkiem (np. przy ładunku czy rozładunku) nie zalicza się do przerwy.
5. Inna praca (np. nadzorowanie ładunku) również nie zalicza się do czasami przerwy.

Dzienny okres odpoczynku – 11 godzin

Po każdym dniu pracy kierowca ma prawo do minimum 11 godzin odpoczynku (Art. 8 ust. 1 rozp. 561/2006). Jest to czas, w którym kierowca powinien całkowicie przerwać pracę i odpocząć.

Szczegóły dotyczące 11-godzinnego odpoczynku:

1. Odpoczynek musi być ciągły i nieprzerywany.
2. Możliwość skrócenia do 10 godzin, ale maksymalnie 3 razy w tygodniu (zasada 1 na 3 dni).
3. Odpoczynek może być podejmowany w domu, hotelu lub kabinie pojazdu (gdzie to dozwolone).
4. Okresy odpoczynku mają być równomiernie rozłożone w ciągu tygodnia.
5. Kierowca nie może być zmuszany do pracy w okresie odpoczynku.

Odpoczynek tygodniowy – regularny i skrócony

Kierowcy mają prawo do minimum 45 godzin odpoczynku tygodniowego, którego należy udzielić w ciągu siedmiodniowego okresu (Art. 8 ust. 2 rozp. 561/2006).

Typy odpoczynku tygodniowego:

1. Odpoczynek regularny – pełne 45 godzin w ciągu siedmiodniowego okresu.
2. Odpoczynek skrócony – minimum 24 godziny w ciągu siedmiodniowego okresu, ale pozostałe 21 godzin musi być wzięte w następnym siedmiodniowym okresie.
3. Odpoczynek tygodniowy powinien rozpoczynać się najpóźniej siódmego dnia liczenia od ostatniego rozpoczęcia się poprzedniego odpoczynku tygodniowego.
4. Odpoczynek tygodniowy można podzielić na dwie części, z których jeden okres musi wynosić minimum 24 godziny, a druga część minimum 21 godzin.

Zakaz odpoczynku w kabinie pojazdu

Regulacje dotyczące odpoczynku w kabinie pojazdu znacznie różnią się pomiędzy krajami UE, co stanowi jedno z głównych źródeł nieporozumień dla przewoźników międzynarodowych.

Zakazanie odpoczynku w kabinie obowiązuje w:

1. Francja – zakaz obowiązuje od 1 lipca 2022 roku dla pojazdów nowych, a od 1 lipca 2024 roku dla wszystkich pojazdów.
2. Belgia – całkowity zakaz dla pojazdów o masie powyżej 3,5 tony.
3. Niemcy – w niektórych regionach i w określonych warunkach, szczególnie w obszarach zabudowanych.
4. Holandia – zakaz w wybranych regionach i miastach.

Kary za naruszenie zakazu odpoczynku w kabinie:

1. Francja: od 1500 do 3000 euro za pierwszorazowe naruszenie, do 6000 euro za powtórzenia.
2. Belgia: 3500 euro za pierwsze naruszenie.
3. Niemcy: od 100 do 500 euro w zależności od sektora.

Różnice w implementacji przepisów przez kraje UE

Niemcy – surowe kontrole i system kar

Niemcy słynę z jednych z najbardziej rygorystycznych kontroli czasu pracy kierowców w Unii Europejskiej. Bundesamt für Güterverkehr (BAG) – niemiecki organ ds. transportu towarowego – prowadzi regularne kontrole, zarówno na drogach, jak i na terenie przedsiębiorstw transportowych.

Najczęściej popełniane naruszenia karane w Niemczech:

1. Przekroczenie dziennego czasu jazdy – 100-500 euro.
2. Brak przerwy po 4,5 godzinach – 100-500 euro.
3. Nieprawidłowe dane w tachografie – 200-500 euro.
4. Brak możliwości wylegitymowania się podczas kontroli – 400-800 euro.
5. Odpoczynek w kabinie pojazdu – 500-1000 euro w zależności od czasu trwania.

Dodatkowe obowiązki w Niemczech:

1. Obowiązkowa płaca minimalna dla kierowców działających na terenie Niemiec, niezależnie od kraju pochodzenia (MiLoG – Mindestlohngesetz).
2. Od 2025 roku płaca minimalna dla kierowców wynosi ponad 15 euro za godzinę.
3. Wymagana jest kartą rozliczeniowa kierowcy, prowadzona na papierze lub w formie elektronicznej.
4. Pracodawcy są zobowiązani do przechowywania danych z tachografów przez minimum 12 miesięcy.

Francja – obostrzenia dotyczące odpoczynku i delegowania

Francja wprowadza coraz bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące czasu pracy i odpoczynku kierowców, szczególnie po wdrożeniu przepisów Pakietu Mobilności.

Główne przepisy we Francji:

1. Zakaz odpoczynku w kabinie – wprowadzony dla wszystkich pojazdów ciężarowych od 1 lipca 2024 roku.
2. Obowiązkowy powrót do bazy – każdy kierowca delegowany do Francji musi mieć możliwość powrotu do bazy w kraju pochodzenia co najmniej raz na 3 tygodnie.
3. Wymagane noclegi w obiektach hotelowych lub parkingach – podczas długotrwałych postojów.
4. Kartoteka kierowcy – pracodawca musi prowadzić szczegółową dokumentację dotyczącą każdego kierowcy.
5. Kontrole inspektorów transportu – intensywne kontrole na drogach i w siedzibach firm.

Kary za naruszenia  we Francji:

1. Przekroczenie czasu jazdy: 1500-3000 euro.
2. Brak obowiązkowych przerw: 500-1500 euro.
3. Niezgodne warunki odpoczynku: 3000-6000 euro.
4. Brak dokumentacji: 1500-4000 euro.

Belgia i Holandia – zakaz noclegu w kabinie

Zarówno Belgia, jak i Holandia wdrożyły całkowity lub prawie całkowity zakaz odpoczynku w kabinie pojazdu dla ciężarówek.

Przepisy w Belgii:

1. Całkowity zakaz noclegu w kabinie dla pojazdów powyżej 3,5 tony.
2. Noclegi muszą odbywać się w wynajętych łóżkach lub obiektach hotelowych.
3. Kara za naruszenie: 3500 euro za pierwsze naruszenie.
4. Powtórne naruszenia mogą skutkować wyższymi karami i wycofaniem licencji.

Przepisy w Holandii:

1. W wybranych miastach i portach obowiązuje zakaz noclegu w kabinie.
2. Kierowcy muszą wykazać się możliwością wynajęcia odpowiednich warunków noclegowych.
3. Kontrole prowadzą holenderscy inspektorzy na drogach i w siedzibach firm.

Zakazy jazdy w weekendy i święta

Różne kraje UE wprowadzają różne ograniczenia dotyczące jazdy w weekendy i święta:

1. Niemcy – Zakazy jazdy ciężarówek w niedziele i święta (np. 22 grudnia – 1 stycznia).
2. Austria – Zakazy w weekendy (sobota) i święta; pojazdy powyżej 7,5 tony nie mogą jeździć.
3. Czechy – Ograniczenia prędkości i ruchu w określonych czasach.
4. Francja – Ograniczenia w okresach wakacyjnych (np. koniec lipca i początek sierpnia).
5. Włochy – Ograniczenia dla pojazdów powyżej 7,5 tony w określonych dniach.

Obowiązki pracodawców w zakresie czasu pracy kierowców

Ewidencja czasu pracy – wymogi formalne

Pracodawcy mają obowiązek prowadzenia prawidłowej ewidencji czasu pracy każdego kierowcy. Wymogi dotyczą zarówno transportu krajowego, jak i międzynarodowego.

Obowiązkowe elementy ewidencji czasu pracy kierowcy:

1. Data i godzina doby, w której kierowca rozpoczyna i kończy dzień pracy.
2. Nazwa i adres pracodawcy oraz kierowcy.
3. Liczba przepracowanych godzin w ciągu każdego dnia.
4. Liczba przepracowanych godzin jazdy.
5. Liczba i czas trwania przerw.
6. Liczba i czas trwania okresów odpoczynku.
7. Wskazanie pojazdu, którym kierowca kierował.
8. Potwierdzenie prawidłowości danych przez kierowcę (podpis).

Forma prowadzenia ewidencji:

1. Tradycyjna – na papierze w formie karty rozliczeniowej lub dziennika kierowcy.
2. Elektroniczna – za pomocą programów specjalistycznych, które automatycznie pobierają dane z tachografu.
3. Tachograf cyfrowy – dla pojazdów wyposażonych w nowoczesne tachografy, dane są rejestrowane automatycznie.

Pracodawca jest odpowiedzialny za przechowywanie danych ewidencji przez minimum 12 miesięcy i udostępnienie ich inspektorom na żądanie.

Delegowanie kierowców – system IMI

Pakiet Mobilności wprowadził nowe obowiązki dotyczące delegowania kierowców z krajów trzecich do pracy w krajach UE. System IMI (Internal Market Information System) ułatwia wymianę informacji między inspekcjami transportu poszczególnych krajów.

Obowiązki pracodawcy przy delegowaniu kierowcy:

1. Rejestracja w systemie IMI – minimum 1 dzień roboczej przed delegowaniem kierowcy.
2. Stosowanie zarobków minimalnych – kierowca musi otrzymać co najmniej minimalną płacę obowiązującą w kraju pracy.
3. Zapewnienie warunków pracy – mieszkanie, wyżywienie i inne warunki na poziomie minimalnych standardów.
4. Dokumentacja – umowa o pracę w języku zrozumiałym dla kierowcy, potwierdzenie zatrudnienia.
5. Ubezpieczenie społeczne – pracodawca jest odpowiedzialny za opłacenie składek w kraju pracy.

Kary za brak ujawnianie delegacji w systemie IMI:

1. 5000-20000 euro za pierwsze naruszenie.
2. Wyższych kar za powtórzenia.
3. Możliwość czasowego lub całkowitego wycofania licencji transportowej.

Płace sektorowe i wynagrodzenia minimalne

Od 2024 roku Pakiet Mobilności wymaga, aby kierowcy delegowani do pracy w krajach UE otrzymywali co najmniej minimalną płacę obowiązującą w danym kraju.

Przykładowe minimalne stawki dla kierowców w 2025 roku:

1. Niemcy (MiLoG) – ponad 15 euro za godzinę, z perspektywą wzrostu.
2. Francja – około 14-15 euro za godzinę, plus dodatki za pracę nocną i weekendową.
3. Belgia – około 13-14 euro za godzinę, w zależności od doświadczenia.
4. Holandia – około 12-13 euro za godzinę.
5. Polska – dla kierowców delegowanych wynoszą to znacznie wyższe stawki niż krajowe minimalne.

Dodatkowo pracodawcy są zobowiązani do pokrycia kosztów:

1. Wynajmu pokoju noclegowego (gdzie obowiązuje zakaz odpoczynku w kabinie).
2. Dojazdu do pracy i powrotu do domu.
3. Pracy w godzinach nocnych (dodatek nocny).
4. Pracy w weekendy i święta (dodatek weekendowy).

Kontrola i przechowywanie danych z tachografów

Tachografy cyfrowe rejestrują automatycznie wszelkie dane dotyczące czasu pracy, czasu jazdy i odpoczynku. Pracodawcy mają obowiązek regularnie pobierać dane z tachografów i przechowywać je w bezpiecznym miejscu.

Wymagania dotyczące przechowywania danych z tachografów:

1. Dane muszą być przechowywane przez minimum 12 miesięcy od daty rejestracji.
2. Pracodawca musi mieć możliwość szybkiego dostępu do danych na żądanie inspektora.
3. Dane powinny być chronione przed uszkodzeniem i nieautoryzowanym dostępem.
4. Kopia danych powinna być trzymana w osobnym miejscu na wypadek utraty danych głównych.

Od 2025 roku wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące tachografów II generacji, które dodatkowo zwiększają kontrolę nad danymi i automatycznie wysyłają raport do organów kontroli w przypadku stwierdzenia anomalii.

Podsumowanie i praktyczne wnioski

Regulacje unijne dotyczące czasu pracy kierowców są coraz bardziej restrykcyjne, a różnice między implementacją w poszczególnych krajach stanowią znaczące wyzwanie dla firm transportowych. Zrozumienie tych różnic i proaktywne podejście do zgodności z przepisami jest niezbędne do uniknięcia wysokich kar i zapewnienia bezpieczeństwa na drogach.

Inwestowanie w zgodność z regulacjami UE dotyczącymi czasu pracy kierowców przynosi wielorakie korzyści: zmniejsza ryzyko kar finansowych, poprawia bezpieczeństwo na drogach, podnosi morale kierowców i wzmacnia reputację firmy. W dobie intensywnych kontroli i rosnących kar, nie ma miejsca na kompromisy w kwestii przestrzegania przepisów.

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.