Czym różnią się spółki prawa handlowego osobowe od kapitałowych? - porównanie.

Spis treści

Podstawowe definicje i charakterystyka

Spółki prawa handlowego w polskim systemie prawnym

Spółki prawa handlowego stanowią podstawowe formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i są regulowane przez ustawę z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z przepisem art. 1 § 2 Kodeksu spółek handlowych, spółkami handlowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna.

Podstawowym kryterium podziału spółek prawa handlowego jest rozróżnienie na spółki osobowe oraz spółki kapitałowe. Ten fundamentalny podział wynika z odmiennej konstrukcji prawnej obu typów podmiotów oraz różnych zasad ich funkcjonowania.

Spółki osobowe – charakterystyka ogólna

Spółki osobowe to formy prawne, w których kluczową rolę odgrywa skład osobowy oraz osobiste zaangażowanie wspólników w prowadzenie działalności. Do spółek osobowych zaliczamy:

1. Spółkę jawną.
2. Spółkę partnerską.
3. Spółkę komandytową.
4. Spółkę komandytowo-akcyjną.

Cechą charakterystyczną spółek osobowych jest to, że ich skład osobowy co do zasady jest stały, a prowadzenie spraw wewnętrznych spółki stanowi zarówno prawo, jak i obowiązek wszystkich wspólników. Spółki osobowe opierają się na wzajemnym zaufaniu wspólników oraz ich aktywnym uczestnictwie w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Spółki kapitałowe – charakterystyka ogólna

Spółki kapitałowe charakteryzują się tym, że główną rolę odgrywa kapitał wniesiony przez wspólników, a nie ich osobiste cechy czy zaangażowanie. Do spółek kapitałowych zaliczamy:

1. Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.).
2. Prostą spółkę akcyjną (P.S.A.).
3. Spółkę akcyjną (S.A.).

W spółkach kapitałowych zasadniczo występuje zmienny kapitał oraz skład osobowy, a wspólnicy są wyłączeni z odpowiedzialności za zobowiązania spółki – za długi odpowiada wyłącznie sama spółka.

Osobowość prawna i podmiotowość

Spółki osobowe jako ułomne osoby prawne

Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, jednak przepisy przyznają im zdolność prawną, co sprawia, że określa się je mianem ułomnych osób prawnych. Zgodnie z art. 8 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

Brak osobowości prawnej spółek osobowych wynika z dwóch głównych cech:

1. Braku organów spółek osobowych (z wyjątkami w przypadku spółki partnerskiej oraz spółki komandytowo-akcyjnej).
2. Co do zasady, nieograniczonej odpowiedzialności wspólników spółek osobowych za zobowiązania spółki, solidarnej ze spółką i pozostałymi wspólnikami.

Spółki osobowe posiadają także zdolność sądową i zdolność procesową, co oznacza, że mogą samodzielnie występować w procesie sądowym jako strona, pozywać oraz być pozywane. Mogą również prowadzić przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółki kapitałowe jako pełne osoby prawne

Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, co czyni je odrębnymi podmiotami prawa. Zgodnie z art. 12 Kodeksu spółek handlowych, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prosta spółka akcyjna w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółką akcyjną albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną.

Osobowość prawna spółki kapitałowej oznacza posiadanie przez nią:

1. Zdolności prawnej – możliwości samodzielnego decydowania o swojej sytuacji prawnej.
2. Zdolności do wykonywania czynności prawnych.
3. Własnego, odrębnego majątku.
4. Możliwości występowania w obrocie prawnym niezależnie od wspólników.

Praktyczne konsekwencje różnic w osobowości prawnej

Różnica w osobowości prawnej ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania obu typów spółek:

1. W spółkach kapitałowych wspólnicy są całkowicie oddzieleni od spółki – przedsiębiorca prowadzący działalność w tej formie nie odpowiada za zobowiązania spółki.
2. W spółkach osobowych spółka nie jest w pełni oddzielona od tworzących ją wspólników, co ułatwia pociągnięcie wspólników do osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
3. Spółki osobowe mogą dokonywać czynności prawnych dopiero od chwili wpisania do rejestru.
4. Spółki kapitałowe mogą prowadzić działania już od momentu zawarcia umowy spółki (jako spółki w organizacji).

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Zasady odpowiedzialności w spółkach osobowych

W spółkach osobowych za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie spółka i jej wspólnicy. Odpowiedzialność wspólników charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Jest osobista – dotyczy majątku prywatnego wspólnika.
2. Jest solidarna – wierzyciel może żądać zaspokojenia od dowolnego wspólnika.
3. Jest nieograniczona – obejmuje cały majątek wspólnika.
4. Jest subsydiarna (wtórna) – wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Zgodnie z art. 31 Kodeksu spółek handlowych oraz art. 778¹ Kodeksu postępowania cywilnego, wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarność wyznacza kolejność zaspokojenia roszczeń, jednak nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Modyfikacje odpowiedzialności w poszczególnych typach spółek osobowych

Zasada odpowiedzialności ulega pewnym modyfikacjom w poszczególnych typach spółek osobowych:

1. Spółka jawna – wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art. 22 § 2 Kodeksu spółek handlowych).
2. Spółka partnerska – partner nie odpowiada za zobowiązania spółki oraz za zobowiązania pozostałych partnerów powstałe w związku z wykonywaniem przez nich wolnego zawodu w spółce, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
3. Spółka komandytowa – komplementariusze odpowiadają za długi spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem prywatnym, natomiast komandytariusze odpowiadają za długi spółki w sposób ograniczony, czyli do określonej w umowie spółki kwoty (suma komandytowa).
4. Spółka komandytowo-akcyjna – komplementariusze ponoszą pełną odpowiedzialność, a akcjonariusze odpowiadają właściwie do wysokości wpłaty za akcje.

Zasady odpowiedzialności w spółkach kapitałowych

W spółkach kapitałowych za zobowiązania odpowiada wyłącznie sama spółka, a ryzyko wspólników ogranicza się jedynie do wartości wniesionego wkładu. Wspólnicy spółek kapitałowych co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnik, który nie działał w imieniu spółki, odpowiada za zobowiązania spółki tylko do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów. Jeśli wspólnik wniósł umówiony wkład w całości, nie będzie odpowiadał za długi spółki.

Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych

Należy pamiętać, że w określonych przypadkach odpowiedzialność za zobowiązania spółki kapitałowej może zostać przeniesiona na członków jej zarządu. Dotyczy to zarówno odpowiedzialności cywilnoprawnej, jak i podatkowej. Odpowiedzialność ta aktualizuje się przede wszystkim w sytuacjach naruszenia obowiązków przez członków zarządu lub w przypadku niewykonania obowiązków spółki wobec fiskusa.

Kapitał zakładowy – wymagania i różnice

Brak wymogu kapitału zakładowego w spółkach osobowych

Jedną z istotnych różnic między spółkami osobowymi a kapitałowymi jest kwestia kapitału zakładowego. Spółki osobowe, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej, nie wymagają posiadania minimalnego kapitału zakładowego. W umowie spółki osobowej wspólnicy określają jedynie wysokość wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników wraz ze wskazaniem ich wartości.

Wkłady do spółki osobowej mogą mieć formę:

1. Pieniężną – wpłata określonej kwoty.
2. Niepieniężną – wierzytelności, majątkowe prawa autorskie, nieruchomości, know-how.

Minimalny kapitał zakładowy w spółkach kapitałowych

Spółki kapitałowe zobowiązane są do posiadania określonego minimalnie kapitału zakładowego. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi:

1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) – 5 000 zł.
2. Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.) – 50 000 zł.
3. Spółka akcyjna (S.A.) – 100 000 zł.
4. Prosta spółka akcyjna (P.S.A.) – 1 zł.

Wartość nominalna udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być niższa niż 50 złotych.

Pokrycie kapitału zakładowego

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy musi być pokryty w deklarowanej wysokości już od samego początku. Natomiast w przypadku spółki akcyjnej oraz spółki komandytowo-akcyjnej dopuszczalne jest pokrycie jedynie ¼ deklarowanej wysokości kapitału zakładowego przy założeniu, że wyznaczono odpowiednie terminy wskazujące, kiedy kapitał będzie pokryty w całości.

Cel kapitału zakładowego

Kapitał zakładowy ma przede wszystkim zabezpieczyć wierzycieli spółki przed jej ewentualną niewypłacalnością. Stanowi on część majątku spółki i może być spożytkowany między innymi na nabycie środków trwałych w przypadku wkładu pieniężnego. Wkład niepieniężny może zostać zbyty, a pieniądze pozyskane ze sprzedaży wchodzą w skład majątku spółki.

Struktura organizacyjna i zarządzanie spółką

Zarządzanie spółkami osobowymi

W spółkach osobowych nie ma wyodrębnionych organów spółki (z wyjątkami dotyczącymi spółki partnerskiej oraz spółki komandytowo-akcyjnej). Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja należą co do zasady do wspólników.

W spółce jawnej każdy wspólnik jest uprawniony do reprezentowania spółki w relacjach z osobami trzecimi oraz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Umowa spółki może jednak modyfikować te zasady, określając inne sposoby reprezentacji.

W spółce komandytowej sprawy spółki prowadzą i reprezentują ją komplementariusze, natomiast komandytariusze co do zasady nie prowadzą spraw spółki ani jej nie reprezentują. Ich rola ogranicza się przede wszystkim do funkcji inwestorskiej.

Zarządzanie spółkami kapitałowymi – organy spółki

Spółki kapitałowe charakteryzują się sformalizowaną strukturą zarządzania opartą na wyodrębnionych organach. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością funkcjonują następujące organy:

1. Zarząd (organ obligatoryjny, wykonawczy) – prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją. Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.
2. Zgromadzenie wspólników (organ obligatoryjny, uchwałodawczy) – podejmuje kluczowe decyzje dotyczące funkcjonowania spółki.
3. Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (organ fakultatywny, kontrolny) – sprawuje nadzór nad działalnością spółki.

Zarząd może być jednoosobowy lub składać się z kilku członków. Szczegółowe zasady reprezentacji zarządu powinny być określone w umowie spółki.

Reprezentacja spółki w relacjach wewnętrznych

W przypadku umów między spółką a członkiem zarządu lub w sporze z nim, spółkę kapitałową reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 210 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Regulacja ta ma na celu ochronę interesów spółki, gdyż w takich przypadkach istnieje potencjalne niebezpieczeństwo dopuszczenia się przez członka zarządu nieprawidłowości czy nadużyć.

Elastyczność zarządzania

Spółki osobowe oferują większą elastyczność w zarządzaniu, a wspólnicy mają bezpośredni wpływ na bieżące decyzje operacyjne. W spółkach kapitałowych zarządzanie jest bardziej sformalizowane, co zapewnia większą stabilność i przejrzystość działania, ale może ograniczać szybkość podejmowania decyzji.

Forma zawiązania i procedura rejestracji

Wymagania formalne dla spółek osobowych

Forma zawiązania spółki osobowej zależy od jej rodzaju:

1. Spółka jawna i spółka partnerska – umowa spółki musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
2. Spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna – umowa spółki lub statut wymagają formy aktu notarialnego.

Spółki osobowe powstają z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, a wpis ma charakter konstytutywny. Przed wpisem spółki osobowe nie mogą prowadzić działalności jako ułomne osoby prawne.

Wymagania formalne dla spółek kapitałowych

Akty założycielskie spółek kapitałowych mogą mieć wyłącznie formę aktu notarialnego. W przeciwnym razie nie będą stanowić ważnej dokumentacji w świetle obowiązujących przepisów. Wyjątek stanowi spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która może być założona z wykorzystaniem elektronicznego wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym S24.

Dokumenty wymagane przy rejestracji spółki z o.o.

Do rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Krajowym Rejestrze Sądowym konieczne jest przygotowanie następujących dokumentów:

1. Umowa spółki (akt notarialny lub forma elektroniczna).
2. Oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały wniesione.
3. Lista wspólników wraz z liczbą ich udziałów i wartością nominalną tychże udziałów.
4. Lista członków zarządu z danymi identyfikacyjnymi i adresami do doręczeń.
5. Zgoda członków zarządu na powołanie.
6. Oświadczenie członków zarządu o niekaralności.
7. Oświadczenie o adresie siedziby spółki.
8. Dowód uiszczenia opłat sądowych.

Spółki kapitałowe w organizacji

Charakterystyczną cechą spółek kapitałowych jest możliwość funkcjonowania w okresie przejściowym jako spółki w organizacji. Zgodnie z art. 11 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.

Spółki kapitałowe mogą prowadzić działania już od momentu zawarcia umowy spółki, podczas gdy spółki osobowe mogą dokonywać czynności prawnych dopiero od chwili wpisania do rejestru.

Zasady podziału zysku między wspólników

Podział zysku w spółkach kapitałowych

Zgodnie z art. 192 Kodeksu spółek handlowych, wspólnikom spółek kapitałowych przysługuje prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Prawo do zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przysługuje wspólnikom, co do zasady, proporcjonalnie do liczby posiadanych udziałów.

Spółka może przeznaczyć zyski między innymi na:

1. Wypłatę dywidendy wspólnikom.
2. Kapitał zapasowy.
3. Kapitał rezerwowy.
4. Planowane inwestycje.
5. Darowizny.
6. Nagrody dla pracowników lub członków zarządu.
7. Pokrycie straty z lat poprzednich.
8. Podwyższenie kapitału zakładowego.
9. Inne cele wskazane w uchwale wspólników.

Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub rezerwowy.

Podział zysku w spółkach osobowych

W spółkach osobowych podział zysku dokonywany jest zgodnie z przysługującymi wspólnikom udziałami w zyskach, określonymi w treści umowy spółki lub uchwale o podziale zysku. Najchętniej stosowanym przez wspólników sposobem na zagospodarowanie wygenerowanych zysków jest przeznaczenie ich do podziału pomiędzy samych wspólników.

Istotną różnicą jest to, że w spółkach osobowych (z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej) wypłata wspólnikom zysków po podjęciu uchwały o ich podziale nie podlega już opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Dochody spółek osobowych opodatkowane są przez wspólników na bieżąco, w oparciu o przysługujące im udziały w zyskach.

Dla zapewnienia płynności finansowej w kolejnych latach wspólnicy decydują się często na pozostawienie części wypracowanych w danym roku obrotowym zysków w spółce. Na podstawie podjętej uchwały o podziale zysków środki przekazywane są wtedy na kapitał zapasowy lub rezerwowy.

Termin podziału zysku

Po zakończeniu roku obrotowego wspólnicy mają 6 miesięcy na podjęcie uchwały o podziale wypracowanego przez spółkę zysku. W spółkach kapitałowych podział zysku wymaga zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez zgromadzenie wspólników.

Opodatkowanie spółek i wspólników

System opodatkowania spółek osobowych

Spółki osobowe, z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej, nie są podatnikami podatku dochodowego. Oznacza to, że transparentne podatkowo są spółka jawna, spółka partnerska i spółka komandytowa (pod pewnymi warunkami).

Podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy spółek osobowych, którzy rozliczają się indywidualnie z podatku PIT (w przypadku osób fizycznych) lub CIT (w przypadku osób prawnych) od przychodów osiąganych przez spółkę. Dochody spółek osobowych są opodatkowane przez wspólników na bieżąco, w oparciu o przysługujące im udziały w zyskach.

Kolejną zaletą spółek jawnych i partnerskich jest brak podwójnego opodatkowania – opodatkowaniu podlegają jedynie wspólnicy, a nie spółka. Każdy z nich rozlicza swoje przychody według własnej stawki podatkowej.

Wyjątki – opodatkowanie CIT spółek osobowych

Od 1 stycznia 2021 roku podatnikami podatku CIT są również:

1. Spółki komandytowe i spółki komandytowo-akcyjne, które mają siedzibę w Polsce.
2. Spółki jawne, które mają siedzibę w Polsce, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz spółka jawna nie złoży określonej informacji lub jej aktualizacji do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

W efekcie od 2021 roku spółka komandytowa podlega podwójnemu opodatkowaniu – dochód spółki jest opodatkowany podatkiem CIT, a następnie PIT w momencie wypłaty zysków wspólnikom.

System opodatkowania spółek kapitałowych

Spółki kapitałowe są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. W przypadku podatku CIT stawki wynoszą:

1. 19% – stawka podstawowa.
2. 9% – stawka preferencyjna dla małych podatników (przychody nieprzekraczające 2 mln euro).
3. 5% – stawka podatku od kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

W spółkach kapitałowych to spółka – a nie jej wspólnicy – płaci podatek od osiąganych dochodów. W ciągu roku podatkowego spółka wpłaca zaliczki na CIT, natomiast po zakończeniu roku składa deklarację roczną, wykazując dochód i należny podatek dochodowy.

Podwójne opodatkowanie w spółkach kapitałowych

Zasadniczą wadą spółki kapitałowej jest podwójne opodatkowanie wypracowanego przez nią zysku. Po opodatkowaniu CIT zysk spółki z o.o. może być wypłacony wspólnikom jako dywidenda. Od wypłaconej dywidendy wspólnicy płacą 19% PIT (w przypadku osób fizycznych) lub 19% CIT (w przypadku osób prawnych).

W efekcie efektywne opodatkowanie zysku może sięgać nawet 38% w sytuacji, gdy spółka z o.o. jest dużym podatnikiem płacącym CIT według stawki 19%. Istnieją jednak metody unikania podwójnego opodatkowania, takie jak estoński CIT czy wypłata wynagrodzeń dla członków zarządu będących wspólnikami.

Przekształcenie spółki – zmiana formy prawnej

Istota przekształcenia spółki

Przekształcenie spółki polega na zmianie jej formy prawnej przy zachowaniu tożsamości (identyczności) podmiotowej. Spółce docelowej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. W szczególności spółka docelowa staje się podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem (chyba że ustawa lub decyzja właściwego organu stanowi inaczej).

Przekształcenie uznawane jest za zmianę umowy spółki, a tym samym wymaga zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5% wartości przekształcanej spółki.

Warunki przekształcenia spółki osobowej w kapitałową

Przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową (spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) następuje, jeżeli za przekształceniem wypowiedzieli się wszyscy wspólnicy. W przypadku spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej wystarczy, jeżeli oprócz wszystkich komplementariuszy za przekształceniem wypowiedzą się komandytariusze bądź akcjonariusze reprezentujący co najmniej dwie trzecie sumy sum komandytowych bądź kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewiduje warunki surowsze.

Co najmniej jeden wspólnik spółki przekształcanej musi złożyć oświadczenie o uczestnictwie w spółce docelowej. Kapitał zakładowy spółki docelowej musi być zgodny z bezwzględnie obowiązującymi przepisami Kodeksu spółek handlowych, tzn. kapitał zakładowy sp. z o.o. musi wynosić co najmniej 5 000 zł, zaś spółki akcyjnej co najmniej 100 000 zł.

Warunki przekształcenia spółki kapitałowej w osobową

W przypadku przekształcania spółki kapitałowej w osobową, za przekształceniem muszą wypowiedzieć się wspólnicy reprezentujący co najmniej 2/3 kapitału zakładowego. Dodatkowo, w przypadku przekształcania spółki kapitałowej w spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną, oprócz uzyskania wymaganej większości należy uzyskać zgodę osób, które w przekształconej spółce mają pełnić funkcję komplementariusza. Zgoda powinna przybrać formę pisemną pod rygorem nieważności.

Ograniczenia w przekształceniu

Nie może być przekształcana spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości. Przekształcana spółka powinna mieć całkowicie pokryty kapitał zakładowy.

Skutki przekształcenia

Przekształcenie spółki sprawia, że zmienia się jej nazwa (np. ze sp. z o.o. na S.A.). Jednocześnie prawo zastrzega, że przez co najmniej rok od dnia przekształcenia należy podawać w nawiasie dawną firmę z dopiskiem „dawniej". Spółka przekształcona wstępuje w sytuację prawną swojej poprzedniczki, co oznacza, że przejmuje jej prawa i obowiązki, zezwolenia, koncesje, numery NIP, REGON itd.

Zalety i wady poszczególnych form

Zalety spółek osobowych

Do głównych zalet spółek osobowych należą:

1. Prostota założenia – są stosunkowo łatwe do założenia, a w przypadku spółki jawnej i partnerskiej wystarczy forma pisemna umowy.
2. Niższe koszty założenia – brak wymogu aktu notarialnego w przypadku niektórych typów spółek.
3. Elastyczność zarządzania – większa elastyczność w podejmowaniu decyzji, brak konieczności tworzenia formalnych organów zarządczych.
4. Brak podwójnego opodatkowania – w spółkach jawnych i partnerskich opodatkowaniu podlegają jedynie wspólnicy, a nie spółka.
5. Bezpośrednie zaangażowanie wspólników – wspólnicy są bezpośrednio odpowiedzialni za działania spółki, co zwiększa zaangażowanie i skuteczność zarządzania.
6. Prostsze wymogi księgowe – konieczność prowadzenia pełnej księgowości dotyczy spółek powyżej 2 mln euro obrotu.
7. Brak wymogu minimalnego kapitału zakładowego – w większości spółek osobowych.

Wady spółek osobowych

Do głównych wad spółek osobowych należą:

1. Nieograniczona odpowiedzialność wspólników – wspólnicy są w nieograniczony sposób odpowiedzialni za zobowiązania spółki swoim majątkiem prywatnym.
2. Ryzyko utraty majątku osobistego – w razie problemów finansowych wspólnicy mogą stracić nie tylko wkład w spółkę, ale także własne środki.
3. Złożoność przeniesienia udziałów – przeniesienie udziałów w spółce osobowej jest bardziej skomplikowane i może wymagać zgody pozostałych wspólników.
4. Trudność w pozyskiwaniu kapitału – spółki osobowe mają większe trudności z pozyskiwaniem zewnętrznego finansowania, na przykład poprzez emisję akcji.
5. Obowiązek opłacania składek ZUS – wszyscy wspólnicy spółki jawnej podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym.
6. Brak formy spółki w organizacji – spółka może rozpocząć działalność dopiero z chwilą wpisania do KRS.
7. Podwójne opodatkowanie spółek komandytowych – od 2021 roku spółki komandytowe są podatnikami CIT.

Zalety spółek kapitałowych

Do głównych zalet spółek kapitałowych należą:

1. Ograniczona odpowiedzialność wspólników – wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki jedynie do wysokości wniesionych wkładów, co chroni ich prywatny majątek.
2. Ochrona majątku prywatnego – oddzielenie majątku prywatnego od majątku przedsiębiorstwa.
3. Możliwość założenia jednoosobowej spółki – możliwość utworzenia jednoosobowej spółki z o.o.
4. Brak składek ZUS w spółkach wieloosobowych – w spółkach z o.o. wieloosobowych wspólnicy nie mają obowiązku płacenia składek ZUS.
5. Łatwość finansowania bankowego – struktura spółki z o.o. ułatwia pozyskiwanie inwestorów oraz finansowania zewnętrznego.
6. Możliwość optymalizacji podatkowej – dzięki mechanizmom takim jak estoński CIT czy powtarzające się świadczenia niepieniężne.
7. Stabilna struktura – sformalizowana struktura zarządzania zapewnia przejrzystość i stabilność działania.
8. Możliwość funkcjonowania jako spółka w organizacji – spółka może prowadzić działalność przed wpisem do KRS.

Wady spółek kapitałowych

Do głównych wad spółek kapitałowych należą:

1. Podwójne opodatkowanie – zyski spółki są najpierw opodatkowane podatkiem CIT, a następnie dywidendy wypłacane wspólnikom podlegają opodatkowaniu PIT.
2. Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości – spółka z o.o. jest zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.
3. Wyższe koszty założenia – proces rejestracji spółki z o.o. jest bardziej skomplikowany i kosztowny.
4. Formalności przy zakładaniu – konieczność sporządzenia aktu notarialnego.
5. Ograniczenia w dysponowaniu zyskiem – wypłata zysku w formie dywidendy wymaga spełnienia określonych formalności i może być realizowana tylko raz w roku.
6. Większy formalizm – konieczność corocznego składania sprawozdań finansowych.
7. Odpowiedzialność członków zarządu – w określonych przypadkach odpowiedzialność za zobowiązania spółki może zostać przeniesiona na członków zarządu.
8. Wymaganie minimalnego kapitału zakładowego – konieczność wniesienia kapitału zakładowego (z wyjątkiem prostej spółki akcyjnej).

Kiedy wybrać spółkę osobową, a kiedy kapitałową

Kiedy wybrać spółkę osobową

Spółka osobowa to dobry wybór, gdy:

1. Działalność opiera się na zaufaniu między wspólnikami – szczególnie w przypadku firm rodzinnych lub małych zespołów.
2. Firma nie wymaga dużych inwestycji – mniejsza skala działalności, branże o niższym ryzyku finansowym.
3. Istotne jest osobiste zaangażowanie wspólników – ścisła współpraca oparta na zaufaniu.
4. Potrzebne są prostsze zasady zarządzania – elastyczność i bezpośredni wpływ na zarządzanie.
5. Wykonywanie wolnych zawodów – dla lekarzy, prawników, architektów, księgowych (spółka partnerska).
6. Podział ról między zarządzających a inwestorów – w handlu, usługach, produkcji (spółka komandytowa).
7. Chęć uniknięcia podwójnego opodatkowania – w przypadku spółek jawnych i partnerskich.

Kiedy wybrać spółkę kapitałową

Spółka kapitałowa to najlepsze rozwiązanie, gdy:

1. Celem jest rozwój i przyciągnięcie inwestorów – możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisję udziałów lub akcji.
2. Działalność obarczana jest sporym ryzykiem gospodarczym – ograniczona odpowiedzialność chroni prywatny majątek wspólników.
3. Planowana jest działalność na większą skalę – duże przedsiębiorstwa, branże wymagające dużego kapitału początkowego.
4. Prowadzone są biznesy wymagające dużego kapitału – startupy technologiczne, firmy produkcyjne, przedsięwzięcia inwestycyjne.
5. Istotna jest stabilność struktury zarządzania – sformalizowana struktura organów.
6. Prywatny majątek ma pozostać zabezpieczony – oddzielenie majątku wspólników od majątku spółki.
7. Planowane jest pozyskiwanie finansowania bankowego – banki chętniej udzielają kredytów spółkom kapitałowym.

Czynniki decydujące o wyborze

Decyzja o wyborze formy prowadzenia działalności gospodarczej powinna być poprzedzona analizą:

1. Indywidualnych potrzeb przedsiębiorcy.
2. Specyfiki planowanej działalności.
3. Poziomu akceptowanego ryzyka finansowego.
4. Planowanej skali przedsięwzięcia.
5. Możliwości finansowych wspólników.
6. Potrzeb w zakresie pozyskiwania kapitału.
7. Konsultacji z doradcą prawnym lub podatkowym.

Podsumowanie

Spis źródeł

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2024 poz. 18).
2. Kancelaria Śląski – Rodzaje spółek prawa handlowego w polskim prawie, publikacja z dnia 26 lutego 2024 r.
3. Cavere – Spółki osobowe i kapitałowe – podobieństwa i różnice, publikacja z dnia 25 listopada 2024 r.
4. Poradnik Przedsiębiorcy – Spółka kapitałowa a spółka osobowa – poznaj różnice.
5. Wikipedia – Spółka handlowa, aktualizacja z dnia 31 maja 2006 r.
6. Witkowski & Partnerzy – Czym różni się spółka kapitałowa od osobowej, publikacja z dnia 30 października 2024 r.
7. Wikipedia – Spółka osobowa, aktualizacja z dnia 19 listopada 2005 r.
8. EFL – Rodzaje spółek, które możesz założyć w Polsce, publikacja z dnia 6 marca 2025 r.
9. KPR Restrukturyzacja – Spółka osobowa a kapitałowa – najważniejsze różnice, publikacja z dnia 27 sierpnia 2025 r.
10. POLZ Law – Spółki handlowe osobowe i kapitałowe – ogólna charakterystyka, publikacja z dnia 20 sierpnia 2024 r.
11. Fakturomania – Czym są spółki prawa handlowego, publikacja z dnia 26 października 2025 r.
12. Infakt – Spółki kapitałowe a spółki osobowe – czym się różnią, publikacja z dnia 22 września 2024 r.
13. Infakt – Spółki prawa handlowego – rodzaje i różnice między nimi, publikacja z dnia 15 maja 2025 r.

Hashtagi

#SpółkiPrawaHandlowego #SpółkiOsobowe #SpółkiKapitałowe #KodeksSpółekHandlowych #PrawoGospodarcze #ZakładanieSpółki #FormaProwadzieniaDziałalności