Co to są przewozy kabotażowe i jakie są zasady ich wykonywania?

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Kabotaż w transporcie drogowym to jeden z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych aspektów europejskiego rynku przewozowego. To przewozy wykonywane przez zagranicznych przewoźników na terytorium danego kraju, które umożliwiają efektywne wykorzystanie floty i zmniejszenie pustych przebiegów, ale jednocześnie budzą obawy krajowych operatorów o uczciwą konkurencję. Rozumienie zasad kabotażu, szczególnie po zmianach wprowadzonych przez Pakiet Mobilności, stało się kluczowe dla każdego przewoźnika wykonującego przewozy międzynarodowe. Poznaj szczegółowo regulacje prawne, praktyczne przykłady i potencjalne pułapki, które mogą kosztować firmę transportową dziesiątki tysięcy euro.

Spis treści

1. Definicja i istota przewozów kabotażowych
2. Podstawy prawne i regulacje unijne
3. Zasady wykonywania przewozów kabotażowych
4. Zmiany wprowadzone przez Pakiet Mobilności
5. Wymagana dokumentacja i procedury
6. Kary i konsekwencje naruszenia przepisów
7. Podsumowanie i praktyczne wskazówki
8. Spis źródeł
9. Hashtagi

Definicja i istota przewozów kabotażowych

Prawna definicja kabotażu

Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1072/2009 kabotaż to „krajowy zarobkowy przewóz wykonywany tymczasowo w przyjmującym państwie członkowskim" (art. 2 pkt 6). Oznacza to wykonywanie transportu przez przewoźnika zagranicznego między dwoma punktami znajdującymi się w tym samym kraju.

Praktyczne przykłady kabotażu

Kabotaż może przybierać różne formy w zależności od rodzaju przewozu:

1. Kabotaż towarowy – przewóz ładunków między dwoma miastami w obrębie jednego kraju przez zagranicznego przewoźnika.
2. Kabotaż pasażerski – transport osób wykonywany przez zagraniczny autobus na terytorium kraju goszczącego.
3. Przykład praktyczny – polska firma transportowa dostarcza towar z Warszawy do Berlina, a następnie wykonuje przewóz między Berlinem a Monachium.

Co nie jest kabotażem – dostawa importowana z wieloma punktami rozładunku w ramach jednej umowy międzynarodowej.

Różnica od cross-trade – kabotaż odbywa się w jednym kraju, podczas gdy cross-trade między różnymi państwami.

Podstawy prawne i regulacje unijne

Kluczowe akty prawne

System prawny regulujący kabotaż opiera się na kilku fundamentalnych aktach europejskich:

1. Rozporządzenie (WE) nr 1072/2009 – podstawowy akt regulujący zasady dostępu do rynku przewozów kabotażowych (art. 8).
2. Rozporządzenie (UE) 2020/1055 – zmiany wprowadzone w ramach Pakietu Mobilności dotyczące ograniczeń kabotażu.
3. Rozporządzenie (UE) 2020/1057 – regulacje dotyczące delegowania kierowców w przewozach kabotażowych.
4. Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 – przepisy o czasie prowadzenia pojazdów stosowane w kabotażu.
5. Ustawa o transporcie drogowym – krajowe przepisy implementujące regulacje unijne w Polsce (Dz.U. 2024 poz. 1539).

Cele regulacji kabotażowych

Unijne przepisy dotyczące kabotażu mają na celu:

1. Ochronę krajowych rynków transportowych – zapobieganie dominacji przewoźników zagranicznych na lokalnych rynkach.
2. Zapewnienie uczciwej konkurencji – wyrównywanie szans między przewoźnikami z różnych państw członkowskich.
3. Przeciwdziałanie dumpingowi socjalnemu – ochrona przed nieuczciwymi praktykami płacowymi.
4. Optymalizację wykorzystania floty – umożliwienie zmniejszenia pustych przebiegów.
5. Harmonizację przepisów – ujednolicenie zasad na całym obszarze Unii Europejskiej.

Zasady wykonywania przewozów kabotażowych

Podstawowe warunki kabotażu

Wykonywanie kabotażu jest możliwe wyłącznie po spełnieniu określonych warunków:

1. Wcześniejszy transport międzynarodowy – kabotaż może rozpocząć się dopiero po całkowitym lub częściowym rozładunku towaru dostarczonego w ramach przewozu międzynarodowego.
2. Ten sam pojazd – operacje kabotażowe muszą być wykonywane pojazdem, który realizował poprzedni transport międzynarodowy.
3. Ważna licencja wspólnotowa – przewoźnik musi posiadać aktualne zezwolenie na wykonywanie międzynarodowych przewozów drogowych.
4. Przestrzeganie przepisów krajowych – obowiązek stosowania się do regulacji państwa przyjmującego w zakresie wynagrodzeń, czasu pracy i opłat.
5. Właściwa dokumentacja – posiadanie wszystkich wymaganych dokumentów potwierdzających legalność operacji.

Ograniczenia czasowe i ilościowe

Przepisy wprowadzają szczegółowe limity dotyczące kabotażu:

1. Maksymalnie 3 operacje kabotażowe – w jednym państwie członkowskim można wykonać nie więcej niż trzy przewozy kabotażowe.
2. Limit czasowy 7 dni – wszystkie operacje kabotażowe muszą być zakończone w ciągu siedmiu dni od następnego dnia po rozładunku transportu międzynarodowego.
3. Zasada jednego kraju – trzy operacje kabotażowe można wykonać tylko w tym państwie, gdzie dostarczono ładunek międzynarodowy.
4. Okres "ochłodzenia" – po wykonaniu kabotażu pojazd musi opuścić dany kraj na 4 dni przed kolejnym kabotażem.
5. Zakaz kabotażu "na pusto" – nie można wjechać do kraju wyłącznie w celu wykonania kabotażu.

Interpretacja limitów czasowych

Obliczanie okresów w kabotażu wymaga precyzyjnego podejścia:

1. Dzień rozpoczęcia – liczenie siedmiu dni rozpoczyna się od dnia następnego po całkowitym rozładunku transportu międzynarodowego.
2. Dzień zakończenia kabotażu – ostatnia operacja kabotażowa musi być fizycznie zakończona przed upływem siódmego dnia.
3. Zasada "cooling-off" – czterodniowy okres przerwy liczony jest od dnia zakończenia ostatniej operacji kabotażowej.
4. Przekroczenie granic – pojazd musi faktycznie opuścić terytorium państwa na wymagany okres.
5. Dokumentowanie okresów – wszystkie terminy muszą być właściwie udokumentowane w tachografie i dokumentach przewozowych.

Zmiany wprowadzone przez Pakiet Mobilności

Najważniejsze modyfikacje przepisów

Pakiet Mobilności, wdrożony od lutego 2022 roku, wprowadził istotne zmiany w regulacjach kabotażowych:

1. Obowiązkowy powrót do bazy – kierowcy muszą wracać do siedziby firmy co najmniej raz na 4 tygodnie zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2020/1054 (nie dotyczy to powrotu pojazdu, który zgodnie w wyrokiem TSUE nie ma obowiązku powrotu do kraju do 8 tygodni).
2. Okres "cooling-off" – wprowadzenie czterodniowej przerwy między kolejnymi seriami kabotażu w tym samym kraju.
3. Wynagrodzenie kierowców – obowiązek wypłacania wynagrodzenia na poziomie minimalnym obowiązującym w kraju wykonywania pracy.
4. System IMI – obowiązek zgłaszania kierowców wykonujących kabotaż do Systemu Wymiany Informacji na Rynku Wewnętrznym.
5. Rejestracja przekroczeń granic – konieczność odnotowywania w tachografie kraju przekraczanej granicy.

Wpływ na branżę transportową

Zmiany wprowadzone przez Pakiet Mobilności znacząco wpłynęły na funkcjonowanie przewoźników:

1. Wzrost kosztów operacyjnych – konieczność wypłacania wyższych wynagrodzeń kierowcom w niektórych krajach.
2. Ograniczenie elastyczności – czterodniowa przerwa zmniejsza możliwości wykorzystania floty.
3. Zwiększona biurokracja – dodatkowe obowiązki związane ze zgłaszaniem kierowców i dokumentowaniem.
4. Wzmocnienie kontroli – intensyfikacja działań kontrolnych w krajach członkowskich UE.
5. Konsolidacja rynku – część mniejszych przewoźników zrezygnowała z kabotażu z powodu skomplikowania przepisów.

Wymagana dokumentacja i procedury

Niezbędne dokumenty

Prawidłowe wykonywanie kabotażu wymaga posiadania kompletnej dokumentacji:

1. Licencja wspólnotowa – ważne zezwolenie na wykonywanie międzynarodowych przewozów drogowych.
2. Listy przewozowe CMR – dokumenty potwierdzające transport międzynarodowy i każdą operację kabotażową zgodnie z Konwencją CMR (Dz.U. 2008 nr 23 poz. 129).
3. Karta kierowcy – aktualna karta do tachografu cyfrowego z zapisami czasu pracy i odpoczynku.
4. Zgłoszenie IMI – potwierdzenie zgłoszenia kierowcy do systemu z kodem QR dla przewozów kabotażowych.
5. Dokumenty pojazdu – dowód rejestracyjny i ubezpieczenie OC ważne na terytorium danego kraju.

Procedury kontrolne

Podczas kontroli drogowej inspektorzy sprawdzają następujące elementy:

1. Chronologia transportu – weryfikacja sekwencji przewozu międzynarodowego i operacji kabotażowych.
2. Zgodność czasowa – sprawdzenie dotrzymania limitów 7-dniowych i 4-dniowych przerw.
3. Dane z tachografu – analiza zapisów dotyczących przekraczania granic i miejsc postoju.
4. Kompletność dokumentów – kontrola wszystkich wymaganych dokumentów i ich zgodności.
5. Przestrzeganie przepisów krajowych – weryfikacja zgodności z lokalnymi regulacjami płacowymi i czasem pracy.

Najczęstsze błędy dokumentacyjne

Przewoźnicy popełniają typowe błędy, które mogą skutkować karami:

1. Nieprawidłowe wypełnienie CMR – brak dokładnych dat i miejsc załadunku/rozładunku.
2. Brak zgłoszenia IMI – niewysłanie kierowcy do systemu lub posiadanie nieważnego kodu QR.
3. Błędne zapisy w tachografie – nieprawidłowe oznaczanie przekroczeń granic państwowych.
4. Przekroczenie limitów czasowych – nieścisłe obliczanie okresów 7-dniowych i 4-dniowych przerw.
5. Niewłaściwe dokumentowanie wynagrodzeń – brak dowodów wypłaty minimalnego wynagrodzenia w kraju wykonywania pracy.

Kary i konsekwencje naruszenia przepisów

Wysokość kar w poszczególnych krajach

Kary za naruszenie przepisów kabotażowych znacznie różnią się między państwami członkowskimi:

1. Francja – do 15 000 euro za nielegalny kabotaż plus możliwość zatrzymania pojazdu i rocznego zakazu działalności.
2. Niemcy – od 1 000 do 20 000 euro za naruszenie przepisów, przy czym kary dotyczą także zleceniodawców.
3. Belgia – 1 800 euro za każdy nielegalny przewóz kabotażowy plus dodatkowe kary administracyjne.
4. Austria – kompleksowy system kar obejmujący naruszenia delegowania i czasu pracy, łącznie do dziesiątek tysięcy euro.
5. Polska – zgodnie z ustawą o transporcie drogowym kary do kilkudziesięciu tysięcy złotych plus kaucja na poczet przewidywanej kary.

Dodatkowe konsekwencje

Oprócz kar finansowych naruszenie przepisów kabotażowych może skutkować:

1. Zatrzymanie pojazdu – do czasu wyjaśnienia sprawy lub wpłacenia kaucji na poczet kary.
2. Czasowy zakaz działalności – ograniczenie możliwości wykonywania kabotażu w danym kraju na określony okres.
3. Utrata licencji – w skrajnych przypadkach możliwość cofnięcia zezwoleń transportowych.
4. Kary dla kierowców – osobiste konsekwencje dla kierujących pojazdem w postaci mandatów lub punktów karnych.
5. Dodatkowe koszty – opłaty za przechowywanie pojazdu, procedury administracyjne i prawne.

Przykłady rzeczywistych kar

Praktyczne przypadki kar za naruszenie przepisów kabotażowych:

1. Francuskiej kontrole 2024 – 18 kierowców ukaranych łącznie na 97 500 euro (średnio ponad 5 100 euro na osobę).
2. Niemiecka kontrola ITD – polska firma ukarana 12 000 złotych kaucji za pięciokrotny nielegalny kabotaż.
3. Belgijskie mandaty – standardowa kara 1 800 euro za każdy dodatkowy przewóz ponad dopuszczalny limit.
4. Zakazy we Francji – polskie firmy otrzymały zakaz wykonywania kabotażu na 10-12 miesięcy za wielokrotne naruszenia.
5. Austriackie sankcje – kompleksowe kary za naruszenie przepisów o delegowaniu sięgające kilkudziesięciu tysięcy euro.

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Przewozy kabotażowe pozostają ważnym elementem europejskiego rynku transportowego, ale wymagają skrupulatnego przestrzegania złożonych przepisów. Zmiany wprowadzone przez Pakiet Mobilności dodatkowo skomplikowały te regulacje, czyniąc compliance (politykę działalności zgodnej z przepisami prawa) jeszcze bardziej krytycznym dla sukcesu biznesowego.

Kluczowe rekomendacje dla przewoźników

1. Inwestuj w szkolenia – regularnie aktualizuj wiedzę zespołu na temat zmieniających się przepisów kabotażowych i wymogów Pakietu Mobilności.
2. Wdrażaj systemy kontroli – wykorzystuj nowoczesne systemy telematyczne do monitorowania zgodności z limitami czasowymi i dokumentowania operacji.
3. Prowadź dokładną dokumentację – zapewniaj kompletność i poprawność wszystkich dokumentów, szczególnie CMR i zgłoszeń IMI.
4. Planuj operacje strategicznie – uwzględniaj okresy "cooling-off" w długoterminowym planowaniu tras i wykorzystania floty.
5. Monitoruj zmiany prawne – śledź aktualizacje przepisów krajowych i unijnych, szczególnie w kontekście interpretacji Pakietu Mobilności.

Praktyczne wskazówki operacyjne

1. Kalkuluj rzeczywiste koszty – uwzględniaj nie tylko paliwo i wynagrodzenia, ale także koszty compliance i potencjalne kary.
2. Współpracuj z ekspertami – korzystaj z usług doradczych w zakresie prawa transportowego, szczególnie przy bardziej złożonych operacjach.
3. Buduj relacje z klientami – edukuj zleceniodawców o ograniczeniach kabotażowych i ich wpływie na planowanie dostaw.
4. Przygotuj procedury kryzysowe – opracuj plany działania na wypadek kontroli i potencjalnych naruszeń przepisów.
5. Analizuj opłacalność – regularnie oceniaj, czy korzyści z kabotażu przewyższają rosnące koszty i ryzyka compliance.

Spis źródeł

1. Rozporządzenie (WE) nr 1072/2009 dotyczące wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowego przewozu drogowego rzeczy
2. Rozporządzenie (UE) 2020/1055 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1072/2009 w zakresie kabotażu
3. Rozporządzenie (UE) 2020/1057 dotyczące szczególnych zasad w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE
4. Konwencja CMR z 19 maja 1956 r. (Dz.U. 2008 Nr 23 poz. 129)
5. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. 2024 poz. 1539)
6. Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące kabotażu – pytania i odpowiedzi z marca 2022 r.
7. Raporty krajowych organów kontrolnych (ITD, DREAL, BAG) dotyczące enforcement przepisów kabotażowych

Hashtagi

#Kabotaż #PakietMobilności #TransportMiędzynarodowy #PrzepisyUE #TSL #PrzewozyDrogowe #Compliance

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.

Wróc na bloga