Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Wybór odpowiednich opon do pojazdów ciężarowych to decyzja, która ma podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa transportu, efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa oraz trwałości samego pojazdu. W przeciwieństwie do opon osobowych, gdzie pomyłka skutkuje głównie dyskomfortem lub zwiększonym zużyciem paliwa, błędny wybór ogumienia ciężarowego może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i zagrożeń na drodze. Właściwe opony nie tylko wpływają na przyczepność i stabilność pojazdu ważącego nawet kilkadziesiąt ton, ale także determinują koszty eksploatacji floty, przebieg ogumienia oraz zużycie paliwa, które w transporcie stanowi 20-25 procent struktury kosztów firmy. Decyzja o zakupie konkretnego modelu opon wymaga zatem uwzględnienia wielu czynników – od parametrów technicznych i przepisów prawnych, przez specyfikę wykonywanej pracy, aż po warunki klimatyczne i rodzaj przewożonych ładunków.
Przepisy dotyczące opon ciężarowych w Polsce i Unii Europejskiej stanowią kompleksowy system regulacji mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Podstawowym aktem prawnym regulującym te kwestie w Polsce jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. 2003 nr 32 poz. 262 z późn. zm.).
Zgodnie z § 11 ust. 7 tego rozporządzenia pojazd nie może być wyposażony w opony, których wskaźniki pokazują graniczne zużycie bieżnika, a w odniesieniu do opon niezaopatrzonych w takie wskaźniki – o głębokości rzeźby bieżnika mniejszej niż 1,6 milimetra. Przepis ten dotyczy wszystkich pojazdów samochodowych, w tym ciężarowych.
Przepisy określają również następujące wymagania:
Brak spełnienia wymagań dotyczących stanu technicznego opon może skutkować odebraniem dowodu rejestracyjnego pojazdu oraz nałożeniem mandatu karnego. Kontrole techniczne pojazdów ciężarowych szczególnie skrupulatnie weryfikują stan ogumienia, gdyż ma ono podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.
Indeks nośności i indeks prędkości to dwa fundamentalne parametry każdej opony ciężarowej, które bezpośrednio określają jej bezpieczne możliwości eksploatacyjne. Oba parametry znajdują się na bocznej ściance opony i stanowią kluczowe informacje przy doborze odpowiedniego ogumienia do pojazdu.
Indeks nośności (ang. Load Index) określa maksymalne obciążenie, jakie może wytrzymać opona podczas poruszania się z największą dopuszczalną prędkością. Jest to liczba dwu- lub trzycyfrowa umieszczona na bocznej ściance opony, zaraz po jej rozmiarze.
Dla przykładu, w oznaczeniu opony 315/70 R22.5 154/150L:
Producent ustala maksymalną dozwoloną nośność opony, uwzględniając bardziej obciążoną oś pojazdu. Im większy i cięższy pojazd, tym wyższy powinien być indeks nośności. Prawo zabrania montażu opon o niższym indeksie nośności niż zalecany przez konstruktora pojazdu.
Indeks prędkości jest wyznacznikiem maksymalnej bezpiecznej prędkości, z którą można poruszać się na danym modelu opony. Jest on określony literą alfabetu umieszczoną zaraz po indeksie nośności.
Najczęściej spotykane indeksy prędkości w oponach ciężarowych to:
Podobnie jak w przypadku indeksu nośności, przepisy zabraniają montowania opon z niższym indeksem prędkości niż zalecany przez konstruktora pojazdu. Wyjątek stanowią opony zimowe, które mogą posiadać niższy indeks prędkości w porównaniu do opon letnich.
W pojazdach ciężarowych wyróżnia się trzy podstawowe typy opon dostosowanych do konkretnego położenia na osi - oś kierowaną (prowadzącą), oś napędową oraz oś naczepową (wleczoną). Każdy z tych typów charakteryzuje się specyficzną konstrukcją i wzorem bieżnika, odpowiadającym na odmienne wymagania eksploatacyjne.
Opony przeznaczone na przednią oś pojazdu, oznaczane literą F (od ang. Front), muszą spełniać szczególne wymagania związane z funkcją sterowania pojazdem. Przednia oś ciężarówki przejmuje wszystkie naprężenia i obciążenia związane ze skręcaniem pojazdu, dlatego opony muszą mieć optymalne właściwości jezdne, zapewniające precyzyjne i płynne kierowanie.
Charakterystyczne cechy opon na oś kierowaną:
Opony na tylną oś napędową, oznaczane literą D (od ang. Drive), są odpowiedzialne za przenoszenie mocy silnika na nawierzchnię. Charakteryzują się one agresywniejszym wzorem bieżnika w porównaniu do opon na oś kierowaną.
Kluczowe właściwości opon napędowych:
Opony na oś naczepową, oznaczane literą T (od ang. Trailer), są zaprojektowane do przenoszenia znacznych obciążeń statycznych i dynamicznych. Ta pozycja charakteryzuje się najszybszym i najbardziej nierównomiernym zużyciem, co skutkuje częstszą wymianą niż w przypadku pozostałych osi.
Specyfika opon naczepowych:
Niektórzy producenci oferują również opony uniwersalne oznaczane literą Z, które można montować na wszystkich osiach pojazdu. Są one kompromisem między specjalistycznymi rozwiązaniami, oferując uniwersalność kosztem maksymalnej optymalizacji dla konkretnej pozycji.
Podobnie jak w przypadku pojazdów osobowych, opony ciężarowe dzielą się na sezonowe typy dostosowane do panujących warunków atmosferycznych. Wybór odpowiedniego rodzaju opon ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa oraz efektywności ekonomicznej transportu.
Opony letnie przeznaczone są do eksploatacji w temperaturach powyżej 7 stopni Celsjusza. Charakteryzują się twardszą mieszanką gumy, która zachowuje odpowiednią elastyczność podczas wysokich temperatur, ale sztywnieje i traci właściwości w niskich temperaturach.
Cechy charakterystyczne opon letnich:
Opony zimowe są przystosowane do jazdy w ujemnych temperaturach, poniżej 7 stopni Celsjusza. Zapewniają dobrą przyczepność na śniegu i lodzie oraz nie sztywnieją przy mroźnej pogodzie.
Charakterystyka opon zimowych:
W niektórych krajach europejskich obowiązują szczególne wymagania dotyczące głębokości bieżnika opon zimowych - zaleca się minimum 4-6 milimetrów, aby zachowały swoją skuteczność.
Opony wielosezonowe (całoroczne) stanowią kompromis między oponami letnimi i zimowymi, oferując zadowalające właściwości przez cały rok. Ze względu na coraz łagodniejsze zimy, kierowcy często decydują się na ten typ ogumienia.
Właściwości opon całorocznych:
Warto jednak pamiętać, że opony całoroczne nie osiągają w stu procentach parametrów specjalistycznych opon sezonowych w bardziej ekstremalnych warunkach pogodowych. Są optymalnym rozwiązaniem dla przewoźników działających w umiarkowanym klimacie i na trasach niewymagających częstej jazdy w trudnych warunkach zimowych.
Głębokość bieżnika jest jednym z najważniejszych parametrów decydujących o bezpieczeństwie i legalności użytkowania opon ciężarowych. Wpływa ona bezpośrednio na stabilność pojazdu, ryzyko wystąpienia aquaplaningu oraz długość drogi hamowania.
W Polsce oraz większości krajów europejskich minimalna dopuszczalna głębokość bieżnika opon ciężarowych wynosi 1,6 milimetra. Jest to wartość określona w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury oraz w niemieckim § 36 StVZO (obowiązującym od 1 stycznia 2021 roku).
Jednak przepisy różnią się w zależności od kraju:
Minimalna głębokość bieżnika określana jest przez wskaźnik TWI (Tread Wear Index - Wskaźnik Zużycia Opony). Wskaźnik ten znajduje się zazwyczaj na bocznej krawędzi bieżnika w formie napisu „TWI" oraz pomiędzy żebrami bieżnika jako mostki łączące sąsiadujące żebra.
Opona jest uznawana za zużytą, gdy głębokość bieżnika obniży się na tyle, że jego poziom zrówna się z co najmniej jednym mostkiem. W przypadku opon niezaopatrzonych we wskaźniki TWI, minimalna głębokość wynosi 1,6 milimetra.
Głębokość bieżnika opon ciężarowych można precyzyjnie zmierzyć za pomocą:
Pomiar powinien być przeprowadzany w głównych rowkach ogumienia, gdzie często znajdują się wskaźniki zużycia. Regularne sprawdzanie głębokości bieżnika pozwala uniknąć mandatów oraz zapewnia bezpieczeństwo na drodze.
Nowe opony ciężarowe różnią się między sobą wysokością bieżnika w zależności od konkretnego modelu i rozmiaru. Głębokość nacięć wynosi zwykle między 8 a 12 milimetrów. Ta różnica wynika z przeznaczenia opony - opony na oś napędową często mają głębszy bieżnik niż opony naczepowe.
Efektywność paliwowa opon ciężarowych ma ogromne znaczenie ekonomiczne dla firm transportowych, gdyż zużycie paliwa stanowi 20-25 procent struktury kosztów przedsiębiorstwa. Opory toczenia opony bezpośrednio przekładają się na ilość spalanego paliwa, dlatego wybór opon o wysokiej klasie efektywności może przynieść znaczące oszczędności.
Od 2012 roku Komisja Europejska wprowadziła obowiązkowy system etykietowania opon, który został zaktualizowany 1 maja 2021 roku. Etykieta zawiera informacje o trzech kluczowych parametrach opony: efektywności paliwowej, przyczepności na mokrej nawierzchni oraz poziomie hałasu zewnętrznego.
Efektywność paliwowa oznaczona jest na etykiecie w skali od A do E, gdzie klasa A ma najmniejszy wpływ na zużycie paliwa, a klasa E największy. Po zmianach z 2021 roku wyłączono z użytku dwie najniższe klasy F i G, a włączono do użytku pomijaną wcześniej klasę D.
Różnice w zużyciu paliwa między klasami:
Wybór opon o wysokiej klasie efektywności paliwowej przekłada się na wymierne korzyści finansowe:
Na rzeczywistą efektywność paliwową wpływają również inne czynniki poza klasą opony:
Producenci opon stosują różne innowacyjne technologie w celu zmniejszenia oporów toczenia, takie jak specjalne wkładki zapobiegające penetracji powietrza, które zmniejszają straty powietrza o 36 procent w porównaniu do opon z tradycyjną wkładką butylową.
Rynek opon ciężarowych zdominowany jest przez kilku czołowych producentów światowych, którzy od dziesięcioleci budują swoją reputację na jakości, innowacyjności i niezawodności swoich produktów. Wybór ogumienia od renomowanego producenta to inwestycja w bezpieczeństwo i długoterminową opłacalność eksploatacji floty.
Firma Michelin, założona w 1889 roku we francuskim mieście Clermont-Ferrand, zajmuje drugie miejsce wśród największych producentów opon na świecie i pierwsze miejsce w Europie. Do koncernu należą marki: Michelin, Kleber, BFGoodrich, Riken, Taurus, Kormoran, Warrior, Siamtyre, Tigar, Euromaster oraz Recamic.
Michelin posiada polski zakład zatrudniający około 4200 osób - jest to największa ilość pracowników w zakładzie tej firmy na świecie. Koncern dysponuje około 68 zakładami rozłożonymi po całym świecie. Firma zasłynęła z produkcji opon dla Formuły 1 do 2006 roku, a w latach 2011-2016 dostarczała opony do samochodów WRC.
Założona w 1931 roku w japońskim mieście Kurume firma Bridgestone jest obecnie największym producentem ogumienia na świecie. Nazwa pochodzi od tłumaczenia nazwiska założyciela Shojiro Ishibashi.
Do koncernu należą marki: Bridgestone, Dayton, Firestone, Firestop, Gillette, Peerless oraz Seiberling. Jedna ze 180 fabryk Bridgestone znajduje się w Polsce, w Poznaniu. Opony Bridgestone wykorzystują takie firmy jak Audi, BMW, Citroen, Ford, Honda, Lexus, Maserati, Mazda, Mercedes-Benz, Mini, Opel, SEAT, Skoda, Suzuki, Peugeot, Toyota i VW.
Założona w 1871 roku w niemieckim Hanowerze firma Continental to kolejny czołowy producent opon. W skład koncernu wchodzą marki: Continental, General Tire, Semperit, Barum, Uniroyal, Gislaved, Viking oraz Matador.
Opony Continental wykorzystują marki: BMW, Daimler AG, Ford, General Motors, Honda, Iveco, Porsche, Renault, VW i Volvo. Firma produkuje również części samochodowe oraz rozwija inteligentne technologie dla transportu osób i dóbr.
Założona w 1898 roku w amerykańskim mieście Akron w stanie Ohio firma Goodyear zajmuje trzecie miejsce na podium koncernów oponiarskich. Nazwa marki pochodzi od znanego amerykańskiego wynalazcy Charlesa Goodyeara.
Składają się na nią marki: Goodyear, Dębica, Dunlop, Fulda oraz Sava. Firma produkuje również inne części samochodowe i może pochwalić się produkcją sterowców.
Na rynku opon ciężarowych obecne są również inne renomowane marki takie jak:
Wybór producenta powinien być oparty na specyfice wykonywanej pracy, budżecie oraz dostępności serwisu i części zamiennych w regionie działania firmy transportowej.
Bieżnikowanie opon ciężarowych to proces regeneracji zużytych opon poprzez nałożenie nowej warstwy bieżnika na korpus (karkas) opony. Jest to powszechna praktyka w branży transportowej, pozwalająca na znaczące obniżenie kosztów eksploatacji floty przy zachowaniu bezpieczeństwa i parametrów technicznych.
Bieżnikowanie opon ciężarowych jest dopuszczone przez kodeks drogowy i zalecane przez Europejską Organizację Techniczną ds. Opon i Obręczy (ETRTO). Obecnie przepisy unijne nie obejmują opon bieżnikowanych kompleksową regulacją, co może stanowić wyzwanie dla sektora.
Bieżnikowanie jest możliwe tylko wtedy, kiedy korpus opony nie jest uszkodzony. W innym przypadku opona ciężarowa nie zagwarantuje bezpieczeństwa podczas jazdy. Przepisy zabraniają użytkowania niewłaściwie pogłębionych lub bieżnikowanych opon.
Istnieją dwie podstawowe metody bieżnikowania opon ciężarowych:
Pogłębianie bieżników opon ciężarowych to dodatkowa metoda wydłużenia żywotności ogumienia, dopuszczona przez kodeks drogowy. Jak udowadniają czołowi producenci opon, jazda na oponach z pogłębionym bieżnikiem jest całkowicie bezpieczna, jednak muszą zostać spełnione dwa warunki:
Pogłębianie nie jest wskazane, gdy bieżnik nosi znaczne ślady uszkodzeń (przebicia, przecięcia, otarcia, wyrwanie gumy z bieżnika) lub gdy opony wykorzystywane są w wyjątkowo trudnych warunkach. Opona przed przystąpieniem do zabiegów pogłębiania bieżnika musi zostać naprawiona i odpowiednio przygotowana.
Bieżnikowanie opon ciężarowych pozwala na:
Opony bieżnikowane są najczęściej stosowane właśnie na osi wleczonej ze względu na szybkie i nierównomierne zużycie oraz niższą cenę w porównaniu do nowych opon.
Właściwa konserwacja opon ciężarowych oraz regularna rotacja to kluczowe czynniki wpływające na przedłużenie żywotności ogumienia, bezpieczeństwo na drodze oraz optymalizację kosztów eksploatacji floty.
Rotacja opon to proces przekładania opon pomiędzy osiami pojazdu w celu wyrównania ich zużycia i maksymalizacji osiągów oraz trwałości. Z uwagi na różnice konstrukcyjne pomiędzy poszczególnymi osiami pojazdu, opony są obciążone w różnym stopniu, co przekłada się na wyższe tempo zużycia ogumienia na osi napędowej lub obciążonej.
Regularne rotowanie opon przynosi szereg korzyści:
Liczne czynniki, takie jak rozkład obciążenia, zbieżność kół i warunki użytkowania mogą prowadzić do nierównomiernego uszkodzenia opon, powodując przyspieszone zużycie niektórych egzemplarzy. Proaktywni właściciele flot powinni regularnie sprawdzać opony pod kątem wczesnych oznak nierównomiernego zużycia, takich jak nietypowe zachowanie pojazdu (np. hałas lub wibracje).
Dla każdego położenia opony w pojeździe ciężarowym istnieje rekomendowany schemat rotowania:
Michelin, jako czołowy producent opon ciężarowych, zaleca regularne rotowanie opon zgodnie z planem konserwacji floty. Częstotliwość zależy od typu pojazdu, warunków eksploatacji oraz obserwowanych oznak zużycia.
Ważne jest rozróżnienie dwóch pojęć:
Oprócz rotacji, właściwa konserwacja opon wymaga:
Wybór odpowiednich opon ciężarowych powinien uwzględniać specyfikę wykonywanej pracy oraz rodzaj transportu, w jakim uczestniczy pojazd. Różne typy przewozów stawiają odmienne wymagania przed ogumieniem.
Opony do transportu dalekobieżnego są zaprojektowane tak, aby wytrzymać długie trasy na autostradach. Kluczowe cechy to:
Opony do transportu regionalnego są bardziej uniwersalne i muszą sprostać zmieniającym się warunkom drogowym. Charakteryzują się:
Opony terenowe (ON/OFF) przeznaczone są do pracy w trudnych warunkach zarówno na drogach asfaltowych, jak i w terenie:
Niektóre rodzaje transportu wymagają specjalistycznych opon:
Wybór najlepszych opon do samochodów ciężarowych to złożony proces wymagający uwzględnienia wielu czynników. Kluczem do podjęcia właściwej decyzji jest kompleksowe podejście uwzględniające zarówno aspekty techniczne, prawne, jak i ekonomiczne.
Pamiętaj, że opony to jedyny punkt kontaktu wielotonowego pojazdu z nawierzchnią. Ich właściwy wybór i konserwacja to inwestycja w bezpieczeństwo kierowcy, innych uczestników ruchu drogowego oraz efektywność ekonomiczną całej firmy transportowej. Nie warto oszczędzać na ogumieniu kosztem bezpieczeństwa i potencjalnie wyższych kosztów eksploatacyjnych w przyszłości.
#OponyDoCiężarówek #TransportCiężarowy #BezpieczeństwoNaDrodze #EfektywnośćPaliwowa #TSL #LogistykaTransportowa #OponyTIR
 |
 |
 |
