Czy jazda defensywna kierowcy jest w interesie przewoźnika?

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Czy jazda defensywna, często kojarzona z ostrożnością i rozwagą, może przynieść korzyści firmom transportowym? W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu zagadnieniu, analizując, jak takie podejście do prowadzenia pojazdu wpływa na koszty operacyjne, reputację firmy oraz satysfakcję klientów. Dlaczego inwestowanie w szkolenia z zakresu jazdy defensywnej może stać się kluczem do sukcesu w branży transportowej. Zapraszam do lektury!

W transporcie drogowym, bezpieczeństwo i efektywność są pożądanym aspektami, które wpływają na sukces przewoźników. Jednym z podejść, które może znacząco przyczynić się do osiągnięcia tych celów, jest jazda defensywna. Ale czy rzeczywiście jest ona w interesie przewoźnika? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Historia

Amerykanin Chris Imhoff z National Safety Council w USA jako pierwszy w 1964 roku określił reguły „Defensive Driving”, czyli jazdy defensywnej.
Określił on 5 zasad jazdy defensywnej:

Obserwuj wzrokiem drogę i jej otoczenie – dobra obserwacja drogi zawsze ułatwia zauważenie potencjalnych zagrożeń i reagowanie na nie.
Przestrzegaj zasad ruchu drogowego – szanuj innych uczestników ruchu na drodze.
Nie zaskakuj innych i nie daj się sam zaskoczyć – nie rób na drodze manewrów, których inni nie są w stanie przewidzieć, ale również obserwuj innych szczególnie, gdy widzisz, że ich postępowanie odbiega od przyjętych norm.
Bądź widoczny dla innych – informuj ich o swoich zamiarach za pomocą możliwej sygnalizacji dostępnej w pojeździe (kierunkowskazami, światłami „stop”, światłami awaryjnymi) lub za pomocą czytelnych dla innych gestów lub spojrzeń.
Bądź skoncentrowany na bezpiecznym prowadzeniu pojazdu - oceniaj swoje manewry i nie wykonuj ich, jeżeli nie masz pewności, że ich wykonanie może być bezpieczne.

Czym jest jazda defensywna?

Jazda defensywna to styl prowadzenia pojazdu, który koncentruje się na przewidywaniu i unikaniu potencjalnych zagrożeń na drodze. Kierowca defensywny nie tylko reaguje na bieżące sytuacje, ale przede wszystkim stara się je przewidzieć i zapobiegać im unikając ryzyka na drodze.

Można ją zdefiniować w trzech punktach jako:

Jazdę z założenia zawsze bezpieczną, czyli zaplanowaną i świadomą, wykluczającą ryzykowne manewry, omijającą ryzykowne trasy, ryzykowne pory podróży, a jednocześnie to jazda relaksująca i przyjemna dla kierowcy i jego pasażerów.
Jazdę z wykorzystaniem wyuczonych zasad i nawyków, bezpiecznego zachowania na drodze, w szczególności wyprzedzającej obserwacji i planowania najbliższych manewrów pod kątem unikania dostrzeżonych lub spodziewanych zagrożeń.
Jazdę ze świadomym i konsekwentnym wykorzystywaniem wiedzy oraz umiejętności tak, aby uniknąć wypadku i nie uczynić krzywdy ani sobie, ani nikomu innemu na drodze.

Jazda defensywna i jazda ekonomiczna

Jazda defensywna w wielu obszarach zazębia się z jazdą ekologiczną (eko-driving), jednak jej cel jest inny. Celem jazdy ekologicznej jest przede wszystkim oszczędność paliwa, a tym samym ochrona środowiska, gdyż mniej spalin wyrzuconych do środowiska i mniej toksyczne spaliny z całą pewnością mniej zatruwają środowisko. Natomiast głównym celem jazdy defensywnej jest bezpieczeństwo drogowe.

Cechy jazdy defensywnej

Jazdę defensywną może realizować tylko kierowca, który posiada i stosuje wiedzę oraz umiejętności z następujących dziedzin:

Technika prowadzenia pojazdu, obejmuje świadome i celowe korzystanie z drogi, z naciskiem na bezpieczeństwo, płynność i ekonomię jazdy. Skuteczna technika jazdy wymaga dobrego planowania, obserwacji otoczenia i umiejętności reagowania na zmieniające się warunki drogowe.
Podstawowe zagadnienia fizyki związanych z ruchem samochodu, obejmujące takie zjawiska, jak droga hamowania i droga zatrzymania pojazdu, siły działające na pojazd i ich skutki w czasie ruchu pojazdu, siła tarcia na kołach i zjawisko poślizgu, aquaplaning i podobne zagadnienia fizyczne.
Podstawowe zagadnienia dotyczące parametrów trakcyjnych silnika i pojazdu, obejmujące w przypadku:
- silnika takie zagadnienia, jak moc i moment silnika, jego jednostkowe zużycie paliwa i bilans,
- pojazdu takie zagadnienia, jak siła napędowa na kołach i, wykres trakcyjny pojazdu, a także pojęcia bezpieczeństwa czynnego i biernego pojazdu.
Przepisy ruchu drogowego, a przede wszystkim ich znajomość i przestrzeganie.
Niepisane zasady kultury jazdy, czyli kultury zachowania kierowcy na drodze nakazywanej prawami zwyczajowymi (uprzejmość, tolerancja, poszanowanie praw innych uczestników ruchu drogowego).
Zjawiska z zakresu psychologii i fizjologii występujące w ruchu drogowym, obejmujące wiedzę dotyczącą znajomości wpływu stresu, odżywiania, zmęczenia, snu, alkoholu i innych używek na organizm kierowcy.
Znajomość własnej mentalności oraz prawidłowa samoocena - każdy kierowca musi zdawać sobie sprawę ze swoich ograniczeń i możliwości dostosowując do nich swoje zachowanie na drodze.
Trafne przewidywania sytuacji na drodze, czyli włączenie myślenia, obserwacji drogi i otoczenia oraz ocena zachowania użytkowników drogi, które pozwalają przewidzieć na 2 do 3 sekund naprzód, co może za chwilę nastąpić. Ważną rzeczą w przewidywaniu jest również doświadczenie. Im więcej kierowca „przeżyje” niebezpiecznych sytuacji, tym łatwiej przewiduje, co może się wydarzyć.
Rozwinięta wyobraźnia – im człowiek ma większą wyobraźnię, tym więcej sytuacji niebezpiecznych może na drodze przewidzieć.

Można powiedzieć, że jazda defensywna, to taka jazda, która powoduje, że sytuacji niebezpiecznych na drodze unika się, zanim one wystąpią. Inaczej mówiąc, główną ideą jazdy defensywnej jest świadome unikanie ryzyka na drodze.

Co powinien robić kierowca jazdy defensywnej?

Zanim ruszysz w drogę

Sprawdzaj ciśnienia w oponach.
Sprawdzaj poziom oleju i płynów przed długimi podróżami.
Sprawdzaj ustawienia lusterek, fotela i kierownicy.
Sprawdzaj czystość szyb, szczególnie przy jeździe nocnej.
Sprawdzaj widoczność drogi z pozycji kierowcy – usuwaj wszelkie ozdoby ograniczające obszar widzenia kierowcy (przyciemnione szyby, naklejki na szybach, żaluzje i kołyszące się maskotki na lusterku wstecznym).
Sprawdzaj zapięcia pasów bezpieczeństwa przez kierowcę i pasażerów.
Ruszając z miejsca sygnalizuj chęć włączenia się do ruchu oraz wykonuj ten manewr bezpiecznie (bez zajeżdżania drogi jadącym nią pojazdom).

W czasie jazdy

Przestrzegaj przepisy ruchu drogowego – jadąc przepisowo zwiększasz swoje szanse na przeżycie i ułatwiasz jazdę innym. Inni uczestnicy ruchu mają prawo wierzyć, że zachowasz się zgodnie z zasadami ruchu drogowego. Oni nie mogą przewidzieć, że tych zasad nie będziesz przestrzegał i nagle zrobisz coś nieoczekiwanego, czego przepisy ruchu zabraniają, a wówczas zagrożenie może być nagle bardzo realne.
Zachowuj bezpieczny odstęp od poprzedzającego pojazdu (odległość 2-3 „sekundowa” między pojazdami). Odległość 1-sekundowa, przy nagłym hamowaniu pojazdów prawie zawsze skończy się uderzeniem w tył poprzedzającego pojazdu.
Dbaj o czystość szyb, szczególnie przy jeździe w nocy.
Obserwuj drogę nie tylko przez przednią szybę, ale również przez lusterka wsteczne.
Obserwuj drogę przed poprzedzającym pojazdem – ułatwia to przewidywanie zachowania się kierowcy jadącego przed nami i odpowiednio wczesne reagowanie.
Bądź widoczny na drodze – zawsze jedź z włączonymi światłami dziennymi lub mijania (również w ostrym słońcu).
Unikaj dłuższej jazdy w martwym polu widzenia innego kierowcy.
Utrzymuj pustą przestrzeń po obu stronach pojazdu - duże samochody ciężarowe i autobusy potrzebują znacznie więcej miejsca na wykonywanie manewrów na drodze, a często zdarza się, że ich kierowcy nie widzą samochodów osobowych jadących obok. Należy tak jechać, aby obok siebie mieć wolną przestrzeń, czyli tzw. „pole ucieczki”.
Zachowuj czytelną pozycję na drodze - wyraźnie i z wyprzedzeniem sygnalizuj manewry, które będziesz wykonywał i potwierdzaj je pozycją na drodze (zbliż się do krawędzi pasa ruchu, jeśli zamierzasz go zmienić, zbliż się do krawędzi lub osi jezdni, jeśli zamierzasz zmienić kierunek jazdy).
Powoli dojeżdżaj do skrzyżowania i zdecydowane ruszaj z niego - dojeżdżając powoli dajesz znać innym, że manewr zatrzymania będzie łagodny i nikogo „nie straszy”. Zdecydowane ruszanie i szybkie osiąganie optymalnej prędkości na drodze powoduje, że nie przeszkadza się w ruchu innym i nie blokuje skrzyżowania.
Nie hamuj raptownie, jeżeli nie musisz, gdyż jadący za Tobą może nie mieć czasu na skuteczne hamowanie i uderzy Cię w tył pojazdu – hamuj powoli i daj mu czas na hamowanie.
Stosuj zasadę ograniczonego zaufania wobec uczestników ruchu, których zachowanie nie budzi zastrzeżeń, ale jednocześnie obserwuj zachowanie zasady szczególnej ostrożności wobec uczestników ruchu, których zachowanie na drodze budzi niepokój. Pamiętaj jednak, że zasada ograniczonego zaufania, jak sama nazwa mówi, nie jest zasadą całkowitego zaufania. To oznacza, że masz prawo wierzyć, że inny użytkownik drogi zachowa się racjonalnie, ale nie ufaj w to do końca - obserwuj jego zachowanie i wyciągaj odpowiednie wnioski. Bądź przygotowany, że może zrobić coś innego niż powinien. Przykładowo chcesz wyjechać z drogi podporządkowanej i widzisz z lewej strony pojazd z włączonym kierunkowskazem w prawo, czyli sygnalizujący wjazd w drogę, na której aktualnie stoisz. Nie ufaj, że na pewno skręci w prawo, a Ty możesz bezpiecznie wyjechać na drogę z pierwszeństwem przejazdu. A może on nie skręci, tylko pojedzie na wprost, a z poprzedniego skrzyżowania nie wyłączył kierunkowskazu i tak z nim jedzie.
Ogranicz do minimum ilości manewrów na drodze, bo każdy z nich może być źródłem niebezpieczeństwa. Należy obserwować oraz przewidywać sytuację na drodze i nie wykonywać zbędnych manewrów.
Zachowaj płynność jazdy - staraj się jak najrzadziej zatrzymywać pojazd na jezdni. Od parkowania są parkingi, a na jezdni pojazd powinien być cały czas w ruchu. Nie należy również zmieniać prędkości, jeżeli nie jest to uzasadnione.
Jedź prawym pasem ruchu - w przypadku niebezpieczeństwa zawsze można uciekać na pobocze.
Ograniczaj prędkość w czasie złej widoczności – zła widoczność ogranicza zasięg widzenia, dlatego prędkość należy zmniejszyć i dostosować do panujących warunków i swoich możliwości.
Oczekując na skręt w lewo trzymaj kierownicę prosto, gdyż w chwili uderzenia przez inny pojazd w tył Twojego pojazdu, nie ma niebezpieczeństwa wypchnięcia samochodu na przeciwległy pas ruchu. Skrętu kierownicy dokonuj dopiero wówczas, gdy skręt w lewo będzie możliwy.
Unikaj samochodów zniszczonych i będących w widocznym złym stanie technicznym. Duża ilość stłuczek i wypadków odzwierciedlonych na karoserii pojazdu świadczy o kiepskich umiejętnościach jego kierowcy i nikłej jego dbałości o pojazd.
Oczekuj uderzenia bocznego wiatru podczas silnego wiatru i wyjeżdżaniu na puste przestrzenie (np. z lasu, zza dużego pojazdu), gdyż silny podmuch wiatru bocznego może zakłócić tor jazdy pojazdu.
Dobieraj prawidłowo biegi – należy dobierać biegi tak, by utrzymać prędkość obrotową silnika w zakresie najbardziej obrotów jazdy ekonomicznej. Natomiast przed manewrem wyprzedzania, jeśli jest taka potrzeba, należy bieg zredukować do biegu niższego, aby mieć zapas mocy do szybkiego wykonania manewru.
Włączaj światła ostrzegawcze w każdej sytuacji, gdy konieczne jest ostrzeżenie innych użytkowników drogi o niebezpieczeństwie (np. stojąc, jako ostatni pojazd w korku na drodze szybkiego ruchu, ostro hamując na autostradzie, będąc uczestnikiem wypadku drogowego itp.).
Patrz w miejsce, do którego zmierzasz, a nie na to, w którym się znajdujesz – musisz oceniać sytuację przed sobą, a nie w miejscu, w którym aktualnie się znajdujesz, bo za chwilę już Cię tam nie będzie. Pamiętaj, że zakres i odległość obserwacji zależy od prędkości jazdy. Im większa prędkość tym na dalszą odległość musisz prowadzić obserwację, gdyż w tym samym czasie pokonujesz większe odcinki drogi.
Zmień pas ruchu lub zwolnij, gdy jadący z tyłu pojazd nie trzyma za Tobą wymaganej odległości, aby tym sposobem zmusić go do wyprzedzania i oddalenia się.
Unikaj pojazdów jadących zygzakiem bądź hamujących za późno na skrzyżowaniach – ich kierowcy mogą być pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających.
Nie egzekwuj na siłę swojego pierwszeństwa – może i masz pierwszeństwo, ale „podporządkowany” może się zagapić i nie ustąpi Ci. Wprawdzie w sensie prawa nie będziesz ponosił odpowiedzialności, ale będziesz miał rozbity samochód i możesz doznać obrażeń, więc w takiej sytuacji lepiej „głupiemu” ustąpić i uniknąć zagrożenia.
Unikaj agresji na drodze - nie prowokuj innych kierowców do agresywnej jazdy. Sam nie daj się sprowokować. Gdy wszyscy czekają w korku nie próbuj ich omijać – nie śpiesz się bardziej niż inni.
Bądź uprzejmy na drodze – gdy masz możliwość bezproblemowego wpuszczenia innego samochodu z drogi podporządkowanej w dużym ruchu - zrób to, a także zatrzymuj się przed przejściem dla pieszych, aby ich przepuścić. Nie rób jednak tego nagle hamując, gdyż jadący za Tobą pojazd może uderzyć w tył Twojego pojazdu.
Bądź tolerancyjny na drodze - wsiadając do pojazdu spróbuj się odprężyć i skoncentruj się na jego prowadzeniu. Nie denerwuj się, że inni uczestnicy łamią przepisy i zachowują się niebezpiecznie, gdyż w większości przypadków nie było to ich celowe działania. Nigdy nie odpłacaj im tym samym, nie bądź agresywny, ani nie staraj się wymierzać sprawiedliwości, choćby jakimkolwiek gestem. Za-chowaj się normalnie dając do zrozumienia, że dostrzegłeś błąd, ale wybaczasz. Pomyśl, że Ty też nie jesteś nieomylny, również możesz popełnić takie same błędy w przyszłości i też będziesz oczekiwał wybaczenia.

Korzyści z jazdy defensywnej dla przewoźnika

Mniejsze zmęczenie kierowców - jazda defensywna redukuje stres i zmęczenie kierowców, co przekłada się na ich lepszą wydajność i satysfakcję z pracy.
Zwiększone bezpieczeństwo - jazda defensywna minimalizuje ryzyko wypadków i kolizji, co przekłada się na mniejsze straty finansowe związane z naprawą pojazdów oraz ewentualnymi roszczeniami ubezpieczeniowymi.
Oszczędność paliwa - płynna jazda, unikanie gwałtownych manewrów i utrzymywanie stałej prędkości sprzyjają ekonomicznemu zużyciu paliwa, co jest istotnym czynnikiem kosztowym dla przewoźników.
Zmniejszenie ryzyka mandatów - przestrzeganie przepisów ruchu drogowego i unikanie ryzykownych manewrów zmniejsza prawdopodobieństwo otrzymania mandatów, co również wpływa na obniżenie kosztów operacyjnych.
Poprawa wizerunku firmy - bezpieczna i odpowiedzialna jazda kierowców może pozytywnie wpłynąć na postrzeganie firmy przez klientów i partnerów biznesowych. Zwiększy się ich zaufanie do Ciebie, że nie uszkodzisz im zleconego do przewozu ładunku.

Jak wdrożyć jazdę defensywną w firmie przewozowej?

Aby skutecznie wdrożyć jazdę defensywną w firmie przewozowej, warto rozważyć następujące kroki:

Szkolenia dla kierowców - organizowanie regularnych szkoleń z zakresu jazdy defensywnej, które pomogą kierowcom rozwijać umiejętności i nawyki niezbędne do bezpiecznej jazdy.
Monitorowanie i ocena - wykorzystanie technologii telematycznych do monitorowania stylu jazdy kierowców i udzielanie im informacji zwrotnej.
Promowanie kultury bezpieczeństwa - tworzenie środowiska pracy, które kładzie nacisk na bezpieczeństwo i odpowiedzialność na drodze.

Podsumowanie

Kierowca jazdy defensywnej poprzez odpowiednie działanie (zmniejszenie prędkości, obserwację drogi i jej otoczenia itp.) lub zaniechanie jakiegoś działania (wyprzedzania, zmiany pasa ruchu itp.) może wpływać pozytywnie na swoje otoczenie w ruchu drogowym, co jest szczególnie potrzebne w sytuacji potencjalnie niebezpiecznej, mogącej doprowadzić do wypadku. Dzięki stosowanie tego stylu jazdy można zapobiec negatywnym zdarzeniom na drodze.
Wbrew ogólnym opiniom stosowanie jazdy defensywnej nie wydłuża czasu podróży, a często go skraca, ale przede wszystkim powoduje, że podróż jest bezpieczna.

#jazdadefensywna #bezpieczeństwo #ruchdrogowy