Lista kontrolna: Jak przygotować prawidłowy przewóz drogowy rzeczy – krok po kroku?

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Poznaj praktyczne kompendium, które odkryje tajniki bezpiecznego i legalnego przewozu drogowego rzeczy na terenie całej Europy. Dzięki temu artykułowi dowiesz się, jak krok po kroku zaplanować transport, przygotować niezbędne dokumenty oraz uniknąć najczęściej popełnianych błędów i konsekwencji prawnych. Sprawdź, jak profesjonalnie przygotować się do przewozu, zadbać o bezpieczeństwo kierowcy i ładunku, a także budować zaufanie klientów w wymagającej branży transportowej. Zestaw sprawdzonych czynności pozwoli Ci zyskać pewność, że każda realizowana usługa będzie zgodna z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi – to obowiązkowa lektura dla przewoźników, spedytorów i osób odpowiedzialnych za logistykę!.

Wprowadzenie

W dzisiejszym świecie gospodarczym transport drogowy stanowi nieodzowny filar łańcucha dostaw, łącząc producentów z odbiorcami końcowymi na terenie całej Europy. Każdego dnia miliony ton towarów przemieszczają się polskimi drogami, a odpowiedzialni przewoźnicy muszą zapewnić, by każdy przewóz odbywał się zgodnie z surowymi wymaganiami prawnymi i standardami bezpieczeństwa.

Prawidłowe przygotowanie przewozu drogowego rzeczy to nie tylko kwestia formalności – to fundament, na którym spoczywa bezpieczeństwo kierowców, ochrona ładunków oraz zgodność z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi.

Niniejszy artykuł przedstawia kompleksową listę czynności, których przestrzeganie gwarantuje profesjonalną realizację usług transportowych, minimalizując ryzyko prawne i finansowe oraz budując zaufanie klientów.

Spis treści

Przygotowanie dokumentacji transportowej
Weryfikacja uprawnień kierowcy i pojazdu
Kontrola stanu technicznego pojazdu
Zabezpieczenie i rozmieszczenie ładunku
Planowanie trasy i harmonogramu
Przygotowanie do kontroli drogowych
Czynności specjalistyczne dla towarów szczególnych
Procedury bezpieczeństwa i awaryjne

Przygotowanie dokumentacji transportowej

Kompletna dokumentacja stanowi podstawę legalnego wykonywania przewozów drogowych. Zgodnie z przepisami ustawy o transporcie drogowym (Dz.U. 2022 poz. 2201) oraz Prawa przewozowego (Dz.U. 2020 poz. 8), przewoźnik zobowiązany jest do przygotowania i posiadania kompletnego zestawu dokumentów.

Dokumenty podstawowe

1. List przewozowy CMR – w przypadku przewozów międzynarodowych, sporządzony zgodnie z Konwencją CMR w trzech egzemplarzach dla nadawcy, przewoźnika i odbiorcy, zawierający szczegółowe dane o ładunku, trasie i stronach umowy (art. 4-8 Konwencji CMR).
2. Licencja wspólnotowa lub zezwolenie na przewóz rzeczy – uprawnienie do wykonywania transportu drogowego wydane przez Główny Inspektorat Transportu Drogowego zgodnie z art. 5 ustawy o transporcie drogowym.
3. Wypis z licencji wspólnotowej – poświadczenie uprawniające dany pojazd do wykonywania przewozów, wymagane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1072/2009.
4. Dokumenty ładunku – faktury, listy pakunkowe, certyfikaty jakości lub inne dokumenty potwierdzające rodzaj, ilość i wartość przewożonych towarów.

Dokumenty pojazdu

1. Dowód rejestracyjny pojazdu – aktualny dokument potwierdzający dopuszczenie do ruchu zgodnie z art. 73 ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 2021 poz. 450).
2. Polisa ubezpieczenia OC – ważne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pojazdu mechanicznego wymagane przez art. 26 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.
3. Badanie techniczne pojazdu – ważne świadectwo okresowego badania technicznego zgodnie z art. 82 Prawa o ruchu drogowym.
4. Certyfikat ADR – w przypadku przewozu towarów niebezpiecznych, wymagany zgodnie z umową ADR.

Dokumenty kierowcy

1. Prawo jazdy odpowiedniej kategorii – uprawnienie do kierowania pojazdem o określonej masie całkowitej zgodnie z art. 95 Prawa o ruchu drogowym.
2. Świadectwo kwalifikacji zawodowej kierowcy – potwierdzenie kompetencji zawodowych wymagane przez dyrektywę 2003/59/WE i art. 15a ustawy o transporcie drogowym.
3. Karta kierowcy do tachografu cyfrowego – indywidualny dokument elektroniczny wymagany przez rozporządzenie (UE) nr 165/2014.
4. Aktualne badania lekarskie i psychologiczne – potwierdzenie zdolności do kierowania pojazdem zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich.

Weryfikacja uprawnień kierowcy i pojazdu

Przed rozpoczęciem przewozu konieczne jest dokładne sprawdzenie uprawnień wszystkich zaangażowanych stron zgodnie z wymogami art. 87 ustawy o transporcie drogowym.

Kontrola uprawnień kierowcy

1. Sprawdzenie ważności prawa jazdy – weryfikacja terminu ważności oraz kategorii uprawniającej do prowadzenia danego typu pojazdu.
2. Kontrola świadectwa kwalifikacji zawodowej – sprawdzenie ważności dokumentu oraz zgodności z rodzajem wykonywanego przewozu (rzeczy lub osoby).
3. Weryfikacja karty kierowcy – kontrola ważności karty tachografu oraz jej przypisania do konkretnej osoby zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 165/2014.
4. Sprawdzenie okresowych badań medycznych – kontrola ważności badań lekarskich i psychologicznych wymaganych dla kierowców zawodowych.

Kontrola uprawnień pojazdu

1. Weryfikacja licencji transportowej – sprawdzenie ważności zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego oraz jego zgodności z rodzajem wykonywanego przewozu.
2. Kontrola wypisu z licencji – sprawdzenie przypisania konkretnego pojazdu do licencji transportowej oraz ważności tego przypisania.
3. Weryfikacja ubezpieczenia – kontrola ważności polisy OC oraz jej adekwatności do masy i rodzaju pojazdu.
4. Sprawdzenie badania technicznego – kontrola terminu ważności okresowego badania technicznego pojazdu.

Kontrola stanu technicznego pojazdu

Stan techniczny pojazdu bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo przewozu oraz zgodność z przepisami ruchu drogowego zgodnie z art. 66 Prawa o ruchu drogowym.

Podstawowe systemy pojazdu

1. System hamulcowy – sprawdzenie skuteczności hamowania, braku wycieków płynu hamulcowego, stanu klocków i tarcz hamulcowych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych pojazdów.
2. System kierowniczy – kontrola luzu kierownicy, stanu układu wspomagania kierownicy oraz geometrii kół.
3. Układ oświetleniowy – weryfikacja działania wszystkich świateł: pozycyjnych, mijania, drogowych, kierunkowskazów, hamowania i awaryjnych.
4. System zawieszenia – sprawdzenie stanu amortyzatorów, resorów i pozostałych elementów zawieszenia.

Ogumienie i koła

1. Stan opon – kontrola głębokości bieżnika (minimum 1,6 mm dla opon letnich, 4 mm dla zimowych), braku uszkodzeń bocznych i równomierności zużycia.
2. Ciśnienie w oponach – sprawdzenie i dostosowanie ciśnienia do obciążenia zgodnie z zaleceniami producenta.
3. Stan felg – kontrola braku pęknięć, odkształceń i właściwego mocowania kół.
4. Koło zapasowe – sprawdzenie dostępności i stanu koła zapasowego oraz narzędzi do wymiany.

Tachograf i systemy elektroniczne

1. Funkcjonowanie tachografu – sprawdzenie prawidłowego działania urządzenia rejestrującego czas pracy zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 165/2014.
2. Plombowanie tachografu – kontrola nienaruszalności plomb zabezpieczających urządzenie przed manipulacją.
3. Systemy bezpieczeństwa – sprawdzenie działania ABS, EBS, ESP i innych systemów wspomagających bezpieczeństwo.
4. Instalacja elektryczna – kontrola stanu przewodów, złączy i akumulatora.

Zabezpieczenie i rozmieszczenie ładunku

Prawidłowe zabezpieczenie ładunku stanowi kluczowy element bezpieczeństwa przewozu zgodnie z art. 61 Prawa o ruchu drogowym oraz normą PN-EN 12195.

Zasady rozmieszczenia ładunku

1. Równomierne rozłożenie masy – umieszczenie ładunku w sposób zapewniający równomierne obciążenie osi pojazdu zgodnie z dopuszczalnymi naciskami określonymi w dowodzie rejestracyjnym.
2. Stabilność pojazdu – rozmieszczenie towaru tak, aby środek ciężkości znajdował się jak najniżej i najbliżej osi pojazdu, zgodnie z art. 43 ust. 2 Prawa przewozowego.
3. Nieprzekraczanie gabarytów – kontrola, aby ładunek nie wystawał poza dopuszczalne wymiary pojazdu określone w art. 61 ust. 6 Prawa o ruchu drogowym.
4. Zachowanie widoczności – umieszczenie ładunku tak, aby nie zasłaniał świateł, tablic rejestracyjnych i nie ograniczał widoczności kierowcy.

Metody zabezpieczenia ładunku

1. Pasy mocujące – użycie pasów zgodnych z normą PN-EN 12195-2, sprawdzenie ich stanu technicznego, nośności (LC) i prawidłowego napięcia.
2. Łańcuchy mocujące – zastosowanie łańcuchów spełniających wymagania normy PN-EN 12195-3, sprawdzenie ich wytrzymałości i braku uszkodzeń.
3. Belki rozporowe – użycie elementów poprzecznych zapobiegających przemieszczaniu się ładunku w kierunku poprzecznym.
4. Maty antypoślizgowe – zastosowanie materiałów zwiększających tarcie między ładunkiem a powierzchnią ładunkową.

Kontrola zabezpieczenia

1. Sprawdzenie napięcia elementów mocujących – kontrola właściwego naprężenia pasów i łańcuchów zgodnie z obliczeniami wynikającymi z normy PN-EN 12195-1.
2. Weryfikacja punktów mocowania – sprawdzenie, czy elementy mocujące są prawidłowo zaczepiane do certyfikowanych punktów mocowania pojazdu.
3. Kontrola podczas transportu – obowiązek sprawdzenia stanu zabezpieczenia ładunku po pierwszych 50 km jazdy oraz regularnie podczas postojów.
4. Dokumentowanie zabezpieczenia – sporządzenie protokołu zabezpieczenia ładunku z podpisem osoby odpowiedzialnej za załadunek.

Planowanie trasy i harmonogramu

Odpowiednie zaplanowanie przewozu zapewnia jego efektywność oraz zgodność z przepisami o czasie pracy kierowców zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 561/2006.

Analiza trasy

1. Wybór optymalnej trasy – uwzględnienie ograniczeń dla pojazdów ciężarowych, zakazów ruchu oraz stanu dróg zgodnie z rozporządzeniem w sprawie znaków i sygnałów drogowych.
2. Identyfikacja ograniczeń – sprawdzenie mostów o ograniczonej nośności, tuneli o ograniczonych gabarytach oraz stref o ograniczonym dostępie.
3. Planowanie punktów tankowania – wyznaczenie stacji paliw dostępnych dla pojazdów ciężarowych oraz sprawdzenie dostępności AdBlue.
4. Określenie miejsc postojowych – zaplanowanie bezpiecznych miejsc na obowiązkowe przerwy i odpoczynek dzienny zgodnie z przepisami o czasie pracy kierowców.

Harmonogram przewozu

1. Obliczenie czasu jazdy – uwzględnienie prędkości średniej, warunków drogowych oraz obowiązkowych przerw wynikających z rozporządzenia (WE) nr 561/2006.
2. Planowanie przerw – zaplanowanie 45-minutowej przerwy po każdych 4,5 godziny jazdy oraz dziennego odpoczynku minimum 11 godzin.
3. Koordynacja z terminem dostawy – dostosowanie harmonogramu do wymagań odbiorcy przy zachowaniu przepisów o czasie pracy.
4. Plan alternatywny – przygotowanie zapasowej trasy i harmonogramu na wypadek nieprzewidzianych opóźnień lub utrudnień.

Przygotowanie do kontroli drogowych

Właściwe przygotowanie do kontroli Inspekcji Transportu Drogowego minimalizuje ryzyko kar i opóźnień zgodnie z art. 92 ustawy o transporcie drogowym.

Dokumenty wymagane podczas kontroli

1. Dokumenty kierowcy – prawo jazdy, świadectwo kwalifikacji zawodowej, karta kierowcy, badania lekarskie aktualne na dzień kontroli.
2. Dokumenty pojazdu – dowód rejestracyjny, ubezpieczenie OC, badanie techniczne, certyfikat kalibracji tachografu (jeśli wymagane).
3. Dokumenty przewozowe – licencja lub zezwolenie na przewóz, wypis z licencji, list przewozowy CMR lub krajowy.
4. Dokumenty ładunku – faktury, listy pakunkowe, dokumenty specjalne (np. certyfikat ADR dla towarów niebezpiecznych).

Przygotowanie danych z tachografu

1. Aktualne dane z karty kierowcy – zapewnienie dostępu do zapisów z ostatnich 28 dni zgodnie z art. 34 rozporządzenia (UE) nr 165/2014.
2. Wydruki z tachografu pojazdu – przygotowanie wydruków z ostatnich 90 dni eksploatacji pojazdu.
3. Wyjaśnienia do naruszeń – przygotowanie pisemnych wyjaśnień do ewentualnych nieprawidłowości w zapisach czasu pracy.
4. Ewidencja innych czynności – dokumentacja okresów gdy kierowca wykonywał inne prace lub korzystał z urlopu.

Kontrola zabezpieczenia ładunku

1. Lista kontrolna zabezpieczenia – przygotowanie dokumentu potwierdzającego prawidłowe zastosowanie środków mocujących zgodnie z normą PN-EN 12195.
2. Certyfikaty elementów mocujących – dokumenty potwierdzające zgodność pasów, łańcuchów i innych akcesoriów z wymaganiami technicznymi.
3. Protokół odbioru ładunku – dokument potwierdzający prawidłowe załadowanie i zabezpieczenie towaru przez załadowcę.
4. Instrukcje specjalne – w przypadku ładunków nietypowych, instrukcje dotyczące ich przewozu i zabezpieczenia.

Czynności specjalistyczne dla towarów szczególnych

Przewóz niektórych kategorii towarów wymaga dodatkowych czynności przygotowawczych zgodnie z przepisami szczególnymi.

Towary niebezpieczne (ADR)

1. Klasyfikacja towaru – określenie klasy niebezpieczeństwa, numeru UN i grupy pakowania zgodnie z umową ADR (Dz.U. 2019 poz. 49).
2. Oznakowanie jednostki transportowej – umieszczenie odpowiednich tablic ostrzegawczych i numerów UN zgodnie z częścią 5.3 ADR.
3. Wyposażenie bezpieczeństwa – kontrola obecności sprzętu określonego w instrukcjach pisemnych zgodnie z częścią 5.4.3 ADR.
4. Dokumentacja ADR – świadectwo ADR kierowcy, instrukcje pisemne, karta charakterystyki bezpieczeństwa, dokument przewozowy ADR.

Artykuły żywnościowe (również artykuły żywnościowe szybko psujące się)

1. Certyfikat ATP – sprawdzenie ważności certyfikatu potwierdzającego zgodność pojazdu z wymaganiami przewozu w kontrolowanej temperaturze.
2. Kontrola temperatury – sprawdzenie i ustawienie wymaganej temperatury w przedziale ładunkowym zgodnie z wymaganiami towaru.
3. Higiena przestrzeni ładunkowej – oczyszczenie i dezynfekcja przestrzeni zgodnie z wymaganiami HACCP.
4. Dokumentacja weterynaryjna – świadectwa zdrowia, certyfikaty jakości i inne dokumenty wymagane przez przepisy weterynaryjne.

Ładunki ponadnormatywne

1. Zezwolenie na przejazd – uzyskanie zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego zgodnie z art. 64a Prawa o ruchu drogowym.
2. Oznakowanie pojazdu – umieszczenie flag, świateł i tablic ostrzegawczych zgodnie z wymogami zezwolenia.
3. Pilotaż – zorganizowanie pilotażu przez uprawnione służby jeśli jest wymagany.
4. Koordynacja z zarządcami dróg – uzgodnienie szczegółów przejazdu z odpowiednimi zarządcami infrastruktury drogowej.

Ładunki wartościowe

1. Procedury bezpieczeństwa – wdrożenie specjalnych procedur zabezpieczenia i monitorowania ładunku.
2. Ubezpieczenie cargo – sprawdzenie odpowiedniej wysokości ubezpieczenia ładunku.
3. System monitoringu – instalacja i aktywacja systemów GPS i monitoringu trasy.
4. Protokół przekazania – szczegółowa dokumentacja przyjęcia i wydania ładunku z podpisami odpowiedzialnych osób.

Procedury bezpieczeństwa i awaryjne

Przygotowanie planów awaryjnych stanowi integralną część profesjonalnego podejścia do przewozu towarów, a w przypadku transportu towarów niebezpiecznych jest to obowiązek prawny.

Plan działania w sytuacjach awaryjnych

1. Procedury w przypadku awarii pojazdu – kontakty do serwisów, firmy assistance, alternatywne środki transportu.
2. Działania przy uszkodzeniu ładunku – procedury zabezpieczenia, kontakt z ubezpieczycielem, dokumentowanie szkody.
3. Postępowanie w przypadku wypadku – numery alarmowe, procedury zabezpieczenia miejsca zdarzenia, obowiązki informacyjne.
4. Komunikacja kryzysowa – określenie osób odpowiedzialnych za komunikację z klientem, ubezpieczycielem i organami.

Wyposażenie awaryjne

1. Apteczka pierwszej pomocy – sprawdzenie kompletności i terminu ważności zgodnie z wymaganiami rozporządzenia w sprawie wyposażenia pojazdu.
2. Gaśnica – kontrola ważności przeglądu i sprawności gaśnicy samochodowej.
3. Trójkąt ostrzegawczy – sprawdzenie obecności i stanu elementów ostrzegawczych.
4. Kamizelki odblaskowe – kontrola dostępności kamizelek dla wszystkich osób w pojeździe zgodnie z normą PN-EN ISO 20471.

Narzędzia i akcesoria

1. Podstawowy zestaw narzędzi – klucze do kół, lewarek, narzędzia do drobnych napraw.
2. Elementy zabezpieczające – kliny pod koła, dodatkowe pasy mocujące, latarka.
3. Środki łączności – sprawne urządzenie telefoniczne, numery kontaktowe, mapowanie zasięgu sieci.
4. Dokumentacja awaryjna – kopie dokumentów, formularze zgłoszenia szkody, instrukcje postępowania.

Podsumowanie

Prawidłowe przygotowanie przewozu drogowego rzeczy to proces składający się z wielu wzajemnie powiązanych elementów, których sumienne wykonanie gwarantuje bezpieczeństwo, zgodność prawną i profesjonalizm usługi. Kluczem do sukcesu jest systematyczne podejście do każdego z opisanych obszarów – od kompleksowej weryfikacji dokumentacji, przez kontrolę stanu technicznego pojazdu, aż po właściwe zabezpieczenie ładunku zgodnie z obowiązującymi normami.

Przewoźnicy powinni wdrożyć w swoich przedsiębiorstwach procedury kontrolne (politykę copyliance, czyli politykę działalności zgodnie z prawem) oparte na przedstawionej liście czynności, dostosowując je do specyfiki przewożonych towarów i obsługiwanych rynków.

Regularne szkolenia personelu, aktualizacja procedur zgodnie ze zmieniającymi się przepisami oraz inwestycje w nowoczesne wyposażenie to inwestycje, które zwracają się poprzez minimalizację ryzyka, wzrost zadowolenia klientów i budowanie pozycji lidera na konkurencyjnym rynku transportowym.

Pamiętajmy, że transport drogowy to nie tylko przemieszczanie towarów – to odpowiedzialność za bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu drogowego oraz gwarancja dotrzymania zobowiązań wobec zleceniodawców.

Profesjonalne przygotowanie każdego przewozu to inwestycja w długoterminowy sukces przedsiębiorstwa transportowego.

Spis źródeł

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. 2022 poz. 2201)
Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (Dz.U. 2020 poz. 8)
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 2021 poz. 450)
Konwencja CMR o międzynarodowym przewozie drogowym towarów (Dz.U. 1962 Nr 49 poz. 238)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 w sprawie tachografów w transporcie drogowym
Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR)
Norma PN-EN 12195 – Zabezpieczanie ładunków na pojazdach drogowych
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2019 r. w sprawie formularza listy kontrolnej i formularza protokołu kontroli

Hashtagi

#TransportDrogowy #BezpieczeństwoTransportu #LogistykaPolska #PrzepisyTransportowe #CMRTransport #ITDKontrola #ZabezpieczenieLadunku