ADR Klasa 4.3 – jak przygotować przewóz materiałów wydzielających w zetknięciu z wodą gazy palne?

Opracował: dr inż. Bogusław Madej

Wyobraź sobie sytuację, w której przewożony ładunek, wyglądający na pozór niegroźnie, w kontakcie z deszczem, wilgocią atmosferyczną czy rozlaną wodą zamienia się w źródło śmiertelnego zagrożenia. Właśnie takie ryzyko niesie ze sobą transport materiałów klasy 4.3 ADR – substancji, które w zetknięciu z wodą wydzielają palne gazy zdolne do tworzenia z powietrzem wybuchowych mieszanin. Karbid wytwarzający acetylen, reaktywne metale alkaliczne takie jak sód, lit czy potas, a także wiele innych związków chemicznych – wszystkie wymagają szczególnej ostrożności i ścisłego przestrzegania przepisów podczas każdego etapu przewozu.

Niniejszy artykuł stanowi kompleksowy przewodnik dla wszystkich uczestników łańcucha przewozowego – od nadawców, przez przewoźników, aż po kierowców i doradców ADR. Przedstawiamy szczegółowe wymagania dotyczące klasyfikacji, pakowania, dokumentacji, oznakowania oraz procedur bezpieczeństwa zgodnie z aktualnie obowiązującą Umową ADR 2025. Zrozumienie specyfiki materiałów klasy 4.3 oraz właściwe przygotowanie transportu to fundament bezpieczeństwa na drodze, ochrony środowiska naturalnego oraz uniknięcia dotkliwych sankcji prawnych.

Spis treści

1. Charakterystyka materiałów klasy 4.3 ADR.
2. Klasyfikacja i grupy pakowania.
3. Przykłady substancji i numery UN.
4. Wymagania dokumentacyjne.
5. Opakowania i sposoby przewozu.
6. Oznakowanie pojazdów i przesyłek.
7. Wymagania wobec pojazdów i wyposażenia.
8. Kwalifikacje kierowcy i załogi.
9. Procedury bezpieczeństwa i postępowanie awaryjne.
10. Wyłączenia i ograniczenia ilościowe.
11. Podsumowanie i praktyczne wskazówki.

Charakterystyka materiałów klasy 4.3 ADR

Klasa 4.3 według Umowy ADR obejmuje materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne. Są to substancje stałe lub ciekłe, które w kontakcie z wodą – zarówno w postaci ciekłej, jak i pary wodnej – reagują wydzielając gazy palne. Reakcja ta jest często egzotermiczna, co oznacza, że towarzyszy jej wydzielanie znacznej ilości ciepła, które może zainicjować zapłon uwolnionych gazów lub samego materiału.

Mechanizm zagrożenia

Główne zagrożenie związane z materiałami klasy 4.3 polega na tym, że wydzielane gazy palne mogą tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe. W związku z tym istnieje wysokie ryzyko zapalenia takiej mieszaniny od różnych źródeł zapłonu – iskry, płomienia, gorącej powierzchni czy wyładowania elektrostatycznego. Wytworzona fala detonacyjna może zagrażać ludziom, zniszczyć mienie oraz spowodować katastrofalne skutki dla środowiska naturalnego.

Klasycznym przykładem reakcji jest węglik wapnia (karbid), który w kontakcie z wodą wydziela acetylen zgodnie z równaniem:

CaC₂ + 2H₂O → Ca(OH)₂ + C₂H₂↑

Acetylen jest gazem wysoce palnym, który w połączeniu z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową w szerokim zakresie stężeń (2,5–81% objętości).

Zagrożenia dodatkowe

Materiały klasy 4.3 mogą stwarzać dodatkowe zagrożenia wykraczające poza wydzielanie gazów palnych w kontakcie z wodą. W zależności od właściwości fizykochemicznych konkretnej substancji, mogą występować następujące zagrożenia dodatkowe:

1. Samonagrzewanie się – niektóre materiały mogą podlegać samoistnemu wzrostowi temperatury.
2. Zapalność – substancja sama w sobie jest łatwo zapalna.
3. Działanie utleniające – materiał może podtrzymywać lub intensyfikować palenie.
4. Działanie trujące – substancja wykazuje toksyczność dla organizmów żywych.
5. Działanie żrące – materiał powoduje uszkodzenia tkanek lub korozję metali.
6. Kombinacje zagrożeń – np. działanie zapalno-żrące lub trująco-żrące.

Każde zagrożenie dodatkowe wymaga zastosowania odpowiednich środków ostrożności, dodatkowego oznakowania nalepkami pomocniczymi oraz specyficznych procedur postępowania, co znacząco komplikuje organizację bezpiecznego transportu.

Klasyfikacja i grupy pakowania

Prawidłowa klasyfikacja materiału niebezpiecznego stanowi fundament bezpiecznego przewozu. Zgodnie z przepisami Umowy ADR (dział 2.2.43), przypisanie substancji do klasy 4.3 następuje na podstawie wyników standaryzowanych badań laboratoryjnych określających intensywność reakcji materiału z wodą oraz ilość wydzielanego gazu palnego.

Kryteria klasyfikacji

Materiał jest klasyfikowany do klasy 4.3, jeżeli w trakcie badania (zgodnie z 2.2.43.1.8 ADR) zachodzi samoistny zapłon w jakimkolwiek etapie procedury badawczej lub wydzielany jest gaz palny z szybkością większą niż 1 litr na kilogram materiału na godzinę. Natężenie zagrożenia dominującego określane jest na podstawie intensywności reakcji oraz ilości gazu palnego wydzielanego w określonej jednostce czasu z ustalonej ilości próbki materiału.

Grupy pakowania

Materiały klasy 4.3 przypisuje się do jednej z trzech grup pakowania określających stopień stwarzanego zagrożenia:

1. Grupa pakowania I (PG I) – materiały stwarzające duże zagrożenie. Obejmuje substancje, które w temperaturze otoczenia reagują gwałtownie z wodą, przy czym wydzielany gaz wykazuje tendencję do samozapłonu, lub które reagują z wodą wydzielając gaz palny z szybkością nie mniejszą niż 10 litrów na kilogram materiału w ciągu minuty.
2. Grupa pakowania II (PG II) – materiały stwarzające średnie zagrożenie. Dotyczy substancji, które w temperaturze otoczenia reagują z wodą wydzielając gaz palny z szybkością nie mniejszą niż 20 litrów na kilogram materiału na godzinę, a jednocześnie nie spełniają kryteriów dla grupy I.
3. Grupa pakowania III (PG III) – materiały stwarzające małe zagrożenie. Obejmuje substancje, które w temperaturze otoczenia reagują z wodą powoli, wydzielając gaz palny z szybkością nie mniejszą niż 1 litr na kilogram materiału na godzinę, a nie spełniają kryteriów dla grup I i II.

Materiały niedopuszczone do przewozu

Nie wszystkie substancje reagujące z wodą można legalnie transportować. Do materiałów bezwzględnie zabronionych w przewozie należy UN 3133 – MATERIAŁ REAGUJĄCY Z WODĄ STAŁY UTLENIAJĄCY I.N.O. Jest to materiał, który łączy właściwości reaktywności z wodą i właściwości utleniające. Jeżeli ze względu na właściwości wybuchowe spełni wymagania klasy 1, może być przewożony na jej warunkach. W przeciwnym wypadku jego transport jest całkowicie zabroniony zgodnie z przepisem 2.2.43.2 ADR.

Przykłady substancji i numery UN

Klasa 4.3 obejmuje szeroką gamę substancji chemicznych o różnorodnych właściwościach fizykochemicznych. Do najważniejszych grup materiałów należą metale alkaliczne, metale ziem alkalicznych, wodorki, węgliki oraz wiele innych związków chemicznych.

Metale alkaliczne

Grupa metali alkalicznych obejmuje pierwiastki: lit (Li), sód (Na), potas (K), rubid (Rb) i cez (Cs). Wszystkie te metale reagują gwałtownie z wodą, przy czym intensywność reakcji wzrasta w miarę zwiększania się liczby atomowej. Przykładowe numery UN:

1. UN 1415 – Lit.
2. UN 1428 – Sód.
3. UN 2257 – Potas.
4. UN 1423 – Rubid.
5. UN 1407 – Cez.

Sód i potas reagując z wodą wydzielają wodór oraz wytwarzają znaczne ilości ciepła. Ciepło reakcji sodu i potasu jest na tyle duże, że metal ulega stopieniu. Jako lżejsze od wody, reagują na jej powierzchni, co dodatkowo zwiększa zagrożenie.

Metale ziem alkalicznych

Grupa metali ziem alkalicznych obejmuje pierwiastki: magnez (Mg), wapń (Ca), stront (Sr) i bar (Ba). Metale te również reagują z wodą, choć z różną intensywnością. Szczególnie niebezpieczny jest magnez w postaci proszku:

1. UN 1418 – Magnez, proszek lub stop magnezu, proszek.
2. UN 1401 – Wapń.
3. UN 1400 – Bar.

Węgliki i inne związki

Węgliki stanowią jedną z najbardziej rozpoznawalnych grup materiałów klasy 4.3:

1. UN 1402 – Węglik wapnia (karbid) – najczęściej spotykany materiał klasy 4.3, stosowany m.in. w lampach górniczych i do spawania.
2. UN 1394 – Węglik glinu.
3. UN 1403 – Węglik wapnia o ograniczonej wielkości.

Wodorki metali

Wodorki metali stanowią szczególnie niebezpieczną grupę substancji:

1. UN 1410 – Wodorek litu glinu.
2. UN 2463 – Wodorek glinu.
3. UN 1426 – Borowodorek sodu.

Wymagania dokumentacyjne

Prawidłowa dokumentacja stanowi nieodzowny element każdego przewozu towarów niebezpiecznych klasy 4.3. Przepisy ADR (dział 5.4) szczegółowo określają rodzaje dokumentów wymaganych w jednostce transportowej oraz ich obowiązkową zawartość.

Dokument przewozowy ADR

Dokument przewozowy jest podstawowym dokumentem potwierdzającym rodzaj, ilość i właściwości przewożonego towaru niebezpiecznego. Zgodnie z przepisem 5.4.1.1.1 ADR, musi zawierać następujące informacje w określonej kolejności:

1. Numer UN poprzedzony literami „UN" (np. UN 1402).
2. Prawidłową nazwę przewozową (np. WĘGLIK WAPNIA).
3. Numery nalepek ostrzegawczych lub klasę zagrożenia (4.3).
4. Grupę pakowania, jeśli jest przypisana (PG I, II lub III).
5. Kod ograniczenia przewozu przez tunele, jeśli dotyczy.
6. Ilość i opis sztuk przesyłki (liczbę i rodzaj opakowań, masę brutto lub netto).
7. Nazwę i adres nadawcy oraz odbiorcy.

Przykład prawidłowego opisu w dokumencie przewozowym:

„UN 1402 WĘGLIK WAPNIA, 4.3, I, (D/E), 500 kg, 10 bębnów stalowych"

Instrukcje pisemne dla załogi pojazdu

Instrukcje pisemne ADR stanowią obowiązkowy dokument, który musi towarzyszyć każdemu przewozowi wymagającemu oznakowania pojazdu tablicami barwy pomarańczowej. Przepis 5.4.3 ADR precyzuje, że instrukcje muszą być:

1. Sporządzone w języku zrozumiałym dla kierowcy i członków załogi w mowie i piśmie.
2. Wykonane jako kolorowy wydruk zgodny ze wzorem zamieszczonym w ADR.
3. Przechowywane w kabinie kierowcy w miejscu łatwo dostępnym.
4. Dostarczone przed rozpoczęciem przewozu przez przewoźnika.

Dla materiałów klasy 4.3 instrukcja pisemna zawiera szczególnie istotne wskazówki dotyczące zakazu stosowania wody do gaszenia oraz konieczności utrzymania uwolnionego materiału w stanie suchym. Instrukcja ADR 2025 zachowuje formę i treść identyczną z poprzednią edycją.

Pozostałe dokumenty wymagane w jednostce transportowej

Oprócz dokumentu przewozowego i instrukcji pisemnych, w pojeździe powinny znajdować się następujące dokumenty:

1. Zaświadczenie ADR kierowcy potwierdzające ukończenie odpowiedniego szkolenia.
2. Świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR (dla pojazdów typu FL, AT, EX/II, EX/III, MEMU).
3. Dokumenty tożsamości wszystkich członków załogi ze zdjęciem.
4. Dowód rejestracyjny pojazdu.
5. Certyfikat pakowania kontenera, jeśli dotyczy.

Opakowania i sposoby przewozu

Wybór odpowiedniego opakowania dla materiałów klasy 4.3 ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa przewozu. Podstawowym wymaganiem jest wodoszczelność opakowania, która zapobiega kontaktowi substancji z wilgocią atmosferyczną.

Wymagania ogólne dla opakowań

Opakowania przeznaczone do przewozu materiałów klasy 4.3 muszą spełniać następujące wymagania:

1. Posiadać oznaczenie UN lub RID/ADR potwierdzające przejście wymaganych badań.
2. Być wodoszczelne i zapewniać całkowitą ochronę przed wilgocią.
3. Być zamknięte w sposób zapobiegający jakiemukolwiek ubytku zawartości.
4. Odpowiadać grupie pakowania przewożonego materiału.
5. Być wykonane z materiałów odpornych na działanie zawartości.

Instrukcje pakowania

Dla materiałów klasy 4.3 stosuje się instrukcje pakowania określone w tabeli 3.2 ADR. Najczęściej stosowane instrukcje obejmują:

1. P403 – dla materiałów reagujących z wodą, wymagających opakowań hermetycznych.
2. P410 – dla stałych materiałów reagujących z wodą, pozwalająca na zastosowanie różnych typów opakowań kombinowanych.
3. IBC520 – dla wybranych materiałów dopuszczonych do przewozu w dużych pojemnikach do przewozu luzem (DPPL).

Sposoby przewozu

Materiały klasy 4.3 mogą być przewożone w następujących formach:

1. W sztukach przesyłek – podstawowy sposób przewozu dla większości materiałów, wymagający zastosowania odpowiednich opakowań wodoszczelnych.
2. W cysternach – dla materiałów ciekłych spełniających określone kryteria. Cysterny muszą być hermetyczne i odpowiadać kodowi cysterny podanemu w tabeli 3.2 ADR.
3. Luzem w kontenerach wodoszczelnych – zgodnie z przepisem 7.3.2.4 ADR, towary klasy 4.3 przewożone luzem powinny być transportowane w kontenerach do przewozu luzem wodoszczelnych.

Specjalne wymagania przewozowe

Dla niektórych materiałów klasy 4.3 obowiązują przepisy szczególne dotyczące sposobu przewozu:

1. Materiały w opakowaniach ochronnych wypełnionych czynnikiem chłodzącym powinny być przewożone w pojazdach zamkniętych lub przykrytych opończą.
2. DPPL inne niż metalowe lub ze sztywnego tworzywa sztucznego powinny być przewożone w pojazdach zamkniętych.
3. Materiały zapakowane w worki typów 5H1, 5L1 lub 5M1 powinny być przewożone w pojazdach zamkniętych lub kontenerach zamkniętych.

Oznakowanie pojazdów i przesyłek

Prawidłowe oznakowanie stanowi podstawowy element systemu informacji o zagrożeniach w transporcie ADR. Dla materiałów klasy 4.3 oznakowanie ma szczególne znaczenie, gdyż informuje służby ratownicze o bezwzględnym zakazie stosowania wody do gaszenia.

Nalepki ostrzegawcze klasy 4.3

Nalepka ostrzegawcza nr 4.3 ma kształt kwadratu ustawionego na wierzchołku (romb) o wymiarach minimalnych 100×100 mm dla sztuk przesyłki lub 250×250 mm dla pojazdów i kontenerów. Wzór nalepki przedstawia:

1. Czarny lub biały symbol płomienia w górnej połowie.
2. Tło w kolorze niebieskim.
3. Cyfrę „4" w dolnym narożu.

Niebieskie tło nalepki klasy 4.3 jest charakterystycznym elementem rozpoznawczym i natychmiast sygnalizuje zakaz stosowania wody. W przypadku materiałów stwarzających zagrożenia dodatkowe wymagane są odpowiednie nalepki pomocnicze.

Tablice barwy pomarańczowej

Pojazdy przewożące materiały niebezpieczne klasy 4.3 muszą być oznakowane tablicami barwy pomarańczowej o wymiarach 40×30 cm. Wyróżnia się dwa rodzaje tablic:

1. Tablice bez numerów – stosowane przy przewozie różnych materiałów niebezpiecznych lub niepełnych ładunków. Umieszcza się je z przodu i z tyłu jednostki transportowej.
2. Tablice z numerami – zawierające numer rozpoznawczy zagrożenia (HIN) w górnej części oraz numer UN w dolnej części. Stosowane przy przewozie jednego rodzaju materiału lub w przypadku cystern.

Numery rozpoznawcze zagrożenia dla klasy 4.3

Charakterystycznym elementem oznakowań klasy 4.3 jest litera „X" przed numerem rozpoznawczym zagrożenia, która oznacza całkowity zakaz kontaktu danego materiału z wodą. Typowe numery HIN dla materiałów klasy 4.3 obejmują:

1. X323 – materiał ciekły zapalny, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne.
2. X333 – ciecz samozapalna reagująca niebezpiecznie z wodą.
3. X423 – materiał stały zapalny reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gaz zapalny.
4. X88 – materiał silnie żrący, reagujący niebezpiecznie z wodą.

Znak „X" przed numerem niebezpieczeństwa wskazuje na całkowity zakaz kontaktu danego materiału z wodą – ze względu na silne reakcje z wodą, charakterystyczne dla metali alkalicznych takich jak sód czy potas.

Wymagania wobec pojazdów i wyposażenia

Pojazdy wykorzystywane do przewozu materiałów klasy 4.3 muszą spełniać określone wymagania techniczne i być odpowiednio wyposażone. Szczególnie istotna jest ochrona ładunku przed działaniem warunków atmosferycznych, w tym przed deszczem i wilgocią.

Wyposażenie ogólne jednostki transportowej

Każda jednostka transportowa przewożąca materiały niebezpieczne klasy 4.3 musi być wyposażona w:

1. Klin pod koła o odpowiednim rozmiarze w stosunku do masy pojazdu.
2. Dwa stojące znaki ostrzegawcze (trójkąty, pachołki lub lampy błyskowe).
3. Kamizelkę ostrzegawczą dla każdego członka załogi.
4. Latarkę przenośną dla każdego członka załogi (bez powierzchni metalowych).
5. Parę rękawic ochronnych.
6. Ochronę oczu (gogle).

Wyposażenie gaśnicze

Przepisy ADR 8.1.4 określają minimalną liczbę i pojemność gaśnic:

1. Pojazdy o DMC do 3,5 tony – minimum 4 kg środka gaśniczego.
2. Pojazdy o DMC od 3,5 do 7,5 tony – minimum 8 kg środka gaśniczego.
3. Pojazdy o DMC powyżej 7,5 tony – minimum 12 kg środka gaśniczego.

Uwaga: Dla materiałów klasy 4.3 należy stosować gaśnice proszkowe typu ABC lub D (do pożarów metali). Gaśnice śniegowe (CO₂) i wodne są nieodpowiednie ze względu na ryzyko reakcji z przewożonym materiałem.

Wyposażenie dodatkowe dla klasy 4.3

W zależności od właściwości przewożonego materiału, mogą być wymagane dodatkowe środki ochrony:

1. Maska ucieczkowa dla każdego członka załogi – przy przewozie materiałów o kodach T, TO, TC, TF, TFC, TOC.
2. Łopata do zbierania rozsypanego materiału.
3. Osłona otworów kanalizacyjnych – do zapobiegania przedostaniu się substancji do kanalizacji.
4. Pojemnik do zbierania pozostałości.
5. Materiał absorbcyjny (suchy piasek lub podobny) – do neutralizacji rozlanego materiału.

Kwalifikacje kierowcy i załogi

Przewóz materiałów klasy 4.3 wymaga od kierowcy i członków załogi posiadania odpowiednich kwalifikacji potwierdzonych zaświadczeniem ADR. System szkoleń zapewnia, że osoby uczestniczące w transporcie towarów niebezpiecznych posiadają niezbędną wiedzę, w tym świadomość szczególnych zagrożeń związanych z materiałami reagującymi z wodą.

Wymagania formalne

Kierowca przewożący towary niebezpieczne klasy 4.3 musi spełniać następujące wymagania:

1. Ukończone 21 lat.
2. Posiadanie prawa jazdy odpowiedniej kategorii.
3. Aktualne orzeczenie lekarskie.
4. Aktualne orzeczenie psychologiczne.
5. Ukończone szkolenie okresowe lub kwalifikacja wstępna w zakresie przewozu rzeczy.
6. Ważne zaświadczenie ADR z odpowiednim zakresem uprawnień.

Rodzaje szkoleń ADR

System szkoleń ADR obejmuje następujące kursy:

1. Kurs ADR podstawowy – obowiązkowy dla wszystkich kierowców przewożących towary niebezpieczne w sztukach przesyłek lub luzem. Obejmuje 16-24 godziny szkolenia teoretycznego, w tym zagadnienia dotyczące wszystkich klas materiałów niebezpiecznych, w tym klasy 4.3.
2. Kurs ADR cysterny – specjalistyczne szkolenie dla kierowców transportujących materiały w cysternach.
3. Kurs ADR klasa 1 – dodatkowe szkolenie dla przewozu materiałów wybuchowych.
4. Kurs ADR klasa 7 – szkolenie dla przewozu materiałów promieniotwórczych.

Egzamin i zaświadczenie ADR

Po ukończeniu szkolenia kierowca przystępuje do egzaminu państwowego. Egzamin ADR dla kierowców to test jednokrotnego wyboru:

1. Kurs podstawowy – 30 pytań, do zaliczenia wymagane 20 prawidłowych odpowiedzi, czas 60 minut.
2. Kurs specjalistyczny cysterny – 18 pytań, do zaliczenia wymagane 12 prawidłowych odpowiedzi, czas 40 minut.

Zaświadczenie ADR jest ważne przez 5 lat i wymaga odnowienia poprzez ukończenie kursu doskonalającego.

Procedury bezpieczeństwa i postępowanie awaryjne

Transport materiałów klasy 4.3 wymaga szczególnej uwagi ze względu na ryzyko wydzielania gazów palnych w kontakcie z wodą. Kluczową zasadą jest utrzymanie materiału w stanie suchym przez cały czas transportu oraz podczas ewentualnych sytuacji awaryjnych.

Zasady ogólne bezpiecznego przewozu

Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy przewozie materiałów reagujących z wodą obejmują:

1. Ochrona ładunku przed kontaktem z wodą, wilgocią atmosferyczną i parą wodną.
2. Przewóz w pojazdach zamkniętych lub odpowiednio zabezpieczonych przed opadami atmosferycznymi.
3. Unikanie załadunku i rozładunku podczas deszczu.
4. Kontrola szczelności opakowań przed załadunkiem.
5. Stosowanie środków ochrony indywidualnej podczas manipulowania ładunkiem.
6. Unikanie źródeł zapłonu w pobliżu ładunku.

Zakazy załadunku razem

Przepisy ADR (dział 7.5.2) określają ograniczenia dotyczące wspólnego załadunku materiałów różnych klas. Dla materiałów klasy 4.3 obowiązują następujące zakazy:

1. Zakaz załadunku razem z materiałami wybuchowymi klasy 1 (z wyjątkiem podklasy 1.4S).
2. Ograniczenia załadunku z materiałami zawierającymi wodę lub wydzielającymi wodę.
3. Zakaz załadunku materiałów niekompatybilnych chemicznie.

Postępowanie w razie wypadku lub awarii

W przypadku zaistnienia zdarzenia niebezpiecznego podczas przewozu materiałów klasy 4.3, kierowca powinien postępować zgodnie z instrukcjami pisemnymi, pamiętając o następujących szczególnych zasadach:

1. Zatrzymać silnik pojazdu i włączyć światła awaryjne.
2. Unikać źródeł zapłonu, w szczególności nie palić tytoniu.
3. NIE STOSOWAĆ WODY do gaszenia pożaru obejmującego ładunek – użyć gaśnicy proszkowej lub proszku gaśniczego typu D do pożarów metali.
4. Uwolniony materiał utrzymać w stanie suchym, pod przykryciem.
5. Powiadomić właściwe służby ratownicze (numer 112), podając lokalizację, rodzaj przewożonego materiału, numer UN oraz informację o zakazie stosowania wody.
6. Założyć kamizelkę ostrzegawczą i ustawić znaki ostrzegawcze.
7. Ewakuować osoby postronne ze strefy zagrożenia.
8. Udostępnić dokumenty przewozowe służbom ratowniczym.

Wskazówki dla służb ratowniczych

Instrukcje pisemne ADR zawierają następujące wskazówki dla służb ratowniczych dotyczące materiałów klasy 4.3:

1. Zagrożenie pożarem i wybuchem w przypadku kontaktu z wodą.
2. Wskazówki dodatkowe – uwolniony materiał powinien być utrzymany w stanie suchym, pod przykryciem.
3. Należy użyć suchych środków gaśniczych (proszek gaśniczy, suchy piasek).

Wyłączenia i ograniczenia ilościowe

Umowa ADR przewiduje szereg wyłączeń umożliwiających przewóz niewielkich ilości materiałów niebezpiecznych bez konieczności stosowania pełnych wymagań. Znajomość tych wyłączeń pozwala na optymalizację kosztów transportu przy zachowaniu bezpieczeństwa.

Wyłączenie 1.1.3.6 – ilości przewożone w jednostce transportowej

Wyłączenie na podstawie przepisu 1.1.3.6 ADR pozwala na przewóz określonych ilości materiałów niebezpiecznych bez stosowania niektórych wymagań. Materiały klasy 4.3 są przyporządkowane do kategorii transportowych w zależności od grupy pakowania:

1. Grupa pakowania I – kategoria transportowa 1, maksymalnie 20 kg na jednostkę transportową, kod ograniczenia dla tunelu (B1E).
2. Grupa pakowania II – kategoria transportowa 2, maksymalnie 333 kg na jednostkę transportową, kod ograniczenia dla tunelu (D/E).
3. Grupa pakowania III – kategoria transportowa 2 lub 3, maksymalnie 333-1000 kg na jednostkę transportową, kod ograniczenia dla tunelu (E).

Przy przewozie na wyłączeniu 1.1.3.6 kierowca nie musi posiadać zaświadczenia ADR, jednak powinien być przeszkolony stanowiskowo. Za brak szkolenia stanowiskowego przewidziana jest kara w wysokości 2000 złotych.

Ilości ograniczone (LQ)

Dla niektórych materiałów klasy 4.3 możliwy jest przewóz w ilościach ograniczonych zgodnie z działem 3.4 ADR. Wyłączenie to pozwala na transport w opakowaniach kombinowanych o ograniczonej pojemności opakowań wewnętrznych bez stosowania pełnych wymagań ADR. Należy jednak sprawdzić w tabeli 3.2 ADR, czy dla konkretnego materiału przewóz LQ jest dopuszczony.

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Przewóz materiałów klasy 4.3 ADR wymaga szczególnej staranności ze względu na niebezpieczeństwo wydzielania gazów palnych w kontakcie z wodą. Poniżej przedstawiono kluczowe wnioski i praktyczne rekomendacje dla wszystkich uczestników łańcucha przewozowego.

Kluczowe wnioski

1. Materiały klasy 4.3 reagują z wodą wydzielając gazy palne zdolne do tworzenia z powietrzem mieszanin wybuchowych.
2. Nalepka ostrzegawcza o niebieskim tle oraz znak „X" przed numerem HIN sygnalizują bezwzględny zakaz stosowania wody.
3. Opakowania muszą być wodoszczelne, a przewóz powinien odbywać się w warunkach chroniących przed wilgocią.
4. W przypadku pożaru obejmującego ładunek NIE WOLNO stosować wody – należy użyć suchych środków gaśniczych.
5. Kierowcy muszą posiadać ważne zaświadczenie ADR i znać specyficzne procedury dla materiałów reagujących z wodą.
6. Wyłączenia ilościowe umożliwiają optymalizację kosztów przy przewozie niewielkich ilości.

Praktyczne wskazówki dla przewoźników

1. Zapewnij pojazdy z odpowiednim zabezpieczeniem przed warunkami atmosferycznymi – zamknięte nadwozia lub szczelne opończe.
2. Wyposażaj pojazdy w gaśnice proszkowe typu ABC oraz, jeśli to możliwe, proszek gaśniczy typu D do pożarów metali.
3. Planuj załadunek i rozładunek w warunkach pogodowych wykluczających kontakt ładunku z deszczem.
4. Współpracuj z doradcą DGSA, który pomoże w klasyfikacji materiałów i przygotowaniu procedur.
5. Inwestuj w regularne szkolenia kierowców ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki klasy 4.3.
6. Prowadź dokumentację zgodnie z aktualnymi przepisami ADR 2025.

Rola doradcy DGSA

Każde przedsiębiorstwo zajmujące się przewozem, nadawaniem, pakowaniem, załadunkiem lub rozładunkiem materiałów klasy 4.3 ma obowiązek wyznaczenia doradcy do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych (DGSA). Do zadań doradcy należy śledzenie zgodności działalności z przepisami ADR, doradzanie w zakresie bezpiecznego przewozu, przygotowywanie rocznych sprawozdań oraz monitorowanie procedur bezpieczeństwa.

Źródła

1. Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR 2025) – Dz.U. 2025 poz. 642, ISAP.
2. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych – Dz.U. 2023 poz. 789 z późn. zm.
3. Dyrektywa 2008/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września 2008 r. w sprawie transportu lądowego towarów niebezpiecznych – Dz. Urz. UE L 260.
4. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych – Dz.U. 2015 poz. 718.
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach.
6. Wytyczne Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) dotyczące transportu towarów niebezpiecznych.

Hashtagi

#ADR #Klasa43 #TransportADR #TowaryNiebezpieczne #BezpieczeństwoTransportu #KierowcaADR #DoradcaDGSA

 

Jesteś zainteresowany podnoszeniem swoich kwalifikacji?

Skorzystaj z naszych usług.

Wróc na bloga