Opracował: dr inż. Bogusław Madej
Wybór opon do pojazdów ciężarowych to decyzja, która wymaga rozważenia wielu czynników technicznych, prawnych i ekonomicznych. Statystyki są nieubłagane – blisko połowa z 33 tysięcy wypadków rocznie na europejskich drogach wynika ze złego stanu technicznego pojazdów, a w połowie tych przypadków przyczyną są właśnie opony. Błędy popełniane podczas doboru ogumienia przekładają się nie tylko na zwiększone ryzyko wypadków, ale również na dramatyczny wzrost kosztów eksploatacji floty, szybsze zużycie paliwa i przedwczesną degradację opon. W tym artykule przedstawimy siedem najczęściej popełnianych pomyłek popełnianych przez przewoźników oraz praktyczne wskazówki, jak ich unikać, aby zoptymalizować bezpieczeństwo transportu i ekonomikę przedsiębiorstwa.
Jednym z najbardziej fundamentalnych błędów popełnianych podczas doboru ogumienia ciężarowego jest lekceważenie specyfikacji określonych przez producenta pojazdu. Każdy pojazd ciężarowy posiada na wyposażeniu seryjnym opony o parametrach wskazanych przez producenta, a wymogi te zostały określone we właściwej instrukcji urzędowej.
Producenci samochodów nie określają parametrów opon przypadkowo – uwzględniają maksymalne obciążenie osi, charakterystykę zawieszenia, moc silnika oraz przeznaczenie pojazdu. Parametry takie jak rozmiar, indeks prędkości czy indeks nośności są precyzyjnie dopasowane do konstrukcji pojazdu i jego przeznaczenia.
Wybór opon o niewłaściwych parametrach może skutkować:
Najlepszą wskazówką do wyboru opon ciężarowych jest zasugerowanie się oponami aktualnie używanymi jako tymi, które spełniają odpowiednie wymogi. Informację o przewidzianych do danego modelu oponach wraz z przypisanymi im indeksami nośności i prędkości znajdziemy w instrukcji obsługi samochodu lub na tabliczce znamionowej.
Przed zakupem nowych opon należy:
Indeksy nośności i prędkości to parametry, które wielu kierowców i właścicieli flot bagatelizuje, traktując je jako mało istotne szczegóły techniczne. W rzeczywistości są to kluczowe wyznaczniki bezpieczeństwa i trwałości opon.
Indeks nośności określa maksymalne obciążenie, jakie może wytrzymać opona podczas poruszania się z największą dopuszczalną prędkością. Indeks prędkości wskazuje maksymalną prędkość, przy której opona może bezpiecznie przenosić dopuszczalne obciążenie.
Co istotne, oba te indeksy przekładają się na konstrukcję opony. Ten sam model opony różniący się indeksem nośności może być cięższy, sztywniejszy, posiadać dodatkowe warstwy czy wzmocnienia stopki. Oznacza to, że nie są to tylko cyfry na papierze, ale rzeczywiste parametry konstrukcyjne ogumienia.
Montaż opon o nieodpowiednim indeksie nośności, niższym niż zalecany przez producenta pojazdu, niesie za sobą szereg poważnych konsekwencji:
Opona jest sprężysta i ma swoją sztywność – musi odpowiednio uginać się pod ciężarem samochodu. Dzięki temu ugięciu powierzchnia kontaktu z drogą jest taka, jak przewidział to producent. To odpowiednie ugięcie i odporność na odkształcenia jest zapewniana właśnie przez odpowiedni indeks nośności.
Prawo kategorycznie zabrania montażu opon o niższym indeksie nośności lub prędkości niż zalecany przez konstruktora pojazdu. Pod żadnym pozorem nie można stosować opon o niższym indeksie niż przewidziany przez producenta, niezależnie czy chodzi o opony zimowe, czy letnie.
Wyjątek stanowią opony zimowe, które mogą posiadać niższy indeks prędkości w porównaniu do opon letnich, ale muszą spełniać minimalne wymagania określone przez producenta pojazdu.
W pojazdach ciężarowych wyróżniamy trzy rodzaje osi: oś prowadzącą (przednią), oś ciągnącą (napędową) oraz oś lub osie wleczone (naczepowe). Każda z tych osi wymaga specyficznego typu opon, dostosowanego do jej funkcji i obciążeń, jakie musi znosić.
Na przednią oś należy montować opony oznaczone literą F (od ang. Front) lub ewentualnie oponę oznaczoną literą Z (oznaczenie opony uniwersalnej, na wszystkie osie). To bardzo ważne, bowiem opony na oś prowadzącą w pojeździe ciężarowym muszą być przystosowane do zmiennej geometrii podczas skręcania.
Opony przeznaczone na oś prowadzącą łatwo odróżnić – poza oznaczeniem F posiadają w bieżniku podłużne, równoległe rowki. Często też sama nazwa handlowa takiej opony zawiera literkę F w oznaczeniu modelu.
Oś napędowa wymaga opon oznaczonych literą D (od ang. Drive). Opony te charakteryzują się zupełnie inną konstrukcją bieżnika – zamiast podłużnych rowków występuje kostka bieżnika zapewniająca doskonałą przyczepność i optymalne przenoszenie mocy napędowej.
Założenie na oś prowadzącą opon, które nie są do tego przystosowane, może prowadzić do poważnych problemów:
Obowiązujące przepisy oraz doświadczenie nakazują użytkowanie na jednej osi opon o jednakowej rzeźbie bieżnika. Jednocześnie musi zostać spełnione kryterium jednakowego lub zbliżonego stanu zużycia bieżnika tych opon.
Problem pojawia się w sytuacji, gdy jedna z opon na danej osi ulegnie zniszczeniu – wówczas należy zadbać, aby wymieniana opona była identyczna z uszkodzoną, lub wymienić cały komplet na danej osi. Montowanie na osi opony o takim samym stopniu zużycia jest kluczowe, gdyż skutkuje to nie tylko nieprzewidzianymi sytuacjami na drodze, ale także sprawia, że kierowca będzie miał zdecydowanie utrudnione zadanie polegające na ujarzmieniu swojego często wielotonowego składu.
Jednym z najczęstszych błędów jest bagatelizowanie znaczenia sezonowości opon ciężarowych. Opony letnie nie nadają się do jazdy w zimowych warunkach, a opony zimowe tracą swoje właściwości na gorącym asfalcie.
Opony letnie przeznaczone są do eksploatacji w temperaturach powyżej 7 stopni Celsjusza i charakteryzują się twardszą mieszanką gumy. W niskich temperaturach sztywnieją i tracą właściwości, co znacząco wydłuża drogę hamowania i pogarsza przyczepność.
Opony zimowe są przystosowane do jazdy w ujemnych temperaturach, poniżej 7 stopni Celsjusza. Zapewniają dobrą przyczepność na śniegu i lodzie dzięki miękkiej mieszance gumowej zachowującej elastyczność w niskich temperaturach oraz głębokiemu bieżnikowi z licznymi lamelami.
Wielu kierowców wybiera opony całoroczne jako uniwersalne rozwiązanie, nie biorąc pod uwagę, że są one kompromisem między osiągami w różnych warunkach. Opony całoroczne nie osiągają w stu procentach parametrów specjalistycznych opon sezonowych w bardziej ekstremalnych warunkach pogodowych.
Nieprawidłowe ciśnienie w oponach to jeden z najczęstszych, a jednocześnie najbardziej niedocenianych błędów w eksploatacji pojazdów ciężarowych. Właściwy poziom ciśnienia determinuje nie tylko trwałość ogumienia, lecz także bezpieczeństwo jazdy, stabilność prowadzenia, długość drogi hamowania oraz zużycie paliwa.
Zbyt niskie ciśnienie w oponach powoduje większe opory toczenia, a więc wyższe zużycie paliwa. W przypadku pojazdów flotowych, które pokonują setki tysięcy kilometrów rocznie, każdy procent zwiększonego spalania pomnożony przez dziesiątki samochodów to realne koszty.
Poruszanie się na oponie posiadającej zaniżone ciśnienie powoduje:
Skutki jazdy na oponie z zaniżonym ciśnieniem mogą być początkowo niewidoczne i ujawnić się dopiero po napompowaniu opony do właściwego ciśnienia.
Zbyt wysokie ciśnienie oznacza sztywniejszą oponę i mniejszy obszar kontaktu z nawierzchnią. Jazda z zawyżonym ciśnieniem w kołach prowadzi do przedwczesnego i nieregularnego zużycia ogumienia, zmniejszenia odporności opon na uderzenia oraz uszkodzeń bieżnika i rozerwań karkasu.
Ciśnienie niższe o 1 bar powoduje większe opory toczenia o około 30 procent. W transporcie ciężarowym, gdzie zużycie paliwa stanowi 20-25 procent struktury kosztów firmy, utrzymanie prawidłowego ciśnienia może przynieść tysiące złotych oszczędności rocznie.
Cena często bywa głównym kryterium wyboru opon. Wielu przewoźników decyduje się na najtańsze opcje, nie zwracając uwagi na jakość i przeznaczenie produktu. Choć oszczędności mogą wydawać się znaczące w momencie zakupu, skutki takiego wyboru mogą być kosztowne w perspektywie długoterminowej.
Przebieg opon premium wynosi ponad 220 tysięcy kilometrów, a tańszych – około 120-150 tysięcy kilometrów. W dobrych jakościowo oponach można pogłębić bieżnik i poddać je bieżnikowaniu, a wtedy ich przebieg może wydłużyć się dwukrotnie.
Opona niskiej jakości dla osi sterującej wystarczy na około 120-150 tysięcy kilometrów, a opony markowe pozwolą na bezpieczne pokonanie ponad 220 tysięcy kilometrów. Dodając do tego możliwość wielokrotnego bieżnikowania opon premium, całkowity przebieg może osiągnąć nawet 400-500 tysięcy kilometrów.
Opony z nieznanego źródła mogą przekłamywać posiadane właściwości, przez co ryzyko ich awarii zdecydowanie wzrasta. Często posiadają one ukryte wady, o których użytkownik dowiaduje się w najmniej oczekiwanym momencie.
Skutki stosowania opon niskiej jakości:
Większy wydatek na początku, przy zakupie opon premium, jest bardziej racjonalny i uzasadniony niż oszczędność na zakupie gorszej jakości opon. Jeśli dodatkowo weźmiemy pod uwagę opony o obniżonych oporach toczenia, samochód będzie zużywał mniej paliwa – oszczędność może wynieść nawet 2 litry na 100 kilometrów.
Właściwa konserwacja opon ciężarowych oraz regularna rotacja to kluczowe czynniki wpływające na przedłużenie żywotności ogumienia, bezpieczeństwo na drodze oraz optymalizację kosztów eksploatacji floty. Niestety, wiele firm transportowych zaniedbuje te podstawowe zabiegi eksploatacyjne.
Rotacja opon to proces przekładania opon pomiędzy osiami pojazdu w celu wyrównania ich zużycia i maksymalizacji osiągów oraz trwałości. Z uwagi na różnice konstrukcyjne pomiędzy poszczególnymi osiami pojazdu, opony są obciążone w różnym stopniu, co przekłada się na wyższe tempo zużycia ogumienia na osi napędowej lub obciążonej.
Regularne rotowanie opon przynosi szereg korzyści:
Liczne czynniki, takie jak rozkład obciążenia, zbieżność kół i warunki użytkowania mogą prowadzić do nierównomiernego uszkodzenia opon, powodując przyspieszone zużycie niektórych egzemplarzy. Nieregularne zużycie skutkuje różnicami w trakcji pomiędzy osiami, co zwiększa ryzyko poślizgu lub utraty kontroli nad pojazdem.
Oprócz rotacji, właściwa konserwacja opon wymaga:
Podczas analizy stanu ogumienia należy zwrócić uwagę na wszystkie te elementy, gdyż jak pokazują statystyki, blisko połowa wypadków związanych ze złym stanem technicznym pojazdu jest spowodowana problemami z oponami.
Unikanie siedmiu najczęstszych błędów w doborze ogumienia ciężarowego to klucz do zapewnienia bezpieczeństwa na drogach, optymalizacji kosztów eksploatacji floty oraz maksymalizacji trwałości opon. Każdy z opisanych błędów niesie ze sobą poważne konsekwencje – od zwiększonego ryzyka wypadków, przez przedwczesne zużycie ogumienia, aż po dramatyczny wzrost kosztów operacyjnych.
Pamiętaj, że opony są jedynym punktem kontaktu wielotonowego pojazdu z nawierzchnią. Ich właściwy dobór, konserwacja i eksploatacja to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim inwestycja w bezpieczeństwo kierowców, innych uczestników ruchu drogowego oraz rentowność Twojej firmy transportowej. Koszt błędów w tym obszarze jest zbyt wysoki, aby pozwolić sobie na lekkomyślność.
#OponyDoCiężarówek #BłędyWDoborze #TransportCiężarowy #BezpieczeństwoFloty #TSL #EksploatacjaOpon #LogistykaTransportowa
 |
 |
 |
