Konwencja celna w sprawie karnetu ATA do odprawy warunkowej - omówienie

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Międzynarodowy handel i wymiana kulturalna wymagają sprawnych mechanizmów ułatwiających przepływ towarów przez granice państwowe. Konwencja celna w sprawie karnetu ATA do odprawy warunkowej z 1961 roku stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć w zakresie harmonizacji procedur celnych na świecie. Ten instrument prawny, stworzony pod auspicjami Rady Współpracy Celnej oraz GATT, wprowadził znaczne uproszczenia w czasowym przemieszczaniu towarów poza granice państw. System karnetów ATA, nazywany często "paszportem dla towarów", eliminuje złożone formalności celne i umożliwia bezcłowy transport sprzętu wystawienniczego, próbek handlowych oraz wyposażenia zawodowego w 78 krajach świata.

Historia i podstawy prawne

Geneza międzynarodowej współpracy celnej

Konwencja celna w sprawie karnetu ATA do odprawy warunkowej została sporządzona w Brukseli dnia 6 grudnia 1961 roku pod auspicjami Rady Współpracy Celnej i Umawiających się Stron Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) oraz w porozumieniu z UNESCO. Państwa sygnatariusze kierowały się wyrażonym przez przedstawicieli handlu międzynarodowego życzeniem ułatwienia formalności związanych z bezcłowym czasowym przywozem towarów.

Cele i założenia konwencji

Główne założenia konwencji obejmują:

1. Harmonizację systemów celnych - zapewnienie większego stopnia zharmonizowania i jednolitości systemów celnych Umawiających się Stron.
2. Ułatwienie działalności międzynarodowej - wspieranie międzynarodowej działalności handlowej i kulturalnej.
3. Uproszczenie procedur - przyjęcie wspólnego trybu postępowania przy bezcłowym czasowym przywozie towarów.
4. Standardyzację dokumentacji - wprowadzenie jednolitego dokumentu międzynarodowego.

Status prawny w Polsce

Konwencja została ratyfikowana przez Polską Rzeczpospolitą Ludową zgodnie z aktem z dnia 18 czerwca 1969 roku i opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 7 listopada 1969 roku (Dz. U. Nr 30, poz. 242). Postanowienia konwencji stanowią część prawnego porządku krajowego i są stosowane bezpośrednio.

Definicje podstawowych pojęć

Kluczowe definicje według art. 1 konwencji

Należności przywozowe (art. 1) - oznaczają należności celne i wszystkie inne należności i podatki pobierane od przywozu lub w związku z przywozem, jak również wszelkie akcyzy i podatki wewnętrzne, którym podlegają towary przywożone, z wyłączeniem jednak należności i opłat odpowiadających przybliżonym kosztom wyświadczonych usług.

Odprawa warunkowa - czasowy przywóz wolny od należności przywozowych zgodnie z warunkami ustalonymi przez konwencje lub przez ustawodawstwo kraju przywozu.

Tranzyt - przewóz towarów z jednego urzędu celnego na terytorium Umawiającej się Strony do innego urzędu celnego na tym samym terytorium.

Karnet ATA (Admission Temporaire - Temporary Admission) - dokument stanowiący załącznik do konwencji, służący jako międzynarodowy dokument celny.

Podmioty systemu ATA

1. Zrzeszenie wydające - zrzeszenie posiadające zezwolenie władz celnych na wydawanie karnetów ATA na terytorium danej Umawiającej się Strony.
2. Zrzeszenie gwarantujące - zrzeszenie posiadające zezwolenie władz celnych na gwarantowanie sum przewidzianych w konwencji.
3. Rada - organizacja powołana przez konwencję w sprawie ustanowienia Rady Współpracy Celnej.
4. Osoba - zarówno osoba fizyczna, jak i prawna.

Zakres stosowania konwencji

Podstawowy zakres zastosowania (art. 3)

Każda Umawiająca się Strona uznaje karnety ATA za ważne na jej terytorium, zamiast swoich krajowych dokumentów celnych, dla towarów przywożonych czasowo przy zastosowaniu:

1. Konwencji celnej dotyczącej czasowego przywozu wyposażenia zawodowego (Bruksela, 8 czerwca 1961 roku).
2. Konwencji celnej dotyczącej ułatwień przy przywozie towarów przeznaczonych do wystawienia lub wykorzystania na wystawach, targach, kongresach lub podobnych imprezach (Bruksela, 8 czerwca 1961 roku).

Rozszerzenia zastosowania

Każda Umawiająca się Strona może również uznać karnety ATA dla:

1. Towarów przywożonych czasowo w zastosowaniu innych konwencji międzynarodowych.
2. Postępowania w związku z odprawą warunkową na mocy ustawodawstwa krajowego.
3. Celów tranzytu - dla przewozu towarów między urzędami celnymi.

Ograniczenia stosowania

Towary przeznaczone do przerobu lub naprawy nie mogą być przywożone na podstawie karnetów ATA (art. 3 ust. 4).

System wydawania i używania karnetów ATA

Zasady wydawania karnetów (art. 4)

Okres ważności - zrzeszenia wydające nie mogą wydawać karnetów ATA, których okres ważności przekracza jeden rok od daty wydania.

Oznaczenia na karnecie - zrzeszenia muszą wskazać na okładce karnetu:

1. Kraje, w których karnet posiada ważność.
2. Odpowiednie zrzeszenia gwarantujące.

Niezmienność listy towarów - po wydaniu karnetu żaden dodatkowy towar nie może być dopisany do listy towarów wyliczonych na odwrocie okładki karnetu.

Terminy powrotnego wywozu (art. 5)

Termin ustalony dla powrotnego wywozu towarów przywożonych na podstawie karnetu ATA nie może w żadnym razie przekraczać okresu ważności danego karnetu.

Warunki udzielania zezwoleń (art. 2)

Udzielenie przez władze celne zezwolenia zrzeszeniu wydającemu może być uzależnione w szczególności od dostosowania ceny karnetów ATA do kosztów świadczonych usług.

Mechanizm gwarancji finansowych

Zobowiązania zrzeszeń gwarantujących (art. 6)

Główne zobowiązanie - każde zrzeszenie gwarantujące poręcza władzom celnym kraju, w którym ma swoją siedzibę, zapłatę sumy należności przywozowych i innych sum należnych w razie nieprzestrzegania warunków ustalonych dla odprawy warunkowej lub tranzytu towarów.

Charakter odpowiedzialności - zrzeszenie jest zobowiązane do zapłaty tych sum łącznie i solidarnie z osobami, od których należy się zapłata.

Ograniczenia odpowiedzialności

1. Limit kwotowy - zrzeszenie gwarantujące nie jest zobowiązane do zapłaty sumy, która przekracza kwotę należności przywozowych o więcej niż 10 procent.
2. Zwolnienie po odprawie - po dokonaniu przez władze celne zwolnienia karnetu ATA bez zastrzeżeń władze nie mogą żądać od zrzeszenia zapłaty należności.
3. Wyjątki od zwolnienia - roszczenie może być wysunięte, jeżeli zostanie ustalone, że zwolnienie karnetu zostało dokonane nieprawidłowo lub w wyniku oszustwa.

Terminy dochodzenia roszczeń

Roczny termin przedawnienia - władze celne nie mogą domagać się od zrzeszenia gwarantującego zapłaty sum, jeżeli roszczenie nie zostanie zgłoszone w ciągu roku od daty wygaśnięcia ważności karnetu (art. 6 ust. 4).

Umarzanie zobowiązań z karnetu ATA

Procedura dostarczania dowodów (art. 7)

Termin na dostarczenie dowodów - zrzeszenia gwarantujące mają sześć miesięcy czasu, licząc od daty żądania zapłaty przez władze celne, dla dostarczenia dowodu powrotnego wywozu towarów lub zwolnienia karnetu ATA w inny prawidłowy sposób.

Konsekwencje nieterminowego dostarczenia dowodów:

1. Zrzeszenie gwarantujące składa natychmiast sumy do depozytu lub płaci je warunkowo.
2. Depozyt lub zapłata zostają uznane za ostateczne po upływie trzech miesięcy.
3. W czasie tego okresu zrzeszenie może jeszcze dostarczyć odpowiedni dowód.

Rodzaje dowodów powrotnego wywozu (art. 8)

Podstawowy dowód - zaświadczenie powrotnego wywozu wystawione w karnecie przez władze celne kraju, do którego towary zostały czasowo przywiezione.

Alternatywne dowody w razie braku podstawowego zaświadczenia:

1. Uwagi w karnecie ATA - zamieszczone przez władze celne innej Umawiającej się Strony przy przywozie lub powrotnym przywozie.
2. Zaświadczenie wydane przez władze celne - w oparciu o uwagi zamieszczone na odcinku wydartym z karnetu.
3. Wszelki inny dowód - stwierdzający, że towary znajdują się poza terytorium kraju przywozu.

Specjalne przypadki zwolnień (art. 8 ust. 3)

W przypadku gdy władze celne jednej z Umawiających się Stron zwalniają od obowiązku powrotnego wywozu pewne towary, zrzeszenie gwarantujące będzie zwolnione od swoich zobowiązań dopiero z chwilą, gdy te władze zaświadczą na tym że karnecie, że sprawa danych towarów została uregulowana.

Postanowienia różne i implementacja

Opłaty i formalności (art. 10)

Bezpłatność poświadczeń - poświadczenie przez organy celne karnetów ATA używanych na warunkach przewidzianych konwencją nie podlega opłatom za czynności celne dokonywane w urzędach celnych w normalnych godzinach urzędowania.

Procedury w przypadkach nadzwyczajnych

Dokumenty zastępcze (art. 11)

W razie zniszczenia, zgubienia lub kradzieży karnetu ATA władze celne uznają, na żądanie zrzeszenia wydającego, dokument zastępczy, którego ważność wygasa w terminie ustalonym dla karnetu zastąpionego.

Zajęcia towarów (art. 12)

1. 1. Jeżeli towary nie mogą być powrotnie wywiezione na skutek zajęcia nie dokonanego na wniosek osób prywatnych, obowiązek powrotnego wywozu zostaje zawieszony na czas trwania zajęcia.
  2. Władze celne zawiadamiają zrzeszenie gwarantujące o zajęciach towarów.

Ułatwienia w obrocie dokumentami (art. 13)

Karnety ATA lub części karnetów przeznaczone do wydania w kraju przywozu korzystają ze zwolnień od należności przywozowych i nie podlegają żadnym zakazom ani ograniczeniom przywozowym.

Unifikacja terytorialna (art. 14)

Dla celów konwencji terytoria Umawiających się Stron, które tworzą unię celną lub gospodarczą, można uważać za jedno terytorium.

Postępowania w przypadkach nadużyć (art. 15)

W przypadku oszustwa, wykroczenia lub nadużycia Umawiające się Strony mają prawo do wszczęcia postępowania przeciwko osobom posługującym się karnetem ATA w celu:

1. Ściągnięcia należności przywozowych i innych należnych sum.
2. Nałożenia kar przewidzianych za takie czyny.
3. Uzyskania pomocy od zrzeszeń w działaniach władz celnych.

Podsumowanie

Konwencja celna w sprawie karnetu ATA do odprawy warunkowej stanowi fundamentalny instrument międzynarodowego prawa celnego, który przez ponad sześć dekad skutecznie ułatwia międzynarodową wymianę handlową i kulturalną. System karnetów ATA, oparty na międzynarodowym łańcuchu gwarancyjnym, eliminuje złożone procedury celne i umożliwia bezcłowy transport towarów w celach wystawienniczych, zawodowych i kulturalnych.

Kluczowe zalety systemu ATA:

1. Uproszczenie procedur celnych - jeden dokument zastępuje krajowe dokumenty celne w 78 krajach.
2. Eliminacja depozytów celnych - dzięki międzynarodowemu systemowi gwarancji
3. Oszczędność czasu i kosztów - przyspieszenie odprawy celnej i redukcja formalności.
4. Bezpieczeństwo prawne - jasno określone prawa i obowiązki wszystkich uczestników systemu.

Praktyczne wskazówki dla użytkowników:

1. Upewnij się, że towary kwalifikują się do procedury ATA - muszą być przeznaczone do czasowego wywozu w celach wystawienniczych, zawodowych lub kulturalnych.
2. Sprawdź, czy kraj docelowy jest stroną konwencji ATA.
3. Złóż wniosek o karnet ATA w odpowiedniej izbie handlowej z wyprzedzeniem.
4. Zachowuj wszystkie dokumenty i poświadczenia celne podczas podróży.
5. Dopilnuj powrotnego wywozu towarów przed wygaśnięciem ważności karnetu.

Rekomendacje dla przedsiębiorców:

1. Rozważ wykorzystanie karnetu ATA przy regularnym udziale w targach międzynarodowych.
2. Skonsultuj się z izbą handlową w sprawie warunków uzyskania karnetu.
3. Prowadź dokładną ewidencję towarów objętych karnetem.
4. Zapoznaj się z procedurami celnymi krajów docelowych.
5. Ubezpiecz towary na czas transportu i pobytu zagranicą.

Konwencja ATA pozostaje aktualnym i skutecznym instrumentem wspierającym międzynarodową współpracę gospodarczą, przyczyniając się do rozwoju handlu i wymiany kulturalnej między narodami.

Spis źródeł

Konwencja celna w sprawie karnetu A.T.A. dla odprawy warunkowej towarów sporządzona w Brukseli dnia 6 grudnia 1961 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 30, poz. 242)
Konwencja dotycząca odprawy czasowej sporządzona w Stambule dnia 26 czerwca 1990 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 14, poz. 61)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2339 z dnia 14 grudnia 2016 r. ustanawiające unijny kodeks celny
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013
Instrukcja Ministra Finansów w sprawie stosowania karnetów ATA (wersja 3.3 z listopada 2019 r.)
World Customs Organization - The ATA System (ATA and Istanbul Conventions)
International Chamber of Commerce - ATA Carnet Guidelines and Procedures

#WPT #TranzytWspólny #NCTS #PrawoTransportowe #ProceduryCelne #T1T2 #LogistykaMiędzynarodowa