Podstawa prawna
Deklaracja wartości towaru jest szczegółowo uregulowana w art. 24 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) oraz w polskiej ustawie Prawo przewozowe (art. 40). Pozwala nadawcy, za dodatkową opłatą i w porozumieniu z przewoźnikiem, zadeklarować w liście przewozowym wartość przesyłki wyższą niż standardowy limit odpowiedzialności przewoźnika (8,33 SDR za kilogram brakującej wagi brutto) 123.
Skutki prawne dla przewoźnika
- Podwyższona odpowiedzialność
Przyjęcie zlecenia z deklaracją wartości oznacza, że przewoźnik odpowiada za towar do wysokości zadeklarowanej kwoty, a nie tylko do ustawowego limitu. W razie szkody przewoźnik może być zobowiązany do wypłaty pełnej zadeklarowanej wartości towaru 124.
- Brak ograniczenia standardowego
Deklaracja wartości wyłącza standardowe ograniczenie odpowiedzialności przewoźnika wynikające z art. 23 ust. 3 Konwencji CMR. Przewoźnik nie może powołać się na limit 8,33 SDR/kg, jeśli wartość została skutecznie zadeklarowana 124.
- Dodatkowa opłata
Deklaracja wartości wymaga uzgodnienia z przewoźnikiem i wiąże się z dodatkową opłatą, która powinna być jasno określona i udokumentowana. Opłata ta zwykle obejmuje również koszt dodatkowego ubezpieczenia 125.
Warunki skuteczności deklaracji
- Wpis do listu przewozowego
Deklaracja wartości musi być wpisana do listu przewozowego. Wpis w innym dokumencie (np. zleceniu transportowym) nie wywołuje skutków prawnych na gruncie Konwencji CMR 26.
- Uzgodnienie z przewoźnikiem
Deklaracja wartości powinna być uzgodniona z przewoźnikiem, który ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia. Brak takiego uzgodnienia może prowadzić do sporów i problemów z wypłatą odszkodowania 125.
- Możliwość weryfikacji
Przewoźnik ma prawo zweryfikować zgodność deklarowanej wartości z rzeczywistą i w razie wątpliwości zgłosić zastrzeżenia, np. wpisując je do listu przewozowego. W razie sporu co do wysokości deklarowanej wartości, może zostać powołany rzeczoznawca 724.
Ryzyka i obowiązki przewoźnika
- Ryzyko finansowe
W przypadku szkody przewoźnik odpowiada do pełnej zadeklarowanej wartości. Jeśli nie posiada odpowiedniego ubezpieczenia (OCP), może ponosić odpowiedzialność z własnych środków124.
- Konieczność doubezpieczenia
Standardowe polisy OCP często nie obejmują szkód powyżej limitów ustawowych. Przewoźnik powinien upewnić się, że posiada odpowiednie doubezpieczenie na wypadek zadeklarowanej wartości12.
- Obowiązek staranności
Przyjmując zlecenie z deklaracją wartości, przewoźnik powinien dokładnie sprawdzić dokumenty przewozowe, uzgodnić wysokość dodatkowej opłaty i zadbać o odpowiednią ochronę ubezpieczeniową 124.
Praktyczne wskazówki
- Zawsze sprawdzaj, czy w liście przewozowym pojawiła się deklaracja wartości towaru.
- Uzgadniaj z nadawcą wysokość dodatkowej opłaty i dbaj o jej udokumentowanie.
- Weryfikuj, czy zadeklarowana wartość jest zgodna z rzeczywistą wartością towaru – w razie wątpliwości zgłaszaj zastrzeżenia.
- Zadbaj o odpowiednie ubezpieczenie, które pokryje szkody do wysokości zadeklarowanej wartości.
Ograniczenia i wyjątki
- Deklaracja wartości nie obejmuje utraconych korzyści
Deklaracja wartości podnosi wyłącznie limit odpowiedzialności za wartość towaru. Nie obejmuje utraconych korzyści, zysku czy odszkodowania za niemożność użytkowania towaru – te kwestie reguluje art. 26 Konwencji CMR (deklaracja specjalnego interesu w dostawie)4.
- Ciężar dowodu
Sama deklaracja wartości nie oznacza domniemania, że zadeklarowana kwota odpowiada rzeczywistej wartości towaru. W przypadku szkody, nadawca musi udowodnić zarówno jej powstanie, jak i wysokość 84.
Podsumowanie
Deklaracja wartości towaru to narzędzie, które może istotnie zwiększyć odpowiedzialność przewoźnika. Wymaga szczególnej uwagi przy przyjmowaniu zleceń, dokładnej analizy dokumentów oraz zabezpieczenia się pod kątem ubezpieczeniowym. Przewoźnik powinien być świadomy, że przyjęcie takiego zlecenia wiąże się z ryzykiem wypłaty pełnej wartości towaru w przypadku szkody, a nie tylko kwoty wynikającej z ustawowego limitu 124.
