Co to są przewozy kombinowane i jakie są zasady ich wykonywania?

Transport kombinowany stanowi jeden z najważniejszych filarów nowoczesnej logistyki europejskiej, łącząc efektywność transportu kolejowego i morskiego z elastycznością transportu drogowego. To rozwiązanie, które umożliwia przewóz ładunków z wykorzystaniem różnych gałęzi transportu przy zachowaniu tej samej jednostki ładunkowej, zyskuje na znaczeniu w dobie rosnących wymagań ekologicznych i potrzeby optymalizacji kosztów. Czy wiesz, że przewozy kombinowane mogą być zwolnione z niektórych ograniczeń ruchu drogowego? Poznaj szczegółowe regulacje prawne, praktyczne zasady wykonywania oraz korzyści płynące z tej formy transportu, która rewolucjonizuje współczesną logistykę.

Spis treści

1. Definicja i charakterystyka przewozów kombinowanych
2. Podstawy prawne i regulacje unijne
3. Zasady wykonywania przewozów kombinowanych
4. Rodzaje transportu kombinowanego
5. Wymagana dokumentacja i procedury
6. Korzyści i ulgi dla przewoźników
7. Podsumowanie i praktyczne wskazówki
8. Spis źródeł
9. Hashtagi

Definicja i charakterystyka przewozów kombinowanych

Prawna definicja transportu kombinowanego

Zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2024 r. poz. 1539) transport kombinowany to przewóz rzeczy, podczas którego samochód ciężarowy, przyczepa, naczepa z jednostką ciągnącą lub bez jednostki ciągnącej, nadwozie wymienne lub kontener 20-stopowy lub większy korzysta z drogi w początkowym lub końcowym odcinku przewozu, a na innym odcinku z usługi kolei, żeglugi śródlądowej lub transportu morskiego.

Kluczowe cechy transportu kombinowanego

Transport kombinowany charakteryzuje się następującymi elementami:

1. Wykorzystanie różnych gałęzi transportu – połączenie transportu drogowego z kolejowym, morskim lub żeglugą śródlądową.
2. Jedna jednostka ładunkowa – brak przeładunku towaru podczas zmiany środka transportu, zachowanie tej samej jednostki na całej trasie.
3. Ograniczenia odległości drogowej – odcinek drogowy nie może przekroczyć określonych limitów kilometrowych.
4. Dominacja transportu niechodnego – główna część przewozu musi odbywać się koleją, żeglugą śródlądową lub morską.
5. Ekologiczny charakter – minimalizacja wpływu na środowisko przez ograniczenie transportu drogowego na długich dystansach.

Różnice między transportem kombinowanym, intermodalnym i multimodalnym

Precyzyjne rozróżnienie pojęć jest kluczowe dla poprawnego stosowania przepisów:

1. Transport kombinowany – szczególna forma transportu intermodalnego z ograniczeniami odległości drogowej i wymogiem dominacji transportu niechodnego.
2. Transport intermodalny – przewóz z wykorzystaniem różnych środków transportu przy zachowaniu jednej jednostki ładunkowej bez przeładunku.
3. Transport multimodalny – przewóz wykorzystujący różne gałęzie transportu z możliwością przeładunku towaru między jednostkami.
4. Transport bimodalny – wykorzystanie dokładnie dwóch gałęzi transportu w ramach jednego przewozu.
5. Znaczenie prawne różnic – tylko transport kombinowany korzysta ze specjalnych ulg i zwolnień przewidzianych w przepisach.

Podstawy prawne i regulacje unijne

Główne akty prawne regulujące transport kombinowany

System prawny transportu kombinowanego opiera się na kilku fundamentalnych aktach:

1. Dyrektywa 92/106/EWG – podstawowy akt unijny ustanawiający wspólne zasady dla niektórych typów kombinowanego transportu towarów między państwami członkowskimi.
2. Ustawa o transporcie drogowym – krajowa implementacja przepisów unijnych (art. 4 pkt 13, art. 13, art. 14a ustawy z 2001 r.).
3. Rozporządzenie TEN-T – rozporządzenie (UE) 2024/1679 w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej.
4. Rozporządzenie CEF – rozporządzenie (UE) 2021/1153 ustanawiające instrument "Łącząc Europę" wspierający projekty transportu kombinowanego.
5. Konwencja CMR – regulacje dotyczące dokumentacji przewozowej w przewozach międzynarodowych (Dz.U. 2008 nr 23 poz. 129).

Cele polityki transportowej UE

Regulacje mają na celu realizację strategicznych celów Unii Europejskiej:

1. Dekarbonizacja transportu – zmniejszenie emisji CO₂ o 55% do 2030 roku zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.
2. Przesunięcie międzygałęziowe – transfer 75% transportu drogowego na odległościach powyżej 300 km na kolej i żeglugę do 2050 roku.
3. Konkurencyjność gospodarki – zwiększenie efektywności łańcuchów dostaw i obniżenie kosztów transportu.
4. Bezpieczeństwo ruchu – redukcja wypadków drogowych przez ograniczenie ruchu ciężarówek na autostradach.
5. Spójność terytorialna – zapewnienie równego dostępu do efektywnego transportu we wszystkich regionach UE.

Zasady wykonywania przewozów kombinowanych

Ograniczenia odległości dla odcinków drogowych

Przepisy precyzyjnie określają maksymalne odległości dla części drogowej przewozu kombinowanego:

1. Transport kolejowy – odcinek drogowy między punktem załadunku a najbliższą odpowiednią stacją kolejową oraz między stacją wyładunku a punktem rozładunku.
2. Transport morski i śródlądowy – maksymalnie 150 km w linii prostej od portu załadunku lub wyładunku zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy o transporcie drogowym.
3. Transport morski międzynarodowy – odcinek morski musi przekraczać 100 km w linii prostej zgodnie z definicją ustawową.
4. Pomiar odległości – odległość mierzona w linii prostej, nie według rzeczywistej trasy drogowej.
5. Wybór najbliższej stacji – obowiązek korzystania z najbliższej odpowiedniej stacji kolejowej lub portu obsługującego dany rodzaj ładunku.

Wymagania dotyczące jednostek ładunkowych

Transport kombinowany dopuszcza wykorzystanie określonych typów jednostek transportowych:

1. Kontenery – kontenery 20-stopowe lub większe spełniające normy ISO zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy.
2. Nadwozia wymienne – standaryzowane nadwozia przystosowane do przeładunku między różnymi środkami transportu.
3. Naczepy siodłowe – z jednostką ciągnącą lub bez niej, przystosowane do transportu kombinowanego.
4. Samochody ciężarowe – całe pojazdy przewożone na wagonach kolejowych lub promach (technika RoRo).
5. Przyczepy – różnego typu przyczepy dostosowane do przeładunku pionowego lub poziomego.

Wymagania techniczne i bezpieczeństwa

Jednostki ładunkowe muszą spełniać określone standardy techniczne:

1. Standardy ISO – kontenery muszą odpowiadać międzynarodowym normom ISO dla kontenerów seria 1.
2. Oznaczenia identyfikacyjne – każda jednostka musi posiadać unikalne oznaczenie umożliwiające identyfikację.
3. Wymagania CSC – ważne świadectwo bezpieczeństwa kontenera zgodnie z Konwencją CSC.
4. Elementy mocujące – odpowiednie wyposażenie do bezpiecznego mocowania na różnych środkach transportu.
5. Zgodność gabarytowa – dostosowanie do parametrów infrastruktury kolejowej i drogowej w krajach tranzytowych.

Rodzaje transportu kombinowanego

Transport drogowo-kolejowy

Najczęściej stosowana forma transportu kombinowanego w Europie:

1. Technika kontenerowa – transport kontenerów na wagonach platformach z możliwością przeładunku pionowego.
2. Technika nadwozi wymiennych – wykorzystanie wymiennych nadwozi dostosowanych do transportu kolejowego.
3. Technika naczep – przewóz naczep na specjalnych wagonach z możliwością szybkiego załadunku i rozładunku.
4. Technika RoRo kolejowa – wjazd całego zestawu drogowego na wagon kolejowy (rzadko stosowana w UE).
5. Terminale multimodalne – wyspecjalizowane obiekty umożliwiające sprawny przeładunek między różnymi środkami transportu.

Transport drogowo-morski

Transport kombinowany z wykorzystaniem żeglugi morskiej:

1. Linie promowe RoRo – przewóz całych zestawów drogowych na promach w ruchu regularnym.
2. Transport kontenerowy – przewóz kontenerów na statkach kontenerowcach z dalszym transportem drogowym.
3. Motorways of the Sea – europejski program rozwoju połączeń morskich jako alternatywy dla transportu drogowego.
4. Transport naczep – odczepianie naczep od ciągników i przewóz tylko naczep na promach wyspecjalizowanych.
5. Żegluga bliskiego zasięgu – przewozy w ramach Morza Bałtyckiego, Północnego i Śródziemnego z odcinkami powyżej 100 km.

Transport drogowo-śródlądowy

Wykorzystanie żeglugi śródlądowej w transporcie kombinowanym:

1. Transport kontenerowy na barkach – przewóz kontenerów na statkach śródlądowych wyposażonych w żurawie.
2. Transport pchaczy – wykorzystanie zestawów pchaczy do przewozu dużych ilości ładunków masowych.
3. Drogi wodne TEN-T – wykorzystanie europejskiej sieci dróg wodnych klasy IV i wyższej.
4. Terminale rzeczne – wyspecjalizowane porty śródlądowe z infrastrukturą przeładunkową.
5. Koridorze Ren-Dunaj – główne trasy żeglugi śródlądowej łączące Morze Północne z Morzem Czarnym.

Wymagana dokumentacja i procedury

Podstawowe dokumenty przewozowe

Transport kombinowany wymaga kompletnej dokumentacji potwierdzającej spełnienie warunków prawnych:

1. List przewozowy CMR – dla odcinków drogowych zgodnie z Konwencją CMR z uwagą o transporcie kombinowanym.
2. Dokumenty kolejowe CIM/CIT – dla odcinków kolejowych zgodnie z Konwencją COTIF.
3. Dokumenty morskie – konosament (Bill of Lading) lub inny dokument przewozowy dla odcinka morskiego.
4. Certyfikat transportu kombinowanego – potwierdzenie spełnienia warunków art. 4 pkt 13 ustawy o transporcie drogowym.
5. Dokumenty kontenerowe – Equipment Interchange Receipt (EIR) i inne dokumenty potwierdzające stan kontenera.

Procedury potwierdzania transportu kombinowanego

Właściwe udokumentowanie wymaga zachowania określonych procedur:

1. Potwierdzenie załadunku/rozładunku – dokumenty z terminala kolejowego lub portu potwierdzające operacje przeładunkowe.
2. Obliczenie odległości – pomiar odległości w linii prostej z zastosowaniem systemów GIS lub oficjalnych tabel odległości.
3. Harmonogram transportu – szczegółowy plan przewozu z podaniem czasów i miejsc zmiany środka transportu.
4. Zezwolenia i licencje – upewnienie się o posiadaniu odpowiednich zezwoleń na wszystkie odcinki transportu.
5. Archiwizacja dokumentów – obowiązek przechowywania dokumentacji przez okres wymagany przepisami (minimum 5 lat).

Korzyści i ulgi dla przewoźników

Zwolnienia z ograniczeń ruchu

Transport kombinowany korzysta z licznych ulg w zakresie ograniczeń ruchu drogowego:

1. Zwolnienie z zakazów weekendowych – możliwość jazdy w niedziele i święta na odcinkach dowozowych zgodnie z art. 4 dyrektywy 92/106/EWG.
2. Zwolnienie z zakazów nocnych – możliwość transportu w godzinach nocnych w niektórych krajach dla operacji kombinowanych.
3. Zwolnienie z ograniczeń sezonowych – możliwość jazdy podczas okresów wzmożonego ruchu turystycznego.
4. Preferencyjne trasy – dostęp do dedykowanych tras dla transportu kombinowanego w centrach miast.
5. Szybsza odprawa graniczna – priorytetowe traktowanie w kontrolach granicznych i celnych.

Korzyści ekonomiczne i ekologiczne

Transport kombinowany oferuje znaczące korzyści dla przewoźników i środowiska:

1. Redukcja kosztów paliwa – oszczędności do 30-40% w porównaniu z transportem wyłącznie drogowym na długich dystansach.
2. Zmniejszenie emisji CO₂ – redukcja śladu węglowego o 50-80% dzięki wykorzystaniu kolei i żeglugi.
3. Zwiększenie bezpieczeństwa – znacznie niższe ryzyko wypadków na odcinku kolejowym w porównaniu z transportem drogowym.
4. Optymalizacja wykorzystania kierowców – możliwość lepszego planowania czasu pracy kierowców podczas transportu kolejowego ładunku.
5. Dostęp do dotacji unijnych – możliwość otrzymania wsparcia finansowego z programu CEF Transport dla projektów kombinowanych.

Wsparcie finansowe UE

Unia Europejska oferuje różnorodne formy wsparcia dla transportu kombinowanego:

1. Program CEF Transport – dofinansowanie inwestycji w terminale multimodalne do 85% kosztów kwalifikowanych.
2. Dotacje na lokomotywy – wsparcie zakupu taboru kolejowego przystosowanego do transportu kombinowanego.
3. Wsparcie operacyjne – dotacje na uruchomienie nowych połączeń transportu kombinowanego.
4. Zwolnienia podatkowe – preferencje w opodatkowaniu pojazdów używanych w transporcie kombinowanym.
5. Ulgi w opłatach drogowych – zniżki w opłatach za korzystanie z infrastruktury w niektórych krajach UE.

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Transport kombinowany stanowi kluczowy element transformacji europejskiego systemu transportowego w kierunku większej efektywności i zrównoważonego rozwoju. Właściwe zrozumienie i stosowanie przepisów może przynieść znaczące korzyści operacyjne i finansowe dla firm transportowych.

Kluczowe rekomendacje dla przewoźników

1. Analizuj opłacalność – systematycznie porównuj koszty transportu kombinowanego z transportem wyłącznie drogowym, uwzględniając wszystkie ulgi i oszczędności.
2. Inwestuj w wiedzę prawną – regularnie aktualizuj znajomość przepisów dotyczących transportu kombinowanego, szczególnie w kontekście zmian w dyrektywie 92/106/EWG.
3. Buduj relacje z terminalami – nawiązuj długoterminową współpracę z operatorami terminali multimodalnych w celu zapewnienia sprawnego przeładunku.
4. Dokumentuj precyzyjnie – prowadź szczegółową dokumentację potwierdzającą spełnienie wszystkich warunków transportu kombinowanego zgodnie z art. 4 ustawy o transporcie drogowym.
5. Wykorzystuj technologie – wdrażaj systemy telematyczne umożliwiające śledzenie ładunków na wszystkich etapach transportu kombinowanego.

Perspektywy rozwoju

1. Cyfryzacja procesów – rozwój elektronicznej wymiany dokumentów między różnymi gałęziami transportu w ramach inicjatywy eFTI.
2. Automatyzacja terminali – inwestycje w robotyzację i automatyzację procesów przeładunkowych dla zwiększenia efektywności.
3. Nowe technologie napędowe – rozwój transportu kombinowanego z wykorzystaniem pojazdów elektrycznych i wodorowych.
4. Rozbudowa sieci TEN-T – planowane inwestycje w infrastrukturę transportową do 2050 roku zwiększą dostępność transportu kombinowanego.
5. Harmonizacja europejska – dalsze ujednolicanie przepisów i procedur na poziomie UE dla usprawnienia operacji transgranicznych.

Spis źródeł

1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2024 r. poz. 1539).
2. Dyrektywa Rady 92/106/EWG z dnia 7 grudnia 1992 r. w sprawie ustanowienia wspólnych zasad dla niektórych typów kombinowanego transportu towarów między państwami członkowskimi.
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej.
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1153 z dnia 7 lipca 2021 r. ustanawiające instrument "Łącząc Europę".
5. Konwencja CMR z dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. 2008 Nr 23 poz. 129).
6. Terminology on Combined Transport – Europejska Komisja Gospodarcza ONZ.
7. Europejski Trybunał Obrachunkowy – Sprawozdanie specjalne 08/2023: Intermodalny transport towarowy.

Hashtagi

#TransportKombinowany #Intermodal #Multimodal #LogistykaEkologiczna #TEN-T #TransportKolejowy #TSL

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.

Wróc na bloga