Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Kradzież ładunku stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń w branży transportowej, generując straty sięgające setek milionów euro rocznie. W 2023 roku liczba kradzieży w transporcie europejskim wzrosła o ponad 35% w porównaniu z rokiem poprzednim, osiągając wartość skradzionych towarów na poziomie 549 milionów euro. Zorganizowane grupy przestępcze stosują coraz bardziej wyrafinowane metody, od szpiegowania tras z wykorzystaniem oprogramowania GPS, przez podszywanie się pod legalne firmy transportowe, aż po brutalne napady z użyciem broni. Dla przewoźników, spedytorów i załadowców kluczowe staje się pytanie: jak skutecznie chronić przewożone towary przed kradzieżą i co zrobić, gdy do przestępstwa już dojdzie? Znajomość zasad odpowiedzialności prawnej, procedur postępowania oraz skutecznych metod zabezpieczenia ładunku może zadecydować o przetrwaniu firmy transportowej na konkurencyjnym rynku.
Problem kradzieży ładunków w transporcie europejskim osiągnął niepokojące rozmiary i stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa łańcucha dostaw. Dane zebrane przez organizację TAPA (Transported Asset Protection Association) oraz inne instytucje monitorujące bezpieczeństwo transportu malują dramatyczny obraz rosnącej fali przestępczości.
W 2023 roku w krajach Unii Europejskiej zgłoszono 8 281 incydentów związanych z kradzieżą ładunków, co oznacza wzrost o 35,46% w porównaniu z rokiem 2022. Łączna wartość skradzionych towarów wyniosła 549 milionów euro, co stanowi średnio około 66 tysięcy euro na jedno zdarzenie. W całym regionie EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka) liczba kradzieży ładunków sięgnęła 103 529 przypadków, a łączne straty przekroczyły 724 milione euro, co oznacza wzrost o 163% w porównaniu do roku poprzedniego.
Kraje najbardziej dotknięte plagą kradzieży ładunków to:
Polska na tle Europy wypada stosunkowo bezpiecznie. W 2023 roku zgłoszono u nas 200 incydentów tego typu, co stanowi 2,3% wszystkich kradzieży w Unii Europejskiej.
Przestępcy dokonujący kradzieży ładunków stosują coraz bardziej wyrafinowane metody, które wymagają szczegółowej znajomości branży transportowej oraz dobrego przygotowania logistycznego. Zrozumienie ich modus operandi jest kluczowe dla skutecznego zabezpieczenia się przed zagrożeniem.
Najczęściej kradzieże dokonywane są podczas postojów kierowców na parkingach, stacjach benzynowych czy w miejscach odpoczynku. Przestępcy wykorzystują moment, gdy kierowca opuszcza pojazd lub śpi w kabinie, aby włamać się do przestrzeni ładunkowej. Statystyki pokazują, że kradzieże podczas postojów stanowią ponad 70% wszystkich przypadków utraty ładunku.
Napady na kierowców z użyciem przemocy, w tym rozboje, stanowią szczególnie niebezpieczną kategorię przestępstw. Sprawcy zatrzymują pojazd pod pozorem kontroli drogowej, wypadku wymagającego pomocy lub prowadzenia robót drogowych. Warto podkreślić, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r. (sygn. akt III CZP 100/07), utrata przesyłki na skutek rozboju połączonego z zatrzymaniem samochodu ciężarowego pod pozorem policyjnej kontroli drogowej nie jest wynikiem działania siły wyższej w rozumieniu art. 65 ust. 2 Prawa przewozowego.
Coraz większym problemem stają się wyłudzenia ładunków przez osoby podszywające się pod legalne firmy transportowe. Schemat działania obejmuje monitorowanie giełd transportowych, kontaktowanie się ze zleceniodawcą pod fałszywą tożsamością oraz znikanie z towarem bez śladu. W Stanach Zjednoczonych niemal co trzecia kradzież ładunku to efekt działań przestępców podszywających się pod przewoźników.
Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 8 ze zm.) przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania. Odpowiedzialność ta opiera się na zasadzie ryzyka, co oznacza, że przewoźnik odpowiada niezależnie od winy.
W prawie przewozowym nie mamy bezpośrednio do czynienia z określeniem "kradzieży", lecz z pojęciem "utraty" towaru. Zgodnie z art. 52 Prawa przewozowego przesyłka utraconą jest taka, która nie nadeszła do miejsca przeznaczenia wskazanego w liście przewozowym w ciągu 30 dni od upływu terminu przewozu.
W przypadku przewozów międzynarodowych zastosowanie znajdują przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. z 1962 r. nr 49 poz. 238). Art. 17 ust. 1 Konwencji CMR stanowi, że przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem.
Wysokość odszkodowania za skradziony towar w transporcie regulują szczegółowe przepisy. Zgodnie z art. 80 ust. 1 Prawa przewozowego odszkodowanie nie może przewyższać wartości wynikającej z ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy. W przypadku przewozów międzynarodowych art. 23 Konwencji CMR stanowi, że odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej SDR za jeden kilogram brakującej wagi brutto.
W momencie odkrycia kradzieży ładunku kierowca powinien podjąć następujące działania:
Prawidłowe zabezpieczenie dowodów ma kluczowe znaczenie zarówno dla postępowania karnego prowadzonego przez organy ścigania, jak i dla późniejszego dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela. Kierowca powinien wykonać szczegółowe zdjęcia pojazdu z różnych perspektyw, sfotografować miejsce parkowania, zapisać numery rejestracyjne pojazdów w pobliżu oraz zabezpieczyć wszelkie pozostawione przez sprawców przedmioty.
Pierwszym i najważniejszym krokiem jest zgłoszenie kradzieży na policję lub inne organy ścigania właściwe dla miejsca, w którym doszło do przestępstwa. Zgłoszenie powinno zawierać dokładny opis skradzionego ładunku, okoliczności kradzieży, dane pojazdu oraz informacje o zastosowanych zabezpieczeniach.
Niezwłocznie po powiadomieniu organów ścigania przewoźnik musi zgłosić szkodę do swojego ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej. Większość polis OC przewoźnika zawiera klauzulę zobowiązującą ubezpieczonego do zgłoszenia szkody w ciągu 24-48 godzin od momentu jej zaistnienia.
Zgłoszenie do ubezpieczyciela powinno zawierać:
Pierwszym krokiem w dochodzeniu odszkodowania jest precyzyjne określenie wysokości poniesionej szkody. Wysokość szkody obejmuje wartość skradzionego towaru według ceny wynikającej z faktury, koszty przewozu, koszty ubezpieczenia cargo, koszty celne oraz ewentualne kary umowne.
Uprawniony do otrzymania odszkodowania powinien wystąpić z pisemnym roszczeniem do przewoźnika. Roszczenie powinno zawierać opis zdarzenia, podstawę prawną roszczenia, dokładne wyliczenie kwoty dochodzonego odszkodowania oraz załączniki potwierdzające zasadność i wysokość roszczenia.
Zgodnie z art. 77 ust. 1 Prawa przewozowego roszczenia przewidziane w ustawie przedawniają się z upływem dwunastu miesięcy. W przypadku przewozów międzynarodowych podlegających Konwencji CMR, zgodnie z art. 32 ust. 1 Konwencji, roszczenia przedawniają się po upływie jednego roku.
Plomby transportowe stanowią podstawowy element zabezpieczenia ładunku. Ich głównym zadaniem jest zabezpieczenie przewożonego towaru w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko jego uszkodzenia lub kradzieży oraz pozostawienie widocznego śladu w przypadku ingerencji osoby niepowołanej.
Rodzaje plomb stosowanych w transporcie:
Oprócz plomb, niezbędne jest stosowanie zamków i kłódek wysokiego bezpieczeństwa. Zalecane typy zamków obejmują zamki typu S-LOCK, kłódki z hartowanym trzpieniem, zamki dyskowe oraz systemy zamków elektronicznych.
Prawidłowe mocowanie ładunku ma podwójne znaczenie: zabezpiecza towar przed uszkodzeniem podczas transportu oraz utrudnia jego kradzież poprzez uniemożliwienie łatwego wyładunku pojedynczych elementów. Zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi dotyczącymi bezpiecznego mocowania ładunków, każdy ładunek musi być zabezpieczony w sposób uniemożliwiający jego przemieszczanie się podczas jazdy.
Monitoring GPS stanowi podstawę nowoczesnych systemów ochrony ładunku, umożliwiając ciągłe śledzenie lokalizacji pojazdu oraz naczepy w czasie rzeczywistym. Kluczowe funkcje systemów GPS w transporcie obejmują śledzenie w czasie rzeczywistym, rejestrowanie historii tras, definiowanie stref geograficznych, monitorowanie prędkości oraz wykrywanie odstępstw od planowanej trasy.
Instalacja czujników otwarcia przestrzeni ładunkowej oraz czujników ruchu wewnątrz naczepy pozwala na natychmiastowe wykrycie nieautoryzowanego dostępu do ładunku. Rodzaje czujników obejmują czujniki magnetyczne, czujniki ruchu, czujniki wibracji, czujniki ciśnienia oraz kamery wideo.
Nowoczesne systemy telematyczne pozwalają na precyzyjną identyfikację kierowcy oraz przypisanej mu naczepy. Metody identyfikacji obejmują karty RFID, systemy identyfikacji biometrycznej, kody PIN, identyfikację naczepy oraz automatyczne parowanie ciągnika z naczepą.
Przed rozpoczęciem przewozu wartościowego ładunku konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej analizy ryzyka dla planowanej trasy. Analiza powinna uwzględniać statystyki kradzieży ładunków na poszczególnych odcinkach trasy, znane miejsca szczególnie niebezpieczne, obszary o wysokiej przestępczości oraz dostępność bezpiecznych parkingów.
Planowanie postojów w bezpiecznych lokalizacjach jest jednym z najważniejszych elementów ochrony ładunku. Zgodnie ze standardami ESPORG (European Secure Parking Organization) parkingi dla pojazdów ciężarowych są klasyfikowane według poziomu bezpieczeństwa oznaczanego symbolami kłódek, gdzie 5 kłódek oznacza najwyższy poziom ochrony.
Cechy bezpiecznych parkingów:
Program szkoleń dla kierowców powinien obejmować kompleksowe zagadnienia związane z bezpieczeństwem przewozu ładunków, w tym zagrożenia związane z kradzieżą ładunków, procedury zabezpieczania ładunku, wybór bezpiecznych miejsc postojowych, postępowanie w sytuacjach zagrożenia oraz obsługę systemów zabezpieczeń pojazdu.
Szkolenia z zakresu mocowania ładunków powinny obejmować omówienie kwestii dotyczących bezpieczeństwa transportu ładunków, ograniczenia w ładowaniu pojazdów, siły bezwładności, wymagania ładunkowe wobec pojazdów, rodzaje zabezpieczeń ładunków oraz środki mocujące i osprzęt dodatkowy.
Wszystkie procedury dotyczące bezpieczeństwa powinny być jasno opisane, udokumentowane oraz regularnie aktualizowane. Kierowcy oraz pozostały personel muszą być dokładnie zaznajomieni z procedurami obejmującymi przyjmowanie ładunku do przewozu, kontrole okresowe podczas przewozu, wybór miejsc postojowych, postępowanie w przypadku wykrycia nieprawidłowości oraz wydawanie ładunku odbiorcy.
TAPA TSR (Truck Security Requirements) to zestaw standardów bezpieczeństwa opracowanych dla przewozu towarów wysokiej wartości transportem drogowym. Standard określa wymagania dotyczące zabezpieczeń fizycznych, procedur oraz szkoleń.
Standard TAPA TSR oferuje trzy poziomy certyfikacji:
TAPA FSR (Facility Security Requirements) określa minimalne akceptowalne standardy bezpieczeństwa składowania i magazynowania w tranzycie. Standardy TAPA FSR skupiają się na ochronie magazynów i centrów logistycznych przed kradzieżą poprzez systemy monitoringu wizyjnego, kontrolę dostępu, zabezpieczenia fizyczne oraz przeszkolenie personelu.
Uzyskanie certyfikatu TAPA przynosi firmie transportowej zwiększenie zaufania klientów, znaczne ograniczenie ryzyka kradzieży ładunków, redukcję składek ubezpieczeniowych, poprawę procesów operacyjnych, wzmocnienie pozycji rynkowej oraz dostęp do sieci certyfikowanych partnerów TAPA.
Podstawowym ubezpieczeniem dla każdego przewoźnika jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego. Ubezpieczenie OC przewoźnika obejmuje odpowiedzialność za utratę całkowitą lub częściową przewożonego ładunku, uszkodzenie towaru podczas przewozu, kradzież ładunku z pojazdu, opóźnienie w dostawie oraz szkody wynikające z klęsk żywiołowych.
Oprócz ubezpieczenia OC przewoźnika, nadawcy lub spedytorzy często wykupują dodatkowe ubezpieczenie cargo, które oferuje szerszy zakres ochrony oraz pokrywa pełną wartość towaru bez ograniczeń wynikających z przepisów prawa przewozowego. Ubezpieczenie cargo obejmuje pełną wartość towaru według ceny określonej w polisie, koszty transportu, oczekiwany zysk ze sprzedaży towaru oraz koszty ratowania pozostałego ładunku.
Ubezpieczyciele stawiają przewoźnikom szereg wymagań, których spełnienie jest warunkiem udzielenia ochrony ubezpieczeniowej. Typowe wymagania obejmują stosowanie określonych zabezpieczeń fizycznych, instalację systemów GPS, parkowanie pojazdów wyłącznie w strzeżonych parkingach, terminowe zgłaszanie szkód oraz współpracę z ubezpieczycielem w procesie likwidacji szkody.
Każda kradzież ładunku powinna być niezwłocznie zgłoszona na policję lub inne właściwe organy ścigania. Terminowe zgłoszenie jest kluczowe dla umożliwienia organom ścigania szybkiego rozpoczęcia poszukiwań skradzionego towaru oraz sprawców, zabezpieczenia śladów i dowodów oraz uruchomienia procedur współpracy międzynarodowej.
Po zgłoszeniu kradzieży przewoźnik oraz kierowca powinni aktywnie współpracować z organami ścigania w trakcie całego postępowania. Współpraca ta obejmuje udzielanie wyczerpujących odpowiedzi na pytania funkcjonariuszy, przekazywanie wszelkich dokumentów i zapisów z systemów GPS, udostępnianie dostępu do pojazdu oraz informowanie o wszelkich nowych okolicznościach.
Organy ścigania prowadzą bazy danych o przestępstwach, sprawcach oraz metodach ich działania. Przewoźnicy powinni śledzić komunikaty policji o aktualnych zagrożeniach, uczestniczyć w spotkaniach i szkoleniach organizowanych przez organy ścigania, zgłaszać podejrzane sytuacje oraz współpracować z organizacjami takimi jak TAPA.
Kradzież ładunku stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń w branży transportowej, generując straty sięgające setek milionów euro rocznie oraz powodując poważne problemy finansowe dla przewoźników, spedytorów i załadowców. Rosnąca skala tego zjawiska wymaga kompleksowego podejścia do zarządzania ryzykiem kradzieży.
Kluczowe wnioski i rekomendacje:
Pamiętajcie, że skuteczna ochrona przed kradzieżą ładunku wymaga ciągłego wysiłku, inwestycji oraz zaangażowania całej organizacji. Koszt wdrożenia odpowiednich zabezpieczeń jest zawsze niższy niż potencjalne straty wynikające z kradzieży.
#KradzieżŁadunku #BezpieczeństwoTransportu #OchronaŁadunku #MonitoringGPS #TransportMiędzynarodowy #StandardyTAPA #TSL
 |
 |
 |
